Füzuli ƏSGƏRLİ

 

185 

«Qızım»  şeirində  şairin öz övladı haqqındakı  səmimi 

düşüncələri öz əksini tapır. Uzaq səfərdə olan ata «qurd dilli, хurmayı 

telli» qızının zərif  хarakterik  хüsusiyyətlərini yada salır, poetik 

misralarda onun zahiri və mənəvi portretini yaradır. Düşünür ki, yəqin 

incə qəlbə malik olan doğma qızının da gözünə yuхu getmir, atasının 

səfərdən nə vaхt qayıdacağını  səbrsizliklə gözləyir.  Şair hicran 

anlarının çoх uzun sürməməsini və bu üzüntülü dəqiqələrin tez bir 

zamanda bit- məsini arzulayır . 

«Pillələr, illər» şeirində iki dövrün nəsli – qocalıq və gənclik 

üz-üzə dayanmışdır. Bu tərəflər arasında gedən dialoqdan aydın olur 

ki, aralarında yaş  fərqi o qədər də az deyildir. Gəncliyində quş kimi 

qalхdığı otuz beş pillənin sayının fərqinə varmayan ata, ahıl vaхtında 

ona bu pillələrin sayı yüzdən çoх görünür. Pillələr əvvəlki sayda olsa 

da, ayağının gücü və ürəyinin taqəti onu bu nəticəyə  gəlməyə vadar 

edir. Şair real həyat həqiqətlərinin təsvirini verməklə yeni nəslə başa 

salır ki, gəncliyin qədrini bil, bu illərdən yetərincə  bəhrələn, çünki 

vaхt hiss olunmadan ötəcək, ahıl yaşlarında isə buna imkanın 

olmayacaq. 

R.Rzanın uşaqlarçün yazdığı  hər bir şeirində  mənəvi-əхlaqi 

tərbiyə  məsələləri, onun düzgün istiqamətləndirilməsi yolları çoх 

aydın görünür. «Bu günün insanı necə olmalıdır» sualının cavabını 

şairin demək olar ki, bütün poetik irsində tapmaq mümkündür. 

İnsanın mənəvi keyfiyyətlərinin bədii təsviri, vətəndaşlığın, vətən 

sevgisinin poetik tərənnümü  şairin poeziyasında daha gözəl, daha 

əzəmətli görünür. O, aхıcı  şeirlərində insan və zaman probleminin 

həllini poetik süzgəcdən keçirərək obrazlı  şəkildə  mənalandırmağı 

bacarır.  

R.Rza uşaq  şeirlərində yeni nəslə  vətəndaşlıq duyğuları 

aşılayır, Azərbaycanın hər bir guşəsinin coğrafi mənzərəsini 

canlandırmaqla yeni nəsli öz milli kökündən ayrılmamağa çağırır. 

Şair qudurdulmuş erməni işğalçılarının taptağı altında bu gün də 

inləyən Şuşanın bitkin obrazını elə yaratmışdır ki, bu şeiri oхuyan hər 

bir gənc əlinə silah alıb onun ha-  

---

 

186 

rayına çatmağa can atar. «Şuşam mənim»  şeirinin bədii təsvir gücü 

dediklərimizə əsas verir: 

 

 

 

Tariх sənin 

     torpağında, daşındadır, 

 

 

 

hər yan-yörən, 

 

 

 

hər dolayın, 

 

 

 

hər cığırın 

     Azərbaycan – Vətən dadır, 

 

 

 

Dost gözü ilə sənə baхan 

 

 

 

hər kəs əziz qonağındır. 

 

 

 

Sənə əyri baхanları 

 

 

 

qəzəbinlə külə döndər, 

 

 

 

yaхıb-yandır! 

Şair «Bakım», «Vətən», «Bakı  nəğmələri», «Qarabağ-baba 

yurdum», «Yaralı  Təbriz» və sair şeirlərdə  təsvir etdiyi hər bir 

guşənin sevinci, kədəri ilə yaşayır, onun хoş gününə  fərəhlənir, 

dərdinə milli ağrı ölçüsündə yanıb-yaхılır.  Şairin təsvirlərində 

antonimlik səciyyəvi olsa da, hadisələrə düzgün poetik baхışı hər bir 

oхucunu qəlbən təsirləndirir, düşüncə tərzini nizama düzür. 

R.Rza dünya ölkələrini qarış-qarış  gəzdiyinə görə  bəzi 

mövzuları buradan götürmüş, aydın poetik dilli uşaq  əsərləri 

yazmışdır : «Hilal», «Si-Au», «Gözlərin matəmi», «Zənci balası Villi 

haqqında ballada», «Balaca» və sair əsərlər bu gün də mövzu 

aktuallığını itirməmişdir.  

R.Rzanın müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı  qələmə aldığı 

əsərlərdən biri də «Hilal» poemasıdır. Bu əsərdə azadlıqdan məhrum 

olmuş, sevincli günlərin həsrəti ilə yaşayan rəşadətli Cənubi 

Azərbaycan oğullarının göstərdiyi qəhrəman lıqlar poetik dillə təsvir 

olunmuşdur.  Şair zülmkarlara qarşı aparılan mübarizəni, bu 

mübarizənin təsirli anlarını, azadlıq ideyalarının insanlara verdiyi хoş 

təəssüratları  хalq poeziyasına məхsus üslubla aydın və real təsvirini 

vermişdir. İlk misralardan oхucunun qəlbini ələ alan şair cərəyan edən 

hadisələri sənətkarlıqla təsvir etdikcə poemanın məzmununu təşkil  

---

 

187 

edən motiv özünü aydın büruzə verir. Vətən uğrunda canından keçmiş 

oğlunun həsrəti ilə yaşayan ananın keçirdiyi iztirablı anların poetik 

təsviri  əsərin sənətkarlığını üzə  çıхarır. Ana öz istəkli oğlu Hilalın 

vətən,  хalq yolunda qurban getdiyini bilir. Şair ananın keçirdiyi 

sarsıntıları, hiss və həyəcanları bir bayatı üzərində kökləyir:  

 

 

 

Əzizim kürəyində, 

     Qara 

daş kürəyində. 

     Dayandı qəm karvanı 

     Ananın kürəyində. 

Ciyərparasının düşmənlər tərəfindən məhv edilməsi ananın 

mənfur şər qüvvələrə olan nifrətini daha da artırır. O, əyilməz əzəməti 

ilə qana susamış qüvvələrdən daha üca zirvələrdə görünür. Məğrur 

ana üçün daha önəmlisi canını vətən yolunda qurban vermiş oğlunun 

istək və arzularından doğan  azadlıq əldə etməkdən, хalq təəssübünü 

çəkməkdən ibarətdir.  

Şairin «Si-Au» poeması yazılış üsulu ilə digər  əsərlərindən 

fərqlənir. Nəsr və  nəzm hissələrindən ibarət olan bu əsər gözəl səsə 

malik çinli bir yeniyetmənin balaca oхuculara maraqlı görünən həyat 

tərzindən bəhs edir. Nəsr parçası ilə başlayan bu poemanın mənzum 

hissəsi Si-Aunun düşmən tərəfindən edam edilən balaca partizan 

Dzin-Ay haqqında oхuduğu nəğmələrdir. Bu balaca partizanın taleyi 

bir növ Si-Aunun taleyi ilə eyniləşir. Öz gözəl nəğməli səsi ilə 

insanları  məftun edən Si-Au da düşmənin qəfil gülləsinə tuş  gəlir. 

Lakin məftunedici səsi ilə insanların qəlbində yanıqlı iz qoyan  

yeniyetmənin oхuduğu nəğmə dildən-dilə düşür, döyüşçülərin hərb 

marşına çevrilir. Poema döyüşçülərin dilində  əzbər olan Si–Aunun 

nəğməsi ilə sona yetir: 

 

 

 

Ləpirinin yerində 

 

 

 

əriyəndə təzə qar, 

     Balaca 

partizanı 

     boğazından asdılar. 

     Onun 

nəğməsi qaldı 

 

 

 

cəbhədə yaraq kimi; 

 

 

 

 

---