Fərid Hüseyn Qandalı görməsin
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
olduqca təəccüblənir. Dərvişdən hadisənin səbəbini soruşur. Dərviş: “Bu, həqiqətdir”, – deyir. Şilləni kim vurur vursun, kimdən gəldiyini bilir”, – deyə cavab verir. Bax, mən də ağrının hardan – kimdən gəldiyini bildiyim üçün dişimi sıxır, “ıh” da demirəm”. Turqut Özalın “ıh” deməməyi, Emin Bəxtiyarinin də bəlanın hardan gəldiyini bilməsi...
Hamı günahkardı dünyada amma, Dünyada heç kimin günahı yoxdu Ramiz Rövşən
Həbsxanada olanda qəribə talelərlə rastlaşırsan, xüsusən də, mənim kimi həyatın daha çox dərəcədə həlim üzünün adamısansa, həmin qəribə talelər, gözlənilməz aqibətlər adamı birə-beş dəhşətə salır. Orda anasını öldürəndən, öz evlərindən tozsovuran şnuru oğurlayıb satana qədər hər cür adam görmək mümkündü. Dərdə tez inanan adamam. Olsun ki, bu bir qədər sadəlövhlük, bir qədər də ürəyiyumşaqlıq nişanəsidir. Həbsxanada olanda hər gün ən azı 2-3 nəfər yeni məhbus gəlirdi və gələn “yazıqlardan” bütün bənd adamları vaxt tapıb soruşurdular: –
Bu “cürmün nəmənədi” sualı çox vaxt bəraət xarakterli cavablarla sona çatırdı. Belə ki, həbsxanaya düşmüş şəxs, oğurluq etmişdisə, deyirdi: a)
b)
Yaxud, əgər adam öldürübsə, deyirdi ki, başqası öldürüb, elə bilirlər ki, mən öldürmüşəm; c)
Narkotik maddə istifadəçisi idisə, deyirdi ki, cibimə atıblar, xəbərim olmayıb. Məhkəməyə qədərki istintaq prosesi başlayırdı, hansı yollasa “qəhrəmanlar öz hünərləri” barədə danışmağa məcbur olurdular. Kəsəsi, hər kəs bir-iki gün “günahsız” kimi keçinirdi. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, bunların günahı yoxdur, amma dövlət bu qədər adamı salıb zindana. Amma qəhrəmanları öz “bəşəri” hünərlərinə görə cinayətlərinə uyğun olaraq azadlıqdan məhrum edirdilər, bax onda qəhrəmanlar dönüb olurdular “quzu”, boyunlarına alırdılar ki, hansısa cinayəti və ya qayda pozuntusunu “canla-başla yerinə yetiriblər”, əbəs yerə burda deyillər. Yəni, 25-30 günə “günahsızlar” öz günahlarına yiyə dururdular. Sanki həbsxanaya “günahsız” kimi düşmüş bu adamlar içəridə günahkar olurdular. Günahdan qaçmaq istəyən adamların psixologiyasına bir müddət sonra bələd olub niyə belə dediklərinin səbəbini yəqinləşdirdim: 1)
“bu adam axmağın biridi, cinayətkardır, günahsız olduğunu desən, səni təmiz adam kimi tanıyacaqlar. Belə olan halda, az müddət sonra hər şey 2-3 dindirilmədən, məhkəmədən, hansısa proseslərdən sonra üzə çıxanda, sanki hamı cinayətkarın günahını yavaş-yavaş vərdiş edir; 2)
Yenicə cinayət törətmiş adam daha çox peşman olur; məsələn, deyir ki, “kaş dünən harasa çıxıb gedəydim, başıma bu qəza-bəla gəlməyəydi”. Belələri törətdiyi günaha daha yaxın olur deyə, daxilən daha təmiz hiss edir özünü. O öz içindəki təmizliyi, peşmanlıq hissini dilinə gətirir. Çünki törətdiyi əməlin zaman müddəti ona yaxındı. Amma sonradan vaxt-müddət keçir, günahkar öz günahına doğmalaşır və içində anbaan təkrarlanan cinayət əməlini dilinə gətirməkdən, hər soruşana deməkdən çəkinmir. 3)
əməlindən və taleyindən imtina etmək istəyir, günahsız olduğunu söyləyən şəxs sonralar baş verən xoşagəlməz hadisəni o qədər xatırlayır ki, hadisə onun xatirəsinə, yaddaşına və reallığına çevrilir.
Bütün bunları müşahidə edərkən mənə elə gəlirdi ki, həbsxanada hamı “günahsızdı və hamı günahkardı”.
Məhbəs divarları elə qurulub ki, o divarlar arasında ümidsizlik, ümidlərin “ərazisində “at oynadır”. Ən iyrənc əməllər – satqınlıq, üzədurma, inkar, böhtan və s. sənin “xilas”ın ola bilər. Burası da var: yamanlıqla cismin azad olur, amma qəlbin əbədi vicdan əzabına məhkum olur. Həbsxanada ən yaxın dost sənə düşmən kəsilə bilər. Həbsxananın tarixində belə şeylər həmişə olub. Məsələn, belə bir hadisə Cəfər Cabbarlının da başına gəlib. Bu materialı müəllimim Asif Rüstəmlinin doktorluq dissertasiyasından oxumuşam. Deməli, C.Cabbarlı siyasi fəaliyyətinə görə həbs olunur və istintaq vaxtı məhkum olunmuş əqidə yoldaşı Rəhim Vəkilovla üzləşdirilir. Təbii ki, Vəkilovu o üzləşdirməyə qədər dəfələrlə döymüş və üzləşdirməyə “hazırlamışdılar”. 30 iyun 1923-cü ildə Rəhim Vəkilovla C.Cabbarlı üzləşdirilərkən Vəkilov rahatlıqla C.Cabbarlının üzünə durur. Amma C.Cabbarlı inkarçı mövqeyi ilə həm özünü qoruyur, həm də Vəkilovu satmır.
Həmin üzləşdirmədən bir-iki məqama baxaq: “Rəhim Vəkilova sual: – Müsavatçılardan kimə dediniz ki, Tiflisdən gələn menşevik Partiya MK-sının nümayəndələri ilə görüşmək və danışmaq lazımdır? Cavab: – Cəfər Cabbarzadəyə dedim. C.Cabbarzadəyə sual: – R.Vəkilov düz danışırmı? Cavab: – Bu barədə heç nə bilmirəm. R.Vəkilova sual: – Siz öz ifadənizi təsdiq edirsinizmi? Cavab: – Təsdiq edirəm. C.Cabbarzadəyə sual: – Bu barədə nə deyə bilərsiniz? Cavab: – Mən təsdiqləyirəm ki, belə iş olmayıb”. Bu üzləşmə materialını oxuyanda C.Cabbarlıya heyrət elədim. Ona görə ki, bu üzləşmədə Cabbarlı inqilabi prosesi heç də inkar etmir. O sanki prosesi yox, Vəkilovu qoruyur. İki dostun üz-üzə namərd-comərd kontekstində dayanmağı bir ayrı zaddır. Cabbarlı nəinki siyasi əqidədaşını satmır, üzləşdirmə zamanı bir dəfə də olsun onun adını da çəkmir. Dəfələrlə olub ki, İranda istintaq zamanı bizdən söz almaq üçün məndən Şəhriyar barədə, Şəhriyardansa mənim haqqımda böhtan xarakterli fikirlər soruşub, söhbəti dəfələrlə fırladaraq hansısa məqsədə çatmaq istədilər. Alınmadı. Mən bunları deməklə heç də özümüzü bir cəsarətli insan kimi qələmə vermək istəmirəm. Sadəcə, görünür, satılıb-satılmamaq kontekstində C.Cabbarlıdan bizim ürək və qəlbimizdə nəsə olub, həmin “nəsə” həm bizi, həm də bizdən sonrakılara çatacaq. Biz ürəyimizi yox, həmin “nəsə”ni qorumalıyıq. Vəkilovsa, 11 il sürgün həyatı görmüş, sonradan təqiblərdən bezib intihar etmiş biri kimi, təbii ki, bəxti gətirmiş adam deyildi. Olsun ki, o dövrün reallığı daha dəhşətli və dözülməz idi. Amma, hər halda, C.Cabbarlı da həmin dövrün zülmlərinin övladı idi...
Həqiqəti sevmədinsə, mütləq günahı sevəcəksən. Günahı sevmək günahkar axtarmaq, tapmaq istəyi yaradır. Günahkarı tapmaq eşqi gücləndikcə isə günahsızı belə günahkar göstərmək istəyi ələ- ovuca sığmır. Sən günahsızı da günahkar edərək eşqini – günahı tapmış olursan. Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|