Ekizler Layout 1

Bu minvalla bir həftə keçdi. Mən artıq onu unutmağa başla -
mışdım. İndi görün nə oldu.
Bazar günü, səhər saat onda İoxim mənim yanıma gəlir. Bilir -
si niz o özü ilə kimi gətirmişdi? Mənim sirli, əsrarəngiz gözə li mi.
– Mən sizdə oğru tutmuşam, – İoxim gülərək dedi.
Dəcəl qıza baxanda mən özüm tutulmuş oğrudan heç də az
karıxmadım. İoxim bunu hiss etdi və gözəlçənin əlini buraxaraq
bic-bic güldü. Əlini azad edəndən sonra düşünürdüm ki, o, yenə
də qaçıb gedəcək. Lakin getmədi, burada qaldı. Ləçəyini və hö -
rük lərini düzəltdi, ətrafa baxdı və dedi:
– Fikirləşirdim ki, qapı ilə üzbəüz oturub çəkirsiniz, siz isə
görün harada, başqa otaqda işləyirsiniz.
– Əgər qapı ilə üzbəüz oturub çəksəydi nə olacaqdı ki? – deyə
İoxim soruşdu.
– Onda mən qapının deşiyindən baxıb necə şəkil çəkdiyinə
baxardım. 
– Niyə deşikdən? Əminəm ki, mənim dostum o qədər
nəzakətlidir ki, iş vaxtı sənin otaqda qalmağına icazə verər.
Mən də İoximin sözlərinə təsdiq olaraq başımı yellədim və
qonağa stulda əyləşməyi təklif etdim. O mənim nəzakətimə fikir
verməyərək dəzgahda olan bir müddət bundan əvvəl başladığım
xanım Solovoyun portretinə baxmağa başladı. Çəkilmiş gözəldən
heyranlıq hissi duymağa başlamışdı ki, dəhlizdə ucadan səs
eşidildi:
– Hara yoxa çıxdın! Paşa!
Mənim qonağım diksindi və bənizi ağardı.
– Bibican, – pıçıldadı və qapıya cumdu. O, qapıda dayandı,
barmağını dodağının üzərinə qoyub bir dəqiqə durdu və gözdən
itdi.
Bu könül oxşayan macəraya güləndən sonra İoximlə birgə
Karl Pavloviçin yanına getdik.
Bu macəra bir o qədər də əhəmiyyət kəsb etməsə də, mənə
rahatlıq vermir. Heç yadımdan çıxmır, daima onun haqqında
düşünürəm. İoxim arabir mənim fikrə getməyimi lağa qoyur və
162
Taras Şevçenko

---

bu da mənim xoşuma gəlmir. Hətta mənə ağır gəlir ki, o nə üçün
bütün bunların şahidi oldu.
Bu gün mən Şternberqdən məktub aldım. O hansısa Xiviyə
səyahətə hazırlaşır və yazır ki, Peterburqda olduğu kimi bayram -
larda onu gözləməyim. Onsuz darıxıram. O, mənim üçün əvə z -
olunmazdır. Mixaylov öz miçmanının yanına, Kronştadta getdi
və mən artıq iki həftədən çoxdur ki, onu görmürəm. Çox yaxşı
rəs samdır, alicənab adamdır, amma heyif ki, səhlənkardır! O, bu-
rada olmayanda Fiçtumun tövsiyəsi ilə tələbə Demskini öz evimə
dəvət etdim. O, ciddi, yaxşı təhsil almış, həm də yoxsul, cavan
polyakdır. Bütün gününü auditoriyada keçirir, axşam isə mənə
fransız dilini öyrədir və Gibbonu oxuyur. Fizika professorunun
mühazirəsini dinləmək üçün həftədə iki dəfə, axşamlar Azad İqti -
sadçılar Cəmiyyətinin zalına gedirəm...Hələ Demski ilə birlikdə
həf tədə bir dəfə zoologiya üzrə professor Kutorqun mühazirəsinə
də qulaq asmağa gedirəm. Gördüyünüz kimi, vaxtımı boşuna ke -
çir 
mirəm. Əslində, darıxmağa vaxt yoxdur, amma nədənsə
darıxı ram. Nəsə çatışmır, heç özüm də bilmirəm ki, çatışmayan
nədir. İndi Karl Pavloviç heç bir işlə məşğul olmur və demək olar
ki, evində yaşamır. Mən onunla nadir hallarda görüşürəm, o da
ki küçədə.
Salamat qal, mənim unudulmaz himayədarım! Sizə tezliklə
yazacağıma söz vermirəm. Vaxtım darıxdırıcı, yekrəng ke çir.
Yaz ma ğa bir şey yoxdur. İstəməzdim ki, siz indi mənim kimi bu
məktubu oxuyanda mürgüləyəsiniz.
Bir daha sağ olun!”
“Mən sizi aldatdım:söz vermişdim ki, tezliklə yazmayacam,
amma mənim sonuncu məktubumdan bir ay belə keçməmiş yeni -
dən yazıram. Hadisələr tələsdirir. Mən yox, onlar sizi aldatdılar.
Şternberq Xivi səfərində xəstələndi və ağıllı, mehriban Dal ona
hərbi düşərgəni tərk edib öz evinə qayıtmağı məsləhət gördü. O,
gözlənilmədən 16 dekabr axşamı qarşımda peyda oldu. Əgər mən
otaqda tək olsaydım, bunu qarabasma zənn edib qorxacaqdım.
Lakin biz Demski ilə birlikdə idik və Pol de Kokun “Yakovun
163
Rəssam

---

qardaşı” əsərindən ən gülməli hissəsini tərcümə edirdik. Bu
səbəb dən Şternberqin gəlməsi mənə təbii gəldi və onun gəlişi
təəc cüb və sevincimi zərrə qədər də azaltmadı. 
İlk qucaqlaşmadan və öpüşüb görüşməkdən sonra mən ona
Demskini təqdim etdim. Saat on olan kimi biz “Berlin”ə çay
içməyə getdik.
Gecə, təbii ki, mübahisə və sorğu-suallarla keçdi. Dan yeri
söküləndə Şternberq yorulub yatdı, mən isə səhərin açılmasını
gözlədim və onun keçən dəfə Malorossiyyadan gətirdiyi kimi
dolu portfelinə girişdim. Lakin burda nə həmin insanlar, nə də
həmin təbiət var idi. Baxmayaraq ki, hər şey yenə də gözəl,
təsirli, mənalı çəkilmişdi. Melanxoliyadan başqa bütün bunlar
rəssam təxəyyülünün əksi idi. Van-Deykin bütün portretlərinin
əsas cizgiləri ağlı və mərhəməti əks etdirir. Bu onunla izah olunur
ki,Van-Deykin özü çox mərhəmətli və ağıllı insan idi. Beləcə,
Şternberqin bütün şəkillərində məna axtarıram.
Kaş siz bilsəydiniz ki, indi mənim gündüzlərim də, gecələrim
də bir göz qırpımında necə uçub gedir! Elə tez və şən keçir ki,
mən Demskinin miniatür dərslərini öyrənməyə macal tapmıram,
hətta buna görə onun məndən imtina etmək ehtimalı da var.
Allah, sən özün kömək ol ki, işi bu yerə çatdırmayım. Bizim
tanışlığımız nə artıb, nə də ki, azalıb, lakin elə çiçəklənib, elə
şənlənib ki, sadəcə olaraq evdə otura bilmirəm. Amma sizə
düzünü deyim ki, evdə də gözəllik və füsunkarlıqdan xali deyi -
ləm. Mən İoximin qapıda tutduğu “oğru” qonşu qızdan danışı -
ram. O necə də mehriban, saf varlıqdır. Elə bil uşaqdır. Uşaqlıq
məsumluğu onun simasını tərk etməyib. Hər gün bir neçə dəfə
mənim yanıma qaçıb gəlir, quş kimi atılıb-düşür, pırıldayıb uça -
raq uzaqlaşır. Arabir məndən öz portretini çəkməyi xahiş edir,
lakin civə kimidir, beş dəqiqədən artıq otura bilmir.
Bu yaxınlarda portret üçün qadın əli lazım oldu. Mən ondan
xahiş etdim ki, əlini saxlasın. O da məmnuniyyətlə razılaşdı. Ne -
cə fikirləşirsiniz, bir saniyə də olsun əlini dinc saxlamadı. Əsl
uşaq dı. Beləcə, mən çalışdım, çalışdım, axırda məcbur olub əl
164
Taras Şevçenko

---