C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı
Yüklə 70,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kant və Tanrinin sübutlari
- Zəruri varliq
151 asir fizika və sağlam fikir bunların zehnin xaricində gerçək varlıqlar olduğunu, əgər olmasaydılar hisslərdəki bu niza- mın qeyri-mümkün olacağını deməkdədir. Zehnin və kai- natın bu uzlaşması zehin və kainatı bir-birlərinə uyğun bir şəkildə hazırlayan bir Dizaynerin varlığı qəbul edilmədən açıqlana bilməz. Zehindəki bu kateqoriyaların təsadüfən təkmilləşməsi də inandırıcı görünmür. Çünki maddi kainat- da kosmos və zaman anlayışını zehində meydana gətirəcək, bu hissə bədən verəcək heç bir xam maddə göstərilə bilməz. Kainatın maddəsi kosmos və zamanda vardır, amma bu maddə, kosmos və zaman anlayışına çevriləcək bir potensi- al daşıdığına dair heç bir sübut verməməkdədir. Həmçinin, kosmos və zaman hissi zehində yavaş-yavaş da meydana gələ bilməz. Çünki dörddə bir zaman hissi, yarım kosmos hissi deyə bir şey ola bilməz. Elə isə zehin bu mövzudakı hissi tam bir şəkildə meydana gəlməyi tələb edir, bunun yavaş bir müddətlə meydana gəlməsi açıqlana bilməz. Bu hisslərin varlığının əskikliyində isə insanın mövcud olması mümkün deyil. Big Bang nəzəriyyəsi bizdən xaricdəki kai- natın ilk andan bu günə qədər çəkən müddətdə mərhələli inkişaf yolu keçmiş və naməlumluğa qarşı böyük bir zərbə olmuşdur. Xarici aləm riyazi düsturlarla təsvir edilməkdə və kainat haqqında, atomaltı hissəciklər haqqında, planetlər və peykləri haqqında deyilənlər, nəzərdə tutulanlar doğ- ru çıxmaqdadır. Bu düsturlar sayəsində kosmosa peyklər göndərilməkdə, uzaq qalaktikaların yaşları hesablanmağa çalışılmaqdadır. Bu düsturların sayəsində edilən istehsallar bəşəriyyətin xidmətinə verilib. Əlbəttə ki, kəşf edilməli olan hələ çox şey vardır, amma zehnin kainatı bu şəkildə anla- masının möcüzəviliyi də gözdən qaçırılmamalıdır. Zehnin kainatı bu şəkildə anlaya bilməsi ancaq zehin-kainat arasın- dakı uzlaşma ilə mümkündür. Bu isə şüurlu bir dizayner ol- madan mümkün deyil. Kainat haqqındakı ən sadə məlumat 152 aydın olmayacaq qədər kompleks ola bilər və ya kainat tamamilə xaos kimi olub, bir yuxu kimi aydın olmamış da ola bilərdi və ya zehin kainatı anlayacaq qabiliyyətdən və apriori hisslərdən tamamilə məhrum ola bilərdi. Aydın olur ki, dizaynın sübutlarının bir çoxunu zehnimizdə doğulan- dan bəri daşıyırıq. Kainatdakı dizaynın sübutlarına daha detallı bir şəkildə qarşıdakı “dizayn sübutu” adlı hissədə nəzər salacağam. Kant və Tanrinin sübutlari Kant kitablarında Tanrının varlığını isbat etmək üçün irəli sürülən üç sübutu analiz edir və bu sübutlarla Tanrının varlığının əsaslandırıla bilməyəcəyini deyir. Kantın birinci tənqidi ontoloji sübutdur. Ontoloji sübut ilə doğulandan bəri insanda bir Tanrı anlayışı olduğu müdafiə olunur və bu Tan- rının varlığının sübutu olaraq qəbul edilir. Bu sübutu tarixdə Anselm, İbn Sina, Dekart kimi məşhur filosoflar fərqli for- malarda müdafiə etmişdir. Kantın bu sübuta gətirdiyi tənqid və onun cavabı bu kitabın mövzusu deyil. Kantın tənqid et- diyi ikinci dəlil kosmik sübutdur. Adından da aydın olaca- ğı kimi, bu sübut ilə kainatın mövcud olmasından Tanrının varlığına çatılır. Bu sübutun müxtəlif formulasiyaları oldu- ğu üçün kosmik sübutlar ailəsindən danışmaq daha uyğun- dur. Bu sübut ilə kainatın var olmasını nəzərə alaraq kaina- tın açıqlanmağa möhtac bir fakt olduğu, öz şərhini öz içində saxlaya bilməyəcəyi və yalnız Tanrının varlığı ilə açıqlana biləcəyi deyilir. Kantın fikrincə, kosmik sübut haqsız olaraq ilk səbəb olmadan, bir sonsuz səbəb və nəticələr silsilənin ola bilməyəcəyini qəbul edir. Bu, Kantın birinci və dördün- cü antinomiyalarında işlətdiyi arqumentlərlə eynidir, bun- dan əvvəlki bölümlərdə bunun cavabını araşdırdıq. Kantın 153 kosmik sübuta etirazları daha çox Leybnitzin bu sübutu formulasiya etmək tərzinə görədir. Kosmik sübutun İslam filosofları tərəfindən aləmin başlanğıcı olduğu haqda etdiyi formulasiyalar mövzumuz baxımından çox əhəmiyyətlidir. Bu formulasiyanı belə göstərə bilərik: 1 - Hər başlanğıcı olanın bir səbəbə ehtiyacı vardır. 2 - Kainatın bir başlanğıcı vardır. 3 - Onda kainatın da bir səbəbi vardır. Kantın fikirləri araşdırılsa, bu formulada etiraz edəcəyi nöqtənin ikinci maddə olduğu aydın olar. Həqiqətən də ikinci maddə buradakı kritik nöqtədir. Kitabımızın bun- dan əvvəlki hissələrindən “Kainatın Başlanğıcı Olduğunun Fəlsəfi Sübutları” qismində ikinci maddənin fəlsəfi olaraq doğru olduğunu göstərdik. Big Bang nəzəriyyəsinin bü- tün dəlilləri və entropiya kimi digər elmi sübutlar isə bu maddənin elmi olaraq da doğru olduğunu ortaya qoymaq- dadır. Qısacası, Kant eynilə Hyum kimi “Əgər Tanrı öz var lığı üçün bir səbəbə möhtac deyilsə, kainatın da özözünün səbəbi olduğu nə üçün düşünülə bilməsin?” demişdir. Big Bang ter- modinamik qanunlar, digər fiziki və fəlsəfi sübutları kaina- tın başlanğıcı olduğunu göstərərək bu ikilinin Tanrını sübut etmə baxımından yönəltdikləri ən əhəmiyyətli etirazı eti- barsızlaşdırmışdır. Zəruri varliq Kosmik sübutun müxtəlif formulaları ola biləcəyini da- ha əvvəl bildirmişdim. İslam filosoflarının Zəruri Varlıq və mümkün varlıq ayrımına əsaslanan bu sübutunun formulası mövzumuz baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Bu formu- 154 laya əsasən, Zəruri Varlığın yoxluğunu düşünmək zehində ziddiyyət doğurur, lakin var olmaq üçün başqasına möhtac olan mümkün varlıqların yoxluğu da varlığı kimi müm- kündür. Mümkün varlıqları geriyə gedən sonsuz səbəblərlə açıqlaya bilmərik, bunlar özündən Zəruri bir Varlıqda sona çatmalıdır. Buna görə də daimi bir dəyişmənin olduğu bu kainatda əvvəldən var olmayıb sonradan var olan hər şey var olmadan əvvəl və sonra mümkün varlıqdır. Əgər bun- ların var olmaları qeyri-mümkün olsaydı, onsuz da var ola bilməyəcəkdilər. Beləliklə, mümkün varlıqların başlanğıcı olmayan Zəruri bir Varlıqda sona çatmaları labüddür ki, bu Zəruri Varlığa biz Tanrı deyirik. Big Bang nəzəriyyəsi İslam filosoflarının bu sübutunu da dəstəkləməkdədir. Bu, qısaca belə bir düstur kimi verilə bilər: 1 - Mümkün varlıq olan hər şey Zəruri bir Varlığa eh- tiyac duyur. Mümkün olanın yoxluğunu düşünmək ağlı ziddiyyətə salmaz. 2 - Ya kainatın, ya da Tanrının Zəruri Varlıq olduğu id- dia edilir. 3 - Kainat mümkün varlıqdır, Zəruri Varlıq ola bilməz. Big Bang kainatın başlanğıcı olduğunu göstərərək kainatın Zəruri Varlıq olmadığını isbatlayır. 4 - Onda kainat Zəruri bir Varlığa ehtiyac duyur. Kainat Zəruri Varlıq ola bilmədiyi üçün Tanrı Zəruri Varlıqdır. Kantın Tanrı sübut etmələrində araşdırdığı üçüncü sü- but teleoloji sübutdur, buna dizayn, nizam və məqsəd sü- butu da deyilməkdədir. Bu sübuta “dizayn sübutu” adı ilə irəlidəki müstəqil bir hissədə aydınlıq gətirəcəyəm. Kan- tın bu sübuta münasibəti məchulluğu ilə yanaşı, həm də fərqlidir. O, bu dəlil haqqında belə deyir: “Bu dəlili daim hörmətlə xatırlamalıyıq, çünki o ən köhnə, ən açıq və sağ- Yüklə 70,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|