Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ q t i s a d i f i k i r t a r i x i n d ə n Alfred Marşall (1842-1924)
- Müzakirə üçün suallar
45 Miqdar effekti 2 6 10 Q Şəkil 18. Qiymət effekti R Tələb B Qiymətin effekti D Miqdarın effekti 2 4 10 Q Şəkil 19. Miqdar effekti Əks halda məcmu gəlirə münasibətdə miqdarın effektinin qiymətindən çox olduğunu nəzərdən keçirsək (bax: şək.19) görərik ki, B məhsuluna qiymət üzrə tələb elastikdir. Qiymətin və miqdarın effekti bir-birinə bərabər olanda isə qiymət üzrə tələb elastikliyi vahidə bərabər olur. Gəlin qiymət və miqdarda baş verən dəyişikliklərin elastikliyə təsirini cədvəl şəklində müşahidə edək. Cədvəl 8. Q iymət Məcmu gəlir T ələbin elastikliyi elastikdir elastikdir qeyri-elastikdir qeyri-elastikdir Burda artır, isə azalır. Əgər qiymətin aşağı düşməsi məcmu gəlirin artmasına və ya qiymətin artımı məcmu gəlirin azalmasına gətirib çıxarırsa onda qiymət üzrə tələb elastikdir. (Er >1) 4 2 46 Əks halda qiymətin aşağı düşməsi məcmu gəlirin azalmasına və ya qiymətin artımı məcmu gəlirin artmasına gətirib çıxarırsa, onda qiymət üzrə tələb qeyri- elastikdir (Er <1) (Er = 1) Qiymət üzrə tələbin elastikliyi adətən aşağıdakı mallar üzrə müşahidə olunur: 1) Dəb-dəbəli mallar (zinət əşyaları, ləl-cəvahirat, əntiq mallar) 2) Ailənin büdcəsində əhəmiyyətli yer tutan mallar (televizor, mebel, avtomobil və s.) 3) Asan əvəz edilə bilən mallar (ətin ayrıca növləri, meyvə-tərəvəz və s.) Qiymət üzrə tələbə qeyri-elastik olan mallara isə aiddir: 1) Ən zəruri mallar (dərman, ayaqqabı, elektrik avadanlıqları, telefon və s.) 2) Ailə büdcəsində əhəmiyyətli yer tutmayan mallar (karandaş, diş pastası, xətkeş, pozan və s.) 3) Çətin əvəz edilə bilən mallar (elektrik lampası, benzin, maraqlı konsertə bilet, çörək, duz, süd) İ q t i s a d i f i k i r t a r i x i n d ə n Alfred Marşall (1842-1924) Gəncliyində Marşall riyaziyyat sahəsində fitri qabiliyyətə malik olub. Kembric Universitetini bitirdikdən sonra o riyaziyyat müəllimi işləyib və çox keçmədən iqtisadiyyatın problemlərini öyrənməyə başlayıb. O, bu zaman riyazi metodlardan aktiv istif adəyə üstünlük verib. İqtisadçılar tələb və təklif əyrisini öz tədqiqatlarında istifadə etməyinə görə məhz Marşala minnətdar olmalıdırlar. Marşall ömrünün böyük hissəsini Kembric Universitetində «İqtisadi nəzəriyyə»nin tədrisinə həsr edib. Görkəmli iqtisadçının əsas elmi əsəri 1890- cı ildə nəşr olunmuş «İqtisadiyyat elminin prinsipləri» kitabıdır. Bu kitabda bazar iqtisadiyyatının başlıca qanunauyğunluqları təhlil olunur. Bu əsər müəllifin həyatı boyunca 8 dəfə təkrar nəşr olunub. 47 Marşalın tədqiqat sahələri arasında rəqabət şəraitində tələb və təklifin tarazlığını təmin edən qiymətin müəyyən olunması xüsusilə seçilir. Ümumiyyətlə tələb və təklif qanunauyğunluqları Marşalın əsas tədqiqat sahəsi hesab olunur. Alfred Marşall müasir iqtisad elminin əsasını qoyanlardan biri sayılır. Xülasə 1. İqtisadiyyat sonsuz istəklərlə məhdud olan resursları necə uzlaşdırmağı öyrənən elmdir. Bu məqsədə nail olmaq üçün iqtisadiyyat üç suala cavab axtarır. 1) Hansı nemətləri istehsal etməli? 2) İstehsalı hansı texnologiyalarla necə təşkil etməli? 3) İstehsal olunmuş məhsulu kimlərə satmalı? 2. İqtisadi sistemləri üç tipə bölmək olar. bazar, inzibati-amirlik və ənənəvi. Ayrıca götürülmüş ölkədə mövcud olan iqtisadi sistem bu və ya digər proporsiyada bütün üç tipin cəhətlərini özündə əks etdirə bilər. 3. Tələb şkalası (və ya tələb əyrisi) bərabər şərtlər daxilində alıcının almaq istədiyi əmtəənin (və ya xidmətin) miqdarı və qiyməti arasındakı əlaqəni göstərir. 4. Təklif şkalası (və ya təklif əyrisi) bərabər şərtlər daxilində, istehsalçının satmaq istədiyi əmtəənin (və ya xidmətin) miqdarı və qiyməti arasındakı əlaqəni ifadə edir. 5. Tarazlıq qiyməti, tələbin ölçüsünün təklifin ölçüsü ilə tam uyğunluq təşkil etdiyi qiymətdir. 6. Qeyri- qiymət amillər 7. Elastiklik Müzakirə üçün suallar 1. Müasir Azərbaycan iqtisadiyyatında ənənəvi, inzibati-amirlik və bazar iqtisadiyyatının elementlərini tapın. 2. İzah edin ki, tarazlıq qiyməti tələb və təklifin kəsişməsinə uyğun olur. İzah edin ki, bazarda qiymət həddindən artıq yüksək və ya aşağı olduqda iqtisadiyyatda nə baş verir. 3. İzah edin ki, nəyə görə aşağıdakılardan heç biri düzgün deyil. a) Lənkəranda, uzun sürən şaxtalar limonun qiymətinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. b) «Coca-Cola» nın qiymətinin bahalaşması, qiymətində dəyişiklik baş verməsinə baxmayaraq «Fanta»ya tələbi aşağı salır. 4. İzah edin ki, nəyə görə tələb və təklifin dəyişikliyi aşağıdakı halların baş verməsinə gətirib çıxarır? ? Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|