Dərs vəsaiti baki 011 azərbaycan döVLƏt pedaqoji universitetiNİN 90 İLLİK
Yüklə 5,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1.Yeni biliklərin verilməsi.
Təlim prosesinin əsas mərhələləri tədris materialını mənimsəmə prosesinin strukturunu əks etdirir. Maddi aləmin insan tərəfindən dərk olunması prosesi canlı seyrdən başlanır. Təlimdə şagirdlərin idrak fəaliyyəti də şübhəsiz bundan başlayır. Seyretmə geniş mənada ilk tanışlıq, hissi seyretmə kimi başa düşülür, yəni insan bütün (və ya müxtəlif) hiss orqanlarının köməyi ilə ətraf aləmin əşya və hadisələri ilə təmasda olur. Bu prosesdə həm eşitmə, həm görmə, həm lamisə, həm iybilmə, həm dadbilmə orqanları və digər analizatorlar iştirak edir. İnformasiya nəzəriyyəsinə əsasən bu proses müxtəlif əlaqə kanalları vasitəsilə informasiya alma prosesidir. Görmə kanalı ən çox informasiya buraxma (qəbul etmə) imkanına malikdir. Eşitmə kanalının imkanı isə bundan xeyli azdır. Tədqiqatlarla müəyyən olunmuşdur ki, insan ətraf aləm haqqında aldıgı bütün məlumatların 90 faizini görmə, 9 faizini eşitmə kanalının və ancaq 1 faizini digər orqanların köməyi ilə alır. 116 Alimlərin tədqiqatlarına görə, hər hansı bir əyani vasitəni göstərərkən onu sözlə müşayiət edəndə ("söz"- "əyanilik") qavrama daha yaxşı olur. Görmə kanalı ilə qavrayanda eyni zamanda çoxlu detallar qavranılır, söz isə əsas olanı başa düşməyə, anlamağa kömək edir. Təsəvvürlər yalnız bilavasitə seyretmə əsasında deyil, əvvəlki təsəvvürlər əsasında da yarana bilər. Hadisəni sözlə təsvir edəndə təxəyyül böyük rol oynayır. Duyğu, qavrayış, təsəvvür hissi idrakin tərkib hissələridir. Onlar idrakın ilkin formalarıdır. Fizioloqlar qavrayışı reflektor prosesi kimi izah edirlər. Qıcıqlandırıcı reseptora təsir edir. Bu zaman xarici enerji, yəni təsir sinir prosesinə çevrilir. Sinir impulsları beyin qabığının nahiyələrinə daxil olur. Burada analizatorlar hadisənin ayrı-ayrı xassələrinin ayrılmasını, başa düşülməsini (dərk olunmasını) təmin edir. Sonra isə həmin xassələrin tam obraza çevrilməsi üçün sintez baş verir. İdrak prosesində seyretmə şagirdin yeni materialı passiv qavraması demək deyil. Şagirdin yeni materialla ilk tanışlığı həmişə təsirlidir: şagird həm qulaq asır, həm müəllimin tapşırığını yerinə yetirir, həm yazır, həm şəkil çəkir, həm müəllimin suallarına cavab verir, özü də sual verir və s. Bu zaman müəllimin sözü həm bilik mənbəyi, həm də şagirdləri bir sıra idraki hərəkətlərə sövq edən vasitə kimi çıxış edir. Amma hissi idrak mərhələsi ancaq görünən hadisələrin dərk olunmasını təmin edir. Hadisələrin mahiyyəti, onlar arasında əlaqə, qanunauyğunluqlar bu mərhələdə hələ açılmır. Yüklə 5,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|