Agarəhim Əsərlər Ana dilinin tədrisi metodikası
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ağarəhim Əsərlər
54 imkan verir. Nəticədə, K.D.Uşinskinin təbirincə desək, hər cür an- lama, hər cür dərketmə prosesi başlanır. Tutaq ki, II sinifdə “ Yay- da ” hekayəsində “ babasıgilin ” , “ maraqlanırdı ” , “ nəğmələrinə ” , “ kəpənəklərinə ” , “ Sağlamlığın şərtləri‖ mətnində ”S ağlamlığın ” , “ qulaqlarınızın‖, “ dırnaqlarınızı ” və s., III sinifdə İ.Qasımov və H.Seyidbəylinin “ Ələkeçməz partizan‖ hekayəsində “ qoltuqların- dakı ” , “ Triyest ” , “ partlayıcıların ” , “ ikimərtəbəli‖, M.Cəlalın “ Öl- məz qəhrəman ” hekayəsində “ patrondaşını ” , “ qumbaraları ” “ du- manlanmış ” , “ çatmayacağını ” və s., IV sinifdə isə N.Babayevin “ Sevastopolçuların ”, “ Sinetskinin ” , “ cinahından ” , “ susdurulmalı- dırlar ” , “ təhlükəlidirlər və s. kimi sözləri hecalarla oxuyurlar. Gö- ründüyü kimi, bu sözlərin hamısı çoxhecalıdır. Şagirdlərin bir qru- pu hələ kifayət dərəcədə oxu vərdişlərinə yiyələnmədiklərindən hə- min sözlərdəki hecaların hamısı onların qavrayış dairəsinə sığmır. Bunun nəticəsində müxtəlif hecaları vahid tərkibdə birləşdirə bil- mirlər. Beləliklə, oxunun sürəti aşağı düşür, məzmunun şüurlu mə- nimsənilməsinə yönəlmiş diqqət azalır. Belə oxuyan şagirdlər yaxşı oxuyan yoldaşlarının hər sözü, cümləni necə deməsinə, tələffüzünə fikir verirlər. Müqayisənin köməyi ilə kimin yaxşı, kimin pis oxu- masını, onların səbəblərini müəllimin köməyi ilə öyrənirlər. Bu mə- sələ, əlbəttə I-II sinif şagirdləri üçün bir qədər çətindir. Lakin III-IV sinif şagirdlərində yoldaşlarının oxusunu normal sürətli oxu ilə mü- qayisə etmək bacarığı aşılanmalıdır. Hər dəfə növbələnmiş oxudan sonra belə sualların qoyuluşu bir tərəfdən şagirdi diqqətli olmağa səfərbər edir, digər tərəfdən müəllimin istiqamətverici suallarının köməyi ilə normal oxunun qayda və qanunlarını, tələblərini öyrənir, yeri gəldikcə şagirdlərə öz oxularında onlardan istifadə etmək im- kanı verir. Tədricən şagirdlərin oxu sürəti artır, mətnin məzmunu- nun şüurlu mənimsənilməsi təmin olunur. Şagirdlərin oxu sürətinin artırılmasında səssiz oxunun müstəsna əhəmiyyəti vardır. Səssiz oxu prosesində şagirdlər sözün səs tərki- bini gözlə müəyyənləşdirirlər. Hər bir hərf, heca onların qavrayış dairəsində tərkib halında birləşir, mənalanır, II sinifdə şagirdlərin əksəriyyəti dodaqaltı tələffuzə yol verirlər. Lakin müəllimin vəzifə- |