100
Məktəblilər XIX – XX əsrin hüdudlarında iqtisadi inkişafın yeni yollarının
axtarılması ilə bağlı məsələləri təhlil edir və bu barədə öz fikirlərini
formalaşdırırlar.
Orta məktəb şagirdləri XIX əsrin sonu – XX əsrin 30-50-ci illərində
dövlətlərarası münasibətləri, beynəlxalq aləmdə hərbi-siyasi böhranı
kəskinləşdirən amilləri – II Dünya müharibəsinin səbəb və nəticələrini təhlil
edir, onları I Dünya müharibəsi ərəfəsində və illərində baş vermiş hadisələrlə
müqayisə edirlər.
Məktəblilər bir sıra Qərb ölkələrində ictimai-siyasi həyatın demokratik-
ləşdirilməsi, hüquqi dövlətlərin, müxtəlif ictimai hərəkatların yaranması məsələ-
lərini təhlil edir və öz nəticələrini əsaslandırırlar.
Şagirdlər terrorizmin
mahiyyəti ilə tanış olur, onun nə üçün bəşəriyyətə təhlükə olduğunu faktlarla
sübut edir, öz fikirlərini ölkəmizə qarşı terror faktları ilə əsaslandırırlar. Onlar
həmçinin ölkələrin qarşılaşdığı digər qlobal problemləri – müharibə, ekologiya,
demoqrafik, sülh, əhali artımı, energetika, QİÇS, Reproduktiv sağlamlıq və s.
məsələləri araşdırırlar.
Şagirdlər 1960-70-ci illərin sənaye cəmiyyətində baş verən böhranları, XX
əsrdə modernləşdirmənin sürətləndirilməsini təhlil edir və bunların müasir
sivilizasiyaya təsirini aşkara çıxarırlar.
Şagirdlər XX əsrin II yarısında Avropa və Asiyanın bir sıra ölkələrində
milli azadlıq hərəkatlarını müqayisəli şəkildə təhlil edir, siyasi azadlıq əldə
etmiş ölkələrdə Qərb təsirinin mövcudluğunu faktlarla əsaslandırırlar.
Bundan
əlavə şagirdlər ölkələrin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası, məlumat,
texnologiya və kommunikasiya sahələrində baş verən əsaslı dəyişiklikləri təhlil
edirlər.
Məktəblilər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıldığı tarixi şəraiti
təhlil edir, Azərbaycan dövlətçiliyinin bərpasının mühüm tarixi hadisə olduğunu
sübut edir, AXC-nin həyata keçirdiyi tədbirlərlə demokratiyanın inkişafı
arasında əlaqəni müəyyənləşdirirlər. AXC-nın süqutuna gətirən siyasi, iqtisadi,
101
sosial amillər, aprel işğalı və erməni separatizmi arasındakı əlaqələrə dair
ümumiləşdirmələr aparırlar.
Məktəblilər həmçinin Şimali Azərbaycanda Xalq Cümhuriyyətinin
yaranması ilə Cənubi Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatının güclənməsi
arasında əlaqələri aşkara çıxarır, Şərq və Qərb sivilizasiyalarının Azərbaycana
təsirinin güclənməsi və ya zəifləməsini təhlil edirlər.
Şagirdlər 20-ci illərdə Şimali Azərbaycanda siyasi durumu təhlil edir və
xalqımızın sovet rejiminə qarşı ciddi müqavimət
göstərməsinin səbəblərini
aydınlaşdırırlar. Onlar ZSFSR və SSRİ-nin yaranması ilə Azərbaycanın dövlət
müstəqilliyinin itirilməsi arasında bağlılığı da aşkara çıxarırlar.
Məktəblilər Ermənistan SSR-də yaşayan azərbaycanlılara özünüidarə
hüququ vermədən Azərbaycan ərazisində Dağlıq Qarabağ Muxtar vilayətinin
yaradılmasının ölkəmizin bütövlüyünə qəsd yolunda atılmış növbəti addım
olduğunu əsaslandırır və onu müasir Qarabağ problemi ilə əlaqələndirirlər.
Onlar həmçinin Naxçıvan MR-nın yaradılmasının səbəb-nəticə əlaqələrini də
araşdırırlar.
Bununla yanaşı, şagirdlər 20-30-cu illərdə SSRİ-də həyata keçirilən
sənayeləşdirmə, zorla kollektivləşdirmə, kütləvi repressiyaların səbəblərini təhlil
edir və nəticələrini qiymətləndirirlər.
Orta məktəb şagirdləri bu illərdə Şimali Azərbaycanda sovet,
Cənubi
Azərbaycanda isə şah hökumətlərinin yeritdiyi siyasəti müqayisə edir, çıxarılmış
nəticələrə əsasən onlara qiymət verirlər.
Əldə edilmiş biliklər əsasında şagirdlər xalqımızın və dilimizin adının,
əlifbamızın dəyişdirilməsinin səbəbləri barədə şəxsi mühakimə və dəlillərini
formalaşdırırlar.
Şagirdlər xarici dövlətlərin Azərbaycana marağının səbəblərini təhlil
edirlər. II Dünya Müharibəsində faşizm üzərində qələbənin qazanılmasında
Azərbaycanın rolunu qiymətləndirirlər. II Dünya müharibəsi illərində baş verən
hadisələrlə Cənubi Azərbaycandakı 21 Azər hərəkatı və onun məğlubiyyət
səbəbləri arasındakı əlaqələri araşdırırlar. II Dünya Müharibəsindən sonrakı
102
dövrdə respublikamızda idarəçilik sistemini möhkəmləndirməkdə Sovet
hökumətinin güddüyü məqsədləri müəyyənləşdirir, 1948-1953-cü illərdə Qərbi
Azərbaycan torpaqlarından soydaşlarımızın kütləvi
deportasiya edilməsində
SSRİ rəhbərliyinin rolunu qiymətləndirirlər. Məktəblilər 60-cı illərin sonunda
H.Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə respublikada idarəçilik sisteminin
möhkəmləndirilməsi, 70-ci illərdə iqtisadi quruculuq və mədəni inkişafla bağlı
görülən tədbirləri araşdırırlar. Bundan əlavə, şagirdlər 80-90-cı illərdə
xalqımızın azadlıq mübarizəsi, 20 Yanvar hadisəsi və dövlət müstəqilliyinin
bərpası
və möhkəmləndirilməsi, Qarabağ müharibəsi ilə bağlı faktları, bu işdə
H.Əliyevin göstərdiyi xidmətləri təhlil edirlər.
Şagirdlər həmçinin XXI əsrin astanasında xalqımızın demokratik, hüquqi,
dünyəvi dövlət quruculuğu istiqamətində atdığı addımları təhlil edir, iqtisadi,
sosial-siyasi və mədəni inkişafına təsir edən amillərlə bağlı və ölkəmizin Qərb
sivilizasiyası ilə əlaqələrinə dair ümumiləşdirmələr aparırlar.
Dostları ilə paylaş: