Böyük şəxsiyyətlər bütün dünyaya məxsusdur

102 
 
bu siyasəti yorulmadan həyata  keçirirdi. O, bir  gün hətta bu texnikanı mənə izah 
etdi.  Mən  onun  probleminin  qeyri-adi  qaydada  çətin  olduğunu  anlayırdım.  Mən 
həmişə onun güclü möhkəmliyinə valeh olurdum”. 
Onun qabiliyyətlərinin öz həmvətənlərinin gözündə böyüməsinin faktı onda 
idi  ki,  həm  sol  siyasətçilər,  katolik  dininə  sitayiş  edən  karyera  qulluqçuları  onun 
siyasi  liderliyini  tezliklə  qəbul  etdilər,  həm  də  sağda  olanlar  üçün  bu  adam  milli 
qəhrəman  və  o  vaxtlar  fransızların  yeganə  feldmarşalı  olan  Filipp  Petenə  qarşı 
qiyam  qaldırmış  bir  şəxs  idi.  Ancaq  müharibənin  gedişi,  Londondan  radio  ilə 
çıxışı,  Azad  Fransız  Qüvvələrinin  fəaliyyəti  və  Fransada  müqavimət  qruplarının 
əlaqələri tədricən onun liderliyinin milli qaydada tanınmasına gətirib çıxardı. Lakin 
onun müttəfiqləri tərəfindən tam tanınma yalnız Parisin azad olmasından və zəfər 
nümayişindən sonra gəldi. Bütün şübhələrin arxasında fransız xalqı onu qəbul etdi. 
Londonda de Qollun Britaniya hökuməti ilə əlaqələri heç də asan olmamışdı 
və o, özü də bu gərginliyə çox hallarda əlavələr edirdi. 1943-cü ildə o, qərargahını 
Əlcəzairə  köçürdü,  burada  o,  Fransa  Milli  Azadlıq  Komitəsinin  prezidentinə 
çevrildi. Bu Azad Fransızların müharibə cəhdlərinə başçılıq edən mərkəzi təşkilat 
idi.  İlk  əvvəllərdə  general  Henri  Jiro  ilə  birgə  prezidentlik  edirdi.  1943-cü  ilin 
noyabrında  Jiro  Komitənin  tərkibindən  çıxarıldı.  4  iyun  1944-cü  ildə  Çörçill  de 
Qollu Londona çağırdı ki, ona müttəfiq qoşunlarının iki gün sonra Normandiyaya 
çıxarılması  barədə  məlumat  versin.  De  Qolla  başa  saldılar  ki,  onun  xidmətinə 
ehtiyac duymurlar. Bu, əslində ABŞ-ın Ruzvelt hökumətinin yeritdiyi xəttdən irəli 
gəlirdi. De Qoll qəti etirazını bildirdikdə, ona fransızlar qarşısında radio ilə ayrıca 
çıxış  etmək  hüququ  verildi.  General  müraciətində  “Döyüşən  Fransa”nın  təmsil 
etdiyi hökumətin legitimliyini bəyan  etdi  və onun amerikan komandanlığına tabe 
edilməsi planlarına qarşı qətiyyətlə çıxış etdi.  
6 iyun 1944-cü ildə müttəfiq qoşunları uğurla Normandiya sahillərinə çıxdı, 
beləliklə  Avropada  İkinci  cəbhə  açıldı.  De  Qoll  azad  edilmiş  Fransa  torpağında 
qısa müddətdə qaldı, sonra Vaşinqtona yollandı ki, Ruzvelt hökuməti ilə danışıqlar 
aparsın. Ruzveltlə görüşdən sonra de Qoll bu fikrə gəldi ki, “əgər Fransa özünün 
əvvəlki yerini tutmaq istəyirsə, yalnız özünə güvənməlidir”. 
Müqavimət  üsyançıları  Çadın  hərbi  qubernatoru  Leklerkin  tank  qoşunları 
üçün  Parisə  yolu  açdıqda,  de  Qoll  azad  olunmuş  paytaxta  gəldi.  25  avqustda 
amerikan  qoşunları  ilə  birlikdə  de  Qollun  hərbi  hissələri  Parisə  daxil  oldu. 
Möhtəşəm  tamaşa  baş  verdi  –  de  Qoll  camaatla  dolu  Paris  küçələri  ilə  təntənəli 
qaydada  gəzirdi.  O,  yazır:  “Atdığım  hər  addımda,  dünyanın  ən  məşhur  yerlərinə 
qədəm  basarkən  mənə  elə  gəlir  ki,  keçmişin  şöhrəti  elə  bil  ki,  bugünkü  günün 
şöhrətinə qarışır”. 
9 sentyabr 1944-cü ildə o, və onun kölgə kabineti Əlcəzairdən Parisə köçdü. 
O, iki müvəqqəti hökumətə başçılıq etdi. Hələ 1945-ci ilin fevralında fransız Milli 
Məclisi  Şarl  de  Qollu  Baş  nazir  təyin  etmişdi.  20  yanvar  1946-cı  ildə  de  Qoll 
istefaya getdi, çünki Milli Məclis geniş səlahiyyətləri olan prezident barədə onun 
təklifini  qəbul  etmədi.  De  Qoll  Fransanın  müvəqqəti  hökumətinə  1944-cü  ildən 
başçılıq  etmişdi,  1945-ci  ildə  isə  Milli  Məclis  tərəfindən  həmin  vəzifəyə  təsdiq 
edilmişdi. 

---

103 
 
İstefaya  getdiyi  vaxtdan  1958-ci  ilə  kimi  1946-cı  ilin  noyabrında  təşkil 
edilmiş  Dördüncü  Fransız  respublikasına  müxalif  oldu.  O,  yeni  Konstitusiyaya 
qarşı  kampaniya  aparırdı.  1947-ci  ilin  aprelində  Fransız  Xalqının  Birliyini  (RPF 
adlı  kütləvi  hərəkat)  yaratdı  və  o  tezliklə  gücləndi.  1951-ci  il  seçkilərində 
Assambleyada  120  yerə  sahib  olanda  siyasi  partiyaya  çevrildi.  Hərəkat 
Konstitusiyaya,  partiya  sisteminə  qarşı  de  Qollun  düşmənçiliyini  ifadə  edirdi.  O, 
fransız  kommunistlərini  separatçılar  kimi  qiymətləndirirdi,  onlara  qarşı  xüsusən 
düşmənçilik hissləri bəsləyirdi. O, parlament qrupunu bəyənmirdi, ancaq 1953-cü 
ildə  parlament  təşkilatı  ilə  onun  əlaqəsi  kəsildi.  1955-ci  ildə  RPF-nin  ölkədəki 
təşkilatı dağıldı. 
1955-ci ildən 1958-ci ilə kimi generalın özü heç bir yerdə görünmədi, ancaq 
Kolombe-le-döz-Eqlizdəki evində istirahət edirdi, burada o, memuarlarını yazırdı. 
1954-cü illə 1969-cu il arasında onların üç cildi çap olundu. Sonuncu “Xilas” əsəri 
1958-ci ildə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra başa çatdırıldı. 
Əlcəzair  böhranının  kəskinləşdiyi  şəraitdə  -  28  may  1958-ci  ildə  Fransa 
prezidenti Rene Koti Şarl de Qollu Baş nazir təyin etdi. De Qoll siyasətdən 1955-ci 
ildə  getmişdi,  malikanəsində  tənha  yaşayır  və  memuarlarını  yazırdı.  Milli  Məclis 
de  Qollun  təyinatını  və  Baş  nazirin  səlahiyyətlərini  artıran  Konstitusiya 
düzəlişlərini təsdiq etdi. Sentyabrda de Qoll ölkədə Beşinci (prezident) respublika 
rejimini  təsdiq  edən  referendum  keçirdi.  31  dekabrda  isə  onun  birinci  prezidenti 
seçildi. 
Onun  vəzifəyə  qayıtması  məsələsində  həmvətənləri  dərin  qaydada 
bölündülər.  Onların  tərəddüdünün  səbəbi  dövrün  siyasi  tarixinə  borclu  idi.  Lakin 
onu tanıyanlar üçün səbəblər bu baxışlara haqq qazandırmağa kömək etdi ki, onlar 
özünü  1958-ci  ilin  mayında  biruzə  verdi.  Əlcəzairdə  başlanan  qiyam  Fransanı 
vətəndaş müharibəsi ilə qorxudurdu. De Qollu bu, həyatın ehtiyatla tarazlaşdırılmış 
hesablaşmasına  aparacaqdı.  O,  ehtiyatla  hərəkət  edirdi,  lakin  öz  qərarı  üzərində 
möhkəm dayandı, yalnız leqal yolla hakimiyyətə gəlmək istəyirdi. Geri qayıtmaq 
üçün onun hansısa bir qiyam planı yox idi. 
Digər  tərəfdən  onun  ehtiyatlı  sözlərdən  ibarət  bəyanatı  qiyamçılara  kömək 
etdi. İyunda prezident Rene Koti de Qollun təklif olunan hakimiyyətə dönməyəcəyi 
təqdirdə istefa hədəsi ilə çıxış etdikdən üç gün sonra o, özünü Milli Assambleyada 
baş nazir kimi təqdim etdi və tələb etdiyi kimi Konstitusiyanı islahata uğratmaqdan 
ötəri və xüsusi hakimiyyət üçün parlament ona səlahiyyətlər verdi. 
Hökumətin başçısına çevrilən bu adam 21 dekabr 1958-ci ildə respublikanın 
prezidenti  seçildi.  O,  müharibə  vaxtındakı  sürgündən,  müharibədən  sonrakı 
təcrübəsindən,  həmçinin  hökumətdə  və  müxalifətdə  olanda  bu  məsələləri 
öyrənmişdi. 
Yeni  Konstitusiyada  prezidentə  verilən  hakimiyyətlər  28  sentyabr  1958-ci 
ildə  keçirilən  referendum  tərəfindən  bəyənildi.  O,  belə  düşünürdü  ki,  möhkəm 
dövlət, qərarlar qəbul etməyə qadir olan lider tələb edir. Öz “legitimliyinə” onun 
inamı – bunu o, lider olmağa onun iddiasının mahiyyətcə düzgünlüyü və Fransanın 
inkarnasiyası  kimi  başa  düşürdü,  -  vətəndaşların  onun  baxışlarına  şərik  olması 
məqsədini  güdürdü.  O,  prezident  vəzifəsinə  faktiki  olaraq  davam  edən  seçki 

---