Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

100 
 
Sen-Sirdə oxuduğu illərdən və iki illik xüsusi strategiya və taktikanı öyrədən 
hərbi kollecdə oxuduqdan sonra marşal Peten tərəfindən 1925-ci ildə Ali Müharibə 
Şurasının qərargahına irəli çəkilmişdi. 1927-1929-cu illərdə və yenidən 1936-38-ci 
illərdə Reynlandı işğal edən orduda mayor kimi xidmət edəndə o, alman təcavüzü 
təhlükəsini və fransız müdafiə cəhdinin adekvat olmadığını görməyi bacarmışdı. O, 
həmçinin iki ili Orta Şərqdə keçirmiş, dörd il Milli Müdafiə Şurasının katibliyinin 
üzvü kimi çalışmışdı. 
Onun  yazıçılıq  karyerası  Almaniyada  mülki  və  hərbi  hakimiyyətlərlə 
əlaqədar  öz  təəssüratlarını  təhlil  etdikdə  başlanmışdı.  1932-ci  ildə  “Gələcəyin 
ordusu”  əsərini  yazmışdı.  O,  professional,  yüksək  dərəcədə  mexanikləşmiş  və 
mobil kiçik ordu ideyasını müdafiə edirdi. Statik nəzəriyyə isə Majino xəttinə (bu 
fransızların 
Almaniya 
sərhədində 
980 
kilometr 
məsafədə 
uzanan 
möhkəmləndirilmiş müdafiə sistemi idi, Müdafiə naziri olmuş general Majinonun 
adını  daşıyırdı)  arxalanırdı.  Bu  xətti  tikməkdə  başlıca  məqsəd  Fransanı  alman 
hücumundan müdafiə etmək idi. Ancaq de Qollun belə orijinal baxışları onu hərbi 
rəhbərlik  arasında  qeyri-populyar  etmişdi  və  1938-ci  ildə  yazdığı  tarixi  əsər  olan 
“Fransa və onun ordusu” kitabı onu hətta marşal Petenlə mübahisə etməyə aparıb 
çıxarmışdı. Bunlardan əlavə o, “Şpaqanın ucunda” əsərini yazmışdı. 
İkinci  Dünya  müharibəsinə  bir  gün  qalmış,  31  avqust  1939-cu  ildə  o, 
yazırdı:  “Mənim  üzərimə  dəhşətli  mistifikasiyada  rol  oynamaq  düşüb.  Bir  neçə 
yüngül tank, hansılara ki, mən komandanlıq edirəm, yalnız tozcuqdur. Biz hərəkət 
etməsək, bu müharibəni biabırçı qaydada uduzacağıq”. 
İkinci  Dünya  müharibəsi  başlandıqda  o,  5-ci  fransız  ordusuna  bağlı  olan 
Saardakı tank briqadasının komandiri idi. Müharibə başlamamışdan bir gün əvvəl 
o,  bu  vəzifəyə  təyin  olunmuşdu.  1940-cı  ilin  mayında  4-cü  zirehli  divizionda  o, 
müvəqqəti briqada generalı oldu, bu rütbəni o, ömrü boyu saxladı. İki dəfə öz tank 
müharibəsi  nəzəriyyəsini  tətbiq  etmək  üçün  imkana  malik  oldu.  Nəticədə  o,  baş 
komandan  general  Maksim  Veyqan  tərəfindən  2  iyun  tarixli  depeşada  “yüksək 
enerjili  və  igid  lider”  kimi  xatırlanmışdı.  İyunun  6-da  o,  Pol  Reyno  hökumətinə 
Müdafiə  və  Müharibə  nazirinin  müavini  kimi  daxil  oldu  və  müharibənin  davam 
etdirilməsi  imkanlarını  öyrənmək  üçün  bir  neçə  dəfə  tapşırıqla  İngiltərəyə  getdi. 
Reyno  hökuməti  marşal  Peten  hökuməti  ilə  əvəz  edildikdə,  axırıncı  almanlarla 
atəşkəs axtarmaq məqsədini güdürdü, ona görə də de Qoll İngiltərəyə yollandı. 
Hələ  22  iyun  1940-cı  ildə  Almaniya  ilə  Fransa  arasında  sülh  müqaviləsi 
imzalanmamışdan  əvvəl  general  de  Qoll  Londondan  radio  ilə  çıxış  edəndə  (18 
iyun) fransızları natsist Almaniyası ilə mübarizəni davam etdirməyə çağırdı. O, bir 
gün  əvvəl  Fransanı  tərk  etmiş  və  həmin  vaxtdan  Londondan  fransız  müqavimət 
hərəkatına  başçılıq  etməyə  başlamışdı.  De  Qoll  Böyük  Britaniyada  fransız  Milli 
Komitəsini  yaratdı  və  həmvətənlərini  işğalçılarla  mübarizəni  dayandırmamağa 
çağırdı.  De  Qoll  öz  həmvətənlərindən  dəstək  aldı.  Fransada  güclü  müqavimət 
hərəkatı formalaşdı. 
De  Qoll  “Ümid  memuarları”nda  bunu  belə  təsvir  edir:  “Öz  ruhumu  və 
şərəfimi xilas etmək üçün digər hansısa bir köməkdən məhrum olmaqla, heç kəsə 
məlum  olmayan  bir  de  Qoll  Fransa  üçün  məsuliyyəti  öz  üzərinə  götürməli  idi”. 

---

101 
 
Radio  ilə  müraciətində  belə  sözlər  işlətmişdi:  “Heç  nə  itirilməmişdir,  çünki  bu 
müharibə  dünya  müharibəsidir.  Bir  gün  gələcək  ki,  onda  Fransa  azadlığını  və 
əzəmətini qaytaracaqdır. Bax buna görə də bütün fransızlara hərəkət etmək, özünü 
qurban  vermək  və  ümid  naminə  mənim  ətrafımda  birləşmək  barədə  müraciət 
edirəm”. O, Peten hökumətini xəyanətdə ittiham etdi. 
Fransanın faktiki təslimçiliyindən və sülh imzalandıqdan bir neçə gün sonra 
Vişi kurort şəhərində çağırılmış fransız Milli Məclisi 74 yaşlı marşal Filipp Petenin 
17 iyunda yaradılmış hökumətinə bütün Konstitusiya səlahiyyətlərini verdi (10 iyul 
1940-cı il). Bu hökumət alman qoşunları tərəfindən işğal edilmiş Vişidə yerləşirdi. 
Marşal  Peten  Almaniya  ilə  danışıqlar  aparmaq  imkanı  axtarırdı.  Fransa  siyasi 
rəhbərliyi  hələ  Almaniya  ilə  sülh  bağlamamışdan  əvvəl  kollaboratsionistlərə  və 
müqavimət tərəfdarlarına bölünmüşdü. 
Populyar  əfsanəyə  baxmayaraq,  o,  çıxışında  məşhur  “Fransa  döyüşü 
uduzmuşdur,  lakin  müharibəni  uduzmamışdır”  sözlərini  deməmişdi.  Bu  kəlmə 
İngiltərə  poçtunda  meydana  çıxmışdı.  Lakin  vurğu  tam  eyni  idi:  müharibə 
uduzulmamışdır, Fransa tək deyildir. 
General  de  Qoll  Londondan  fransız  müqavimətinə  başçılıq  edəcəkdi.  2 
avqust  1940-cı  ildə  fransız  hərbi  məhkəməsi  onu  öz  iştirakı  olmadan  mühakimə 
etdi  və  ölümə  məhkum  etdi,  həm  də  hərbi  rütbəsindən  məhrum  etdi  və 
mülkiyyətinin müsadirə edilməsinə göstəriş verdi. 
De  Qoll  döyüşkən  ruhda  idi,  müharibə  dövrü  karyerasına  siyasi  lider  kimi 
nəhəng vədlərlə başladı. Bu vaxt o, bir ovuc siyasi tərəfdarlarına və volyuntorlara 
malik  idi.  Bunlar  Azad  Fransız  Qüvvələrini  əmələ  gətirməli  idi.  Onun  heç  bir 
siyasi  statusu  yox  idi  və  faktiki  olaraq  İngiltərədə  və  Fransada  tanınmırdı.  Nəyə 
nail olmuşdusa, yalnız fərdi qaydada bunları etmişdi. Öz missiyasına mütləq inamı, 
liderlik  keyfiyyətinə  yiyələnməsi  barədə  özünü  inandırmasını  yazılarında  səmimi 
şəkildə  təsvir  edir.  Memuarlarında  onun  özünü  Fransaya  bütöv  qaydada  həsr 
etməsini, Fransa maraqları naminə vuruşmaq üçün möhkəm xarakteri (İngiltərədə 
tez-tez həmçinin üzə çıxan inadkarlığı), həm də sərəncamında olan bütün resursları 
aydın şəkildə göstərilir.  
De Qoll Londonda çox sayda çətinliklərlə üzləşməli oldu: “Mən əvvəllər öz 
timsalımda  heç  nəyi  təmsil  etmirdim...  Fransada  heç  kəs  yox  idi  ki,  mənim 
barəmdə zəmanət versin, ölkədə heç bir şöhrətə malik deyildim. Xaricdə mənə heç 
bir  etimad  və  mənim  fəaliyyətimə  haqq  qazandıran  nəsə  bir  şey  yox  idi”.  Buna 
baxmayaraq,  de  Qoll  Çörçillin  dəstəyini  qazana  bildi.  O,  de  Qollu  “bütün 
fransızların başçısı” kimi tanıdı. 
Hərbi  məsələyə  gəldikdə,  başlıca  vəzifədə  “Fransız  imperiyasını”  – 
Afrikadakı,  Hind-Çindəki  və  Okeaniyadakı  geniş  müstəmləkə  ərazilərini  fransız 
vətənpərvərlərinin  tərəfinə  keçirmək  idi.  De  Qoll  öz  hərəkatının  milli  və  tarixi 
köklərini nəzərə çarpdırır. O, “Azadlıq” ordeni təsis edir, orden fransız millətinin 
simvolu olan Lotaringiya xaçını təsvir edir. 
Ser Uinston Çörçill özünün “Onların ən yaxşı saatı” əsərində öz unudulmaz 
qonaqları ilə toqquşmalarını belə təsvir edir: “O, britaniyalılara kobud olmalı idi ki, 
fransızlara əyani şəkildə sübut etsin ki, o, britaniyalıların marionetkası deyildir. O, 

---