Fərrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Snqqestiv qabUiyyot (latınca suqqestio - təlqin, eyham,
Isufə deməkdir).
Bu, təhsil alanlara təlqinedici, iradi-emosional təsir göstərməkdə ifadə olunur. Perseptiv
(latınca perceptio - qavrayış, təsəvvür deməkdir) qabiliyyətlər
təhsilalanlann daxili aləmini görmək bacarığında, onların emosional vəziyyətini obyektiv qiymətləndirməkdə, psixikasının xüsusiyyətlərini üzə çıxarmaqda təzahür edir. Snqqestiv və perseptiv qabiliyyətlər kommunikativ qabiliyyətlərlə vəhdət təşkil edir və onlardan aynimazdır. Avtoritar qabiliyyət
(latınca auctoritas, almanca autorilat - hakimiyyət, nüfuz deməkdir) - təhsil alanlara iradi-emosional təsir göstəıməklə onların nüfuzunu qazanmaqda özünü göstərir (şübhəsiz, nüfuzu öz fənnini yaxşı bilmək, həssaslıq və pedaqoji takt əsasında da qazanmaq olar). Avtoritar qabiliyyət müəllimin bir sıra kompleks keyfiyyətləri, xüsusən də qətiyyət, təkidlilik, dözüm, tələbkarlıq və digər iradi keyfiyyətləri, yetirmələrinin təhsil və tərbiyəsi üçün məsuliyyət hissi, özünə inam kimi şəxsi psixi xüsusiyyətlərilə sıx vəhdətdədir. Bu qabiliyyət «pedantizm»dən uzaq olmalıdır.
(yunanca qnosis - bilik, qnostis - idrak deməkdir) dedikdə, müəllimin ixtisas fəaliyyətinin əsasını təşkil edən bilik və bacanqlar sisteminə dərindən bələd olması başa düşülür. Təlim-idrak fəaliyyətinin effektivliyini təmin edən amillərin müəyyənləşdirilməsi, fərziyyənin irəli sürülməsi və yoxlanması, ziddiyyətlərin aşkarlanması və həll edilməsi, alınan nəticələrə tənqidi münasibət - qnostik qabiliyyətlərlə bağlıdır. Qnostik qabiliyyət pedaqoji nəzəriyyəyə dərindən bələd olmaq və ondan yaradıcı şəkildə istifadə etmək, qabaqcıl təcrübəni öyrənib ümumiləşdirmək, elmi-tədqiqat fəaliyyəti ilə məşğul 104
106
4.3. ALI MƏKTƏB MÜƏLLİMİNİN PEDAQOJİ USTALIĞI Müəllimin məhsuldar fəaliyyətini təmin edən əsas amillərdən biri - pedaqoji ustalıqdır. Ustalıq - pedaqoji prosesin intensivliyini, effektivliyini daim yüksəltmək məharətidir. Ö/, işinin ustası olan müəllim tədris etdiyi fənni, pedaqogika və psixologiyam, təlim-tərbiyə texnologiyalarını, pedaqoji inno- vasiyaları. aksiologiyamn (latınca a.xia - məziyyət, qiymət, ləyaqət deməkdir. Əxlaqi sərvətlər haqqında nəzəriyyə) əsaslarını dərindən bilən, yaradıcı fəaliyyət göstərən, elmin müxtəlif sahələrinə və incəsənətə bələd olan, yüksək mədəniyyətə malik insandır. Ustalıq və peşəkarlıq müəllimin pedaqoji əməyin metodlarını yaxşı bilməsində təzahür edir. Belə müəllim təhsil- tərbiyənin qanunauyğunluqlarını, prinsip və qaydalarını dərindən bilir, diaqnostlaşdırma, proqnozlaşdırma və layihə- ləşdirmə məharətinə malik olur. Pedaqoji ustalıq və peşəkarlıq müəllimin müvafiq bilik, bacarıq və vərdişlər sistemi ilə şəxsi keyfiyyətlərinin ahəngdarlığını özündə birləşdirir. Ustad müəllim tədris materialının öyrənən tərəfindən müstəqil, şüurlu və yaradıcı tərzdə mənimsənilməsinə nail olmaqla yanaşı, həm də onlara gələcək mütəxəssis üçün zəruri olan keyfiyyətlər aşılayır, onların vətəndaş kimi formalaşmasını və fəal həyat mövqeyi qazanmasını təmin edir. Müasir dövrün tələbələri 30, 20, hətta 10 il bundan əvvəlki tələbələr deyil. Onlar daha cəsarətli, daha müstəqil, daha şüurlu, har cür elmi-texniki yeniliklərdən xəbərdar olan, müasir texnikadan «baş çıxaran» gənclərdir. Köhnə metotl- laria işləmək, onlara vaxtı keçmiş yollarla təsir etmək mümkün deyil. Buna görə də ustad müəllim müasir sivilizasiyaya və gəncliyə uyğun yeni yanaşma tərzləri və texnologiyalar hazırlamağı bacarmalı, bilik və praktiki fəaliyyət baxımından daima tələbələri qabaqlamalıdır. Ustad müəllim bir sıra keyfiyyətləri ilə fərqlənir. Bu keyfiyyətlər aşağıdakılardır: • öz üzərində müntəzəm işləməklə elmi və professional 107
hazırlığını təkmilləşdirir; •
zəngin erudisiyaya, məntiqi təfəkkürə malik olmaqla, elmin bütün sahələrinə nüfuz etməyi bacarır; •
səviyyəsində bilir; •
təhsil-tərbiyə prosesini rasional surətdə qurmağa İmkan verən metodik hazırlığa malikdir; •
ləlim-idrak fəaliyyətini səmərəli surətdə təşkil etməyi bacarır; •
akademik qrupa, onun hər bir üzvünün maraq və meyillərinə, qabiliyyətlərinə yaxşı bələddir və öz fəaliyyətini layiliələşdirərkən bunları nəfərə alır;
• möhkəm əqidəyə malikdir, prinsipial və ədalətlidir, öz fəaliyyətində cəmiyyətin tələblərini, dövlətin mənafeyini əsas götürür; •
mövqe tutur, ölkənin daxili və xarici siyasəti ilə maraqlanır, kütləvi informasiya vasitələrini diqqətlə izləyir; •
tarlaşdırma, diferensiallaşdırma prinsipləri əsasında qurmağı bacarır; •
•
tələbələrin şəxsi həyatı ilə maraqlanır, onlara inanır, etibar və hörmət edir; •
texniki, əmək, bədii, idman və digər ümumi bacarıqlara malikdir; •
•
yetirmələri üçün ən yaxşı nümunə, ən mükəmməl etalondur; •
nöqsanını etiraf etməyi, mənfi cəhətlərinə qarşı mübarizə aparmağı bacarır; •
Pedaqoji ustalığın ən mühüm göstəricilərindən biri də Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|