Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

104 
 
kampaniyasına  görə  nail  oldu.  Əyalət  səfərlərinə  çıxaraq,  hər  bir  departamentə 
getdi və bunların ərzində yerli kübarlarla yanaşı adi vətəndaşlarla da görüşdü. Milli 
Assambleya hökuməti buraxmağı yalnız 5 oktyabr 1962-ci ildə həyata keçirdi. 
1881-ci  il  qanununa  görə  respublika  prezidentinin  təhqir  olunması  ona 
hücum kimi qiymətləndirilirdi, lakin bu, qollist siyasətçiləri siyasi cəhətdən tənqid 
etməyə mane olmurdu. Əksinə, prezidentin siyasi hərəkətlərinin və bəyanatlarının 
tənqidi davam edir və genişlənirdi. 
Prezidentliyinin  ilk  dörd  ilində  de  Qolla  şübhə  edilməməsi  Əlcəzair 
müharibəsinin,  vətəndaş  qarşıdurması  baş  vermədən  başa  çatmasına  ümidi 
dəstəkləyirdi,  onu  opponentlərinin  ciddi  çağırışlarından  qoruyurdu.  Əlcəzair 
müharibəsinin tələbləri  gələcək  üçün pozitiv siyasətçi rolunu hazırlamaqdan ötəri 
onu  çox  şeylər  etməkdən  saxlayırdı.  Bu  illəri  o,  ölkədə  iqtisadi  situasiyanı 
möhkəmləndirmək,  müstəqil  nüvə  silahının  qorxu  yaratmasını  inkişaf  etdirmək, 
gələcəkdə  təzə  “əlcəzairlilər”  probleminin  qarşısını  almaq,  dənizin  o  tərəfindəki 
ərazilərdə  olan  müstəmləkələrin  siyasi  cəhətdən  12  müstəqil  dövlətə  çevrilməsi 
üçün  istifadə  etdi.  Axırıncılar  Fransa  ilə  dil  və  mədəniyyət  sapları  ilə  bağlı  idi, 
onlar həm də fransızların texniki, maliyyə və inzibati köməyinə möhtac idilər ki, 
özlərinin  siyasi  cəhətdən  dirilmələrinə  əmin  olsunlar.  1962-ci  ilin  ortalarında 
Əlcəzair  dövlətinin  müstəqilliyi  tanındı.  Bu  hadisədən  de  Qoll  elektoratdan  təzə 
səslər  əldə  etməklə  öz  mövqeyini  konsolidə  etmək  üçün  istifadə  etdi.  Artıq  o, 
siyasi cəhətdən şübhə edilməyən bir dövlət rəhbərinə çevrilmişdi.  
Onun 
müharibə 
dövrünün 
təcrübəsindən 
və 
RPF 
hərəkatının 
uğursuzluğundan  öyrəndiyi  bir  dərs  o  idi  ki,  onun  fərdi  mövqeyi,  ən  azı  nəzəri 
cəhətdən  siyasi  və  partiya  döyüşlərindən  yuxarıda  dayansaydı,  heç  şübhəsiz, 
möhkəm olacaqdı. Ona görə də 1958-ci il seçkilərindən əvvəl 25 iyun 1958-ci ildə 
keçirilən  mətbuat  konfransında  o,  öz  tərəfdarlarına  onun  adından  “hətta  bir 
qrammatika sifəti formasında” da hansısa qrupun və ya namizədin istifadə etməsini 
qadağan etdi. 
1962-ci ildə o, öz istefası və ya konstitusional düzəlişlər etmək məsələsində 
seçim  etməyi  seçicilərə  təklif  etdi.  28  oktyabrda  seçicilər  ona  13,2  milyon  səslə 
düzəlişin xeyrinə, 8 milyon səslə əleyhinə qaydasında iradələrini bildirməklə cavab 
verdilər.  Qollistlər  parlamentdə  əlavə  64  yer  qazandılar,  30  mühafizəkar 
deputatdan ibarət qrupun köməyi ilə Milli Assambleyada çoxluğu əldə etdilər. 
O,  çalışırdı  ki,  Fransa  dünyadakı  statusunu  bərpa  etsin,  özünün  “anqlo-
sakson”  adlandırdığına  bənzərlərdən  heç  bir  vəchlə  heç  də  aşağı  olmayan  böyük 
gücə  çevrilsin.  Sərkərdə  kimi  o,  daim  hərbi  problemləri  siyasətdən  ayrı  hesab 
etmirdi.  Dövlət  xadimi  kimi  o,  özünün  siyasi  döyüşlərində  hərbi  kampaniyadakı 
kimi vuruşurdu. Fransanın müharibədən sonrakı zəifliyini möhkəmliyə çevirməyə 
çalışırdı,  həm  də  bundan  vətənindəki  planlarına  müxalif  mövqeyi  dəf  etmək 
istəyirdi. 
Onun bu ixtirası öz ardıcılları olan vətəndaşlar tərəfindən: “eqoizm, iftixar, 
uzaqda  dayanmaq,  hiyləgərlik”  kimi,  Raymond  Arona  görə  isə  “empiritsizm, 
intuisiya, könülün deyil, zəkanın güzəştə getməsi” kimi təsvir edilirdi.  

---

105 
 
Özünün sonrakı karyerasının birinci mərhələsi ərzində, 1962-ci ildən 1965-
ci ildə yenidən prezident seçilməsinə qədər o, Avropa İqtisadi Birliyindən (EEC) 
Fransanın,  xüsusən  ölkənin  kənd  təsərrüfatının  mənafeyinə  xidmət  edən  bir  alət 
kimi istifadə etdi. O, çalışırdı ki, Avropa siyasi birliyinin qurulması ilə Fransa lider 
olsun.  Fransa,  fövqəlmilli  müdafiə  təşkilatı  olan  Şimali  Atlantika  Müqaviləsi 
Təşkilatında  (NATO)  iştirakdan  gələcəkdə  geri  çəkiləcəkdi,  çünki  de  Qollun 
Fransa üçün siyasəti “milli müstəqilliyə” və beynəlxalq koordinasiyaya əsaslanırdı. 
1966-cı  ildə  o,  Fransanın  bütünlüklə  NATO-dan  geri  çəkilməsini  elan  etdi, 
baxmayaraq ki, Atlantik Alyansın üzvlüyündə qalırdı. 
1 iyul 1966-cı ildə Fransanın NATO-nun hərbi təşkilatından çıxmasını elan 
edən  prezident  Şarl  de  Qoll  öz  ölkəsini  beynəlxalq  məsələlərdə  daha  müstəqil 
etməyə  çalışırdı.  Fransız  silahlı  qüvvələri  artıq  NATO-nun  birləşmiş 
komandanlığına tabe deyildi. Öz hərbi qüdrətini artırmaq üçün Fransa hələ 1960-cı 
ildə nüvə silahı yaratmağa başlamışdı. 
Prezidentliyinin ikinci müddətində o, diqqətini daha geniş sahələrə yönəltdi. 
Sovet İttifaqı və Şərqi Avropa ölkələri ilə ticari və mədəni əlaqələri genişləndirdi, 
Hind-Çində  bütün  millətlərlə  neytrallıq  siyasətini  müdafiə  edirdi.  O,  Birləşmiş 
Ştatlar  qoşunlarının  Vyetnamdan  çıxarılmasına  tərəfdar  idi.  Səfər  etdiyi 
Meksikaya,  Latın  Amerikasının  bütün  ölkələrinə,  Kanadaya  və  Uzaq  Şərqdəki 
ölkələrə Fransanın təsirini artırmaq  üçün onlarla əlaqələr  qururdu.  Onun sxeminə 
görə Fransa özünün mühüm rol oynayacağına ümid edə bilərdi. Amerika Birləşmiş 
Ştatları kimi Sovet İttifaqı ilə də yaxşı münasibətlər qurmağa qadir idi. Orta Şərq 
və  Şimali  Afrika  ölkələri  onun  baxışlarına  görə  Fransanın  təbii  təsir  zonasına 
məxsus  idilər.  Əlcəzairin  müstəmləkəçilikdən  azad  olması  barədə  demişdi  ki, 
“Təşkil olunmuş qitələrin erası müstəmləkə erasını əvəz edir”. 
Şəraitlər  isə  onun  uğurunun  əleyhinə  idi.  Onun  təsir  altına  alacağına  ümid 
bəslədiyi ölkələrin çoxunda anti-amerikanizm hissi populyar idi. O, da özünü anti-
amerikan  münasibəti  bəsləməyə  borclu  sayırdı.  Avropadakı  partnyorları  ilə 
münasibətdə  populyar    deyildi.  Sovet  qoşunları  1968-ci  ildə  Çexoslovakiyaya 
müdaxilə  edəndə  Fransa  buna  heç  bir  təsir  göstərə  bilməmişdi.  1968-ci  ilin 
mayında  siyasi  və  iqtisadi  böhran  başladıqda  Fransa  elə  bir  maliyyə  imkanlarına 
malik  deyildi  ki,  lider  rolunu  oynaya  bilsin.  De  Qollun  işlətdiyi  “Atlantik 
okeanından Ural dağlarına qədər Avropa” kəlməsi tez-tez təkrar olunurdu, əslində 
isə reallıqdan uzaq olan bir məsələni mantraya çevirməkdən başqa bir şey deyildi. 
1968-ci  ildə  müharibədə  olduğu  kimi  ümumi  düşmən  yox  idi.  Qayda 
birdəfəlik bərpa edilmişdi. Tələbələrin və fəhlələrin qaldırdıqları üsyan müvəqqəti 
hiddət  əlaməti  idi.  Onların  problemlərinin  həlli  sakit  danışıqlar  aparmağı  tələb 
edirdi. Narahatlıqlar vaxtı ilk çıxışında o, digər bir referendum keçirməyə çağırdı, 
bunda  iştirak  etmək  vədi  səmərəsiz  oldu.  İkincisi,  mayın  30-da  seçkilərdə 
qollistlərin  qələbəsi  kütləvi  dəstək  nümayişinə  çevrildi.  Bu  qələbə  prezidentə  və 
onun siyasətinə görə deyil, sülh və normal həyat üçün əhəmiyyətli idi. 
Heç bir şübhə yox idi ki, bu uzun müddətdə 1968-ci ilin may qiyamı ilə de 
Qollun mövqeyi zəifləmişdi. 1969-cu ilin aprelində o, yenidən referendum istədi, 
görünür  özünün  hakimiyyətdə  qalıb-qalmamasını  istəməsi  o  qədər  də  aydın 

---