HƏYATIN GERÇƏK MƏNŞƏYİ
100
Digər tərəfdən
arxeopteriksin əsl mənada uça bilən quş olduğunun ən
mühüm sübutlarından biri də heyvanın tüklərinin quruluşu oldu.
Arxeopteriksin
dövrümüzün quşlarınınkından fərqi olmayan asimmetrik tük quruluşu
canlının mükəmməl şəkildə uça bildiyini göstərirdi. Məşhur paleontoloq Karl
O.Dunbarın bildirdiyi kimi, “tüklərinə görə bu məxluq tam quş xüsusiyyəti
daşıyırdı”.
126
Paleontoloq Robert Karol isə bu mövzunu belə izah edir:
Arxeopteriksin uçuş tüklərinin geometriyası dövrümüzün uçan quşlarınınkı
ilə tamamilə eynidir, uçmayan quşların isə tükləri simmetrikdir. Tüklərin
qanaddakı nizamı da dövrümüzün quşlarınınkı ilə bənzərdir... Van Tayn
və Berqerin fikrincə,
arxeopteriksin qanadlarının ölçüsü və forması toyuq
cinsindən olan quşlar, qumrular, ağacdələnlər, cüllütlər və ağaca qonan
oxuyan quşların çoxu kimi məhdud bitki örtüyünə məxsus çöllərdə hərəkət
edən quşlarınkına bənzərdir... Uçuş tükləri ən az 150 milyon ildən bəri
sabitdir.
127
Arxeopteriksin tüklərinin ortaya çıxardığı başqa bir həqiqət isə bu canlının
istiqanlı olması idi. Məlum olduğu kimi, sürünənlər və dinozavrlar soyuqqanlı,
yəni bədən temperaturlarını özləri verə bilməyən, ətraf mühitin bədən
temperaturlarını tənzimləyən canlılardır. Quşlardakı tüklərin ən mühüm
funksiyalarından biri də bədən temperaturunu qorumalarıdır.
Arxeopteriksin
tüklü olması onun dinozavrların əksinə, istiqanlı olduğunu, yəni bədən
temperaturunu qorumağa ehtiyacı olan əsl quş olduğunu göstərirdi.
Dişlər, pəncələr və digər üzvlər
Təkamülçü bioloqların
arxeopteriksi ara keçid forma kimi göstərərkən
əsaslandıqları ən mühüm iki cəhət isə bu canlının qanadlarının üzərindəki
pəncələri və ağzındakı dişləridir.
Arxeopteriksin qanadlarında pəncələrinin və ağzında dişlərinin olduğu
doğrudur, ancaq bu xüsusiyyətləri canlının sürünənlərlə hər hansı əlaqəsi
olduğunu göstərmir. Çünki dövrümüzdə yaşayan iki cür quşda –
touraco
corythaix və
opisthocomus hoazində də budaqlara yapışmağa kömək edən pəncələr
var. Bu canlılar heç bir sürünən xüsusiyyəti daşımayan tam formalı quşdurlar.
Ona görə də
arxeopteriksin qanadlarında pəncələrinin olması və bu səbəbdən də
ara forma olması iddiası əsassızdır.
Arxeopteriksin ağzındakı dişləri də canlını ara forma hesab etməyə əsas
vermir. Təkamülçülər bu dişlərin sürünən xüsusiyyəti olduğunu irəli sürərək
yanılırlar. Çünki dişlər sürünənlərin tipik xüsusiyyəti deyil. Dövrümüzdə bəzi
sürünənlərin dişləri var, bəzilərininki isə yoxdur. Daha da önəmli olan cəhət
budur ki, dişli quşlar təkcə
arxeopterikslə məhdudlaşmır. Dövrümüzdə dişli
downloaded from KitabYurdu.org
Gerçək Təbiət Tarixi -II-
101
quşların artıq yaşamadıqları doğrudur, ancaq fosillərə baxdıqda istər
arxeopteriks
ilə eyni dövrdə, istərsə də daha sonra, hətta dövrümüzə olduqca yaxın tarixlərə
qədər “dişli quşlar” adlandırılan fərqli quş qrupunun yaşadığını görərik.
Ən mühüm məsələ isə ondadır ki,
arxeopteriks və digər dişli quşların diş
formaları bu quşların “təkamül əcdadları” hesab edilən dinozavrların diş
formalarından çox fərqlidir. L.D.Martin, J.D.Stuart və K.N.Uetstoun kimi
məşhur ornitoloqların apardıqları ölçmələrə əsasən,
arxeopteriksin və digər
dişli quşların dişlərinin üstü düzdür və kökləri genişdir. Lakin bu quşların
əcdadı olduğu iddia edilən teropoddinozavrlarının dişlərinin üstü mişar kimi
çıxıntılıdır və kökləri də dardır.
128
Eyni tədqiqatçılar eyni zamanda
arxeopteriks
ilə onun “əcdadları” hesab edilən teropod dinozavrlarının bilək sümüklərini
müqayisə etmişlər və aralarında heç bir bənzərlik olmadığını üzə çıxarmışlar.
129
Arxeopteriksin dinozavrlardan təkamül yolu ilə törədiyini iddia edən
qabaqcıl təkamülçülərdən biri olan Con Ostromun bu canlı ilə dinozavrlar
arasında irəli sürdüyü bəzi “bənzərliklər”in isə əslində səhv şərh olduğu
S.Tarsitano, M.K.Hext və A.D.Uolker kimi anatomistlərin tədqiqatları ilə aşkar
olmuşdur.
130
A.D.Uolker
arxeopteriksin qulaq hissəsini də tədqiq etmiş və qulaq formasının
da dövrümüzün quşlarınınkı ilə eyni olduğunu bildirmişdir.
131
Ueyls Universitetinin Biologiya Elmləri İnstitutundan C.Riçard Hinçlif isə
rüşeymlər üzərində müasir izotopik texnikadan istifadə edərək quşların əllərinin
II, III və IV barmaqlardan ibarət olduğunu, teropod dinozavrlarınkının isə I, II
və III barmaqlardan təşkil olunduğunu müəyyən etmişdir. Bu isə
arxeopteriks-
dinozavr əlaqəsinin müdafiə edənlər üçün böyük problemdir.
132
Hinçlifin
tədqiqatları və müşahidələri məşhur elmi jurnal olan “Elm”in (Science) 1997-ci
ildəki bir sayında belə dərc edilmişdir:
Teropodlarla quş sümükləri arasındakı homologiya “dinozavr mənşəyi”
hipotezi ilə əlaqədar digər bəzi problemləri də yada salır. Onlardan
bəziləri bunlardır: (i)
arxeopteriks qanadı ilə müqayisə edildikdə (bədən
ölçüsünə görə) teropodun daha kiçik olan qabaq qolu. Bu cür kiçik qollar
olduqca böyük dinozavrın yerdən yuxarıya doğru qanad açıb uçması üçün
inandırıcı ön qanad deyil. (ii) Teropodlardakı bilək sümüyü sadəcə dörd
növdə var. Teropodların çoxunda bilək sümüyü çox sayda hissələrdən təşkil
olunmuşdur. Bunun
arxeopteriks ilə bənzərlik təşkil gətirməsi çox çətindir.
(iii) Zaman baxımından müqayisə ilə bağlı paradoks isə bir çox teropod
dinozavrın və xüsusilə də quşabənzər dromazavrların fosil qeydlərində
arxeopteriksdən daha sonra tapılmalarıdır.
132
Hinçlifin bildirdiyi “zaman baxımından uyğunsuzluq”
arxeopteriks
haqqındakı təkamülçü iddialara ən öldürücü zərbəni endirən həqiqətlərdən
downloaded from KitabYurdu.org