GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ
Yüklə 8,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gürcistan’da Aşıq Ədəbiyyatından Bir İsim:Aşıq Məhəmməd Sadaxlı U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M
- 1. Âşık Mehemmed Sadaxlı’nın H əyatı ve Yaradıcılığı
- Akif XANSULTANLI U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI”
Gürcistan’da Aşıq Ədəbiyyatından Bir İsim:Aşıq Məhəmməd Sadaxlı U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
Üçüncü qrupa daxil olanlar adətən yaradıcı aşıqlar kimi saz dünyasında öz dəsti-xətti ilə seçilmişlər. Onların şeir və dastan yaradıcılığı illərlə tədqiq olunmuş, ağızdan-ağıza keçərək yaşamış və toplanaraq kitablar halında oxuculara təqdim olunmuşdur. Ozanların təsnifatından çıxış edərək deyə bilərik ki, saz solo ifaçılığı, mükəmməl dastan söyləmə qabiliyyəti və şəxsi yaradıcılıq nümunəsinə malik olmaqla bu üç xüsusiyyəti bir arada özündə cəm etmiş aşıqıqlarımızdan biri də Aşıq Məhəmməd Sadaxlı’dır. Ozan dünyasına adını layiqincə həkk edən, ümumilikdə, Azərbaycan aşıq sənətində qocaman ləngəri ilə hələ də sazından, sözündən doyulmayan, 85 yaşını haqlamış, ustad dədələrimizdən biri kimi Aşıq Məhəmməd Sadaxlı’nın yaradıcılığı və saz-söz dünyası indiyənə kimi etraflı tədqiq edilməmiş və təəssüf ki, diqqətdən kənarda qalmışdır.
Aşıq Məhəmməd Sadaxlı (Məmmədov) 1930’uncu ildəGürcüstan’ın Sadaxlı elinə bağlı Mollaoğlu kəndində dünyaya göz açmışdır. O, yedi illik orta məktəb təhsili almışdır. Uşaqlıqdan saz sənətinə həvəs göstərməsi onu öz üzərində çalışmağa, aşıq şeirini, xalq dastanlarını və aşıq havalarını dərindən öyrənməyə sövq etmişdir. 1950’inci illərdən aşıqlıq sənətini kamilləşdirmək məqsədilə Məhəmməd ustad yanına gedərək sənətin sirlərini öyrənməyə başlamışdır. Məşhur Borçalı aşığı Xındı Məhəmməd’ə on iki il şagirdlik etməsi, lap sonralar onunla bir yerdə el məclislərinə getməsi, Sadaxlı Məhəmməd’in klassikvə milli ənənələrə bağlı aşıq kimi yetişməsinə böyük təsir göstərmişdir (Ömeroğlu, 2009,3-4). Borçalı aşıq mühitində aşıqlar ustadına və saz ifa etmə qabiliyyətinə və avazla oxuma tərzinə, söz söyləmə bacarığına görə seçilirlər. Burada ustad aşıq və onun şəyirdi arasında münasibət də çox fərqlidir. Prof. MəhərrəmQasımlı haqlı olaraq göstərir ki, "digər aşıq mühitlərinə nisbətən Borçalı aşıq mühitində şagirdlərin öz ustadlarından xeyir-dua alma, sərbəst aşıqlığa başlama prosesi daha çox vaxt aparmışdır. Bu ənənə indinin özündə də qismən gözlənilir." (Kasımlı,2003, 228) Klassik saz havalarının mahir ifaçısıAşıq Məhəmməd Sadaxlı tədricən oxuduğu sözlərdən və sazından ilhamlanaraq sonralar özü də şeirlər yazmış, real hadisələrdən təsirlənərək xalq hekayələri, müəllif dastanları yaratmışdır.Bu günə Sayfa 12 / 847
Akif XANSULTANLI U L U S L A R A R A S I S E M P O Z Y U M “AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih)
kimi aşıq Məhəmməd Sadaxlı’nın dörd kitabı işıq üzü görmüşdür. Bu kitablarındakı şeirlərdə və yazdığı ondastan-hekayədə milli, dini, insanın əxlaqı, tərbiyəsi, adət və ənənələrə sayğısıüstünlük təşkil edir. Əsas amil kimi klassik aşıq poeziyasına sadiqlik, və klassik dastan yaradıcılığında tələb olunan özəlliklər, bu günə qədər gələn şifahi xalq ədəbiyyatımızın qiymətli inciləri sayılan dastanlarımızdakı abı-havanın qorunması Aşıq Məhəmməd Sadaxl’ının yaradıcılıq qayəsi olmuşdur. İslami və milli adət və ənələrə, insani dəyərlərə üstünlük verməsinişeirlərilə öyən və önə çıxaran Aşıq Məhəmməd Sadaxlı ixtiyar yaşlarında olmasına baxmayaraq, bugün də el-obanın şənliklərinə qatılır. Televiziya və radio proqramlarda canlı ifaları ilə minlərlə tamaşaçısını heyranlıq içində qoyur. 85 yaşlı ustadın şəxsi keyfiyyətləri tamı-tamına əsl agsaqqalıq mücəssəməsidir. Aşq Məhəmməd Sadaxlı da bütövlükdə Tiflis, Başkeçid, Qarayazı, Qaraçöp, Lori, Ağbaba və Kars aşıq ənənələrini bacardığı qədər əxz etməyə çalışmış, Gəncəbasar, Göyçə, Urmiya, Təbriz ifaçılıq xüsusiyyətlərini də bugünkü vəziyyətinə görə sazda ifa edərək fərqli cəhətlərini, xallarına, güllərinə görə ayrıd etməyi bacaran tək-tük ustadlarımızdan biridir. Digər tərəfdən onu da qeyd etmək lazımdır ki, Borçalı coğrafi arealı, yerləşmə xüsusiyyətlərinə görə daim mərkəz rolunda diqqəti cəlb etmişdir. Tiflis’in son iki yüz ildə uzun müddət Qafqaz’ın mədəniyyət beşiyi olması və tarixi ipək yolunun əsas hissəsi kimi bu coğrafi ərazinin üstünlüyünü ayrıca qeyd etməliyik.Tiflis ümumqafqaz mədəniyyətinin paytaxtı kimi özündən 5-10 km aralıdakı böyük türk toplumunun yaşadığı Borçalı’nın da aşıq-ozan dünyasının paytaxtı səviyyəsinə qalxmasında özəl dəyərə malikdir. Çünki həmin illərdə ayrı-ayrı aşıq məktəblərinin qovuşaq yeri Gürcüstan olmuşdur. Bugün aşıq ədəbiyyatının əksər böyük tədqiqatçılarından Mürsəl Həkimov, Elxan Məmmədli, Məhərrəm Qasımlı, Hüseyn İsmayılov və başqaları saz məktəb və mühitlərini belə quruplaşdırırlar: Şirvan Aşıq məktəbi, Göyçə Aşıq məktəbi, Gəncəbasar-Qazax aşıq məktəbi, Gədəbəy Aşıq mühiti, Təbriz-Urmiyə Aşıq Məktəbi, Cıldır - Qars Aşıq mühiti və Axısqa-Borçalı Aşıq Məktəbi. Bunların arasında sonuncu yəni Borçalı aşıq mühitinin bu qədər gəlişməsində əsas rolu Tiflis şəhəri oynamışdır. Tiflis’in draxtınlarında və çayxanlarında həmişə saz səsi gecənin ortasına kimi Kürün şaqraq səsinə qarışmışdır. Digər bir tarixi mənbəyə əsasən, 1925’inci illərə kimi Tiflis’də yaşayan əhalinin nüfuz sayısı daim Türklərin çoxluğu ilə mənbələrdə əksini tapmışdır. Beləki rəsmi Sayfa 13 / 847
Yüklə 8,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|