Ərşad Namazalı
110
başqa idi. Haranı qazırdinsa ordan mütləq su çıxmalıydı. Elə ona
gör
ə də burada yaşayanlar sudan korluq çəkməzdilər və həm də bağ-
bağatların yaşıllığı göz oxşayırdı.
Bu m
əhəllədə çox geniş olmayan süni Həsən gölü var idi. Onun
axan yerin tutardılar və göl bir günə dolduqdan sonra açıb suyu bu-
ra
xardılar və həyətyanı bağlarını suvarardılar.
QOŞA KƏHRİZ
Qoşa kəhriz – XX- əsrin əvvəllərində, hətta 1950-ci illərə kimi
T
əpə kəhrizin və Muxtar kəhrizin suları, Qarağan təpənin qərb
t
ərəfində yerin altındakı quyularda birləşib bir kəhriz kimi fəaliyyət
göst
ərdiyindən belə adlandırırdılar.
Bu haqda Az
ərbaycanın xalq Yazıçısı Əli Vəliyevin “Budağın
xatir
ələri” kitabında da “qoşa kəhriz”-i qeyd etimişdir.
1950-ci ild
ən bu kəhrizləri ayırdılar. Muxtar kəhrizin çıxışı Dəli
çaya, T
əpə kəhrizin çıxışı isə Abışlı bağın şərq hissəsində, Dəli çayın
q
əbiristanlığa ayrılan yolun yanında idi. Biz uşaqlıq illərində,
gündüzl
ər kəhrizdə qız-gəlinlər olmayanda, yayın cırha-cırında ora
gedib çim
ərək sərinləşərdik. Suyu o qədər soyuq olardı ki, biz
h
əmişə uşaqlarla mübahisə edərdik, kim bir dəqiqə suyun içində qala
bil
ər. Bu isə Təpə kəhrizin suyunda mümkün olmurdu.
QOZDİBİ KƏHRİZİ
Qozdibi k
əhrizi – Təpə kəhrizlə Qozlu çay arasında, kolxoz
bağının başlanğıcında və burada olan iri qoz ağaclarının yanında yer
s
əthinə çıxdığına görə “Qozdibi kəhrizi” adı vermişlər. Bu kəhriz öz
m
ənbəyini Qarağan təpənin aşağısından götürür.
M
ənim şirin xatirələr kimi yaxşı yadımdadır, Novruz bayramı
gününd
ə, Aralıq yol Şahverənlilər, Güney məscid altı və Əmirqulular
m
əhəlləsinin cavan oğlan və qızları, çillə çıxarmaq üçün İmanov
Şükürün evinə yığışıb səhərə kimi çalıb-oxuyaraq şənlənərdik. Səhər
o başdan, dan yeri sökülməmiş biz gedərdik Namazalı kəhrizinə.
Eşitmişdik ki, Namazalı kəhrizin üstündəki olan söyüd ağacları,
Novruz bayramı günü yəni: köhnə il təzə ilə təhvil verilən gecəsi dan
yeri sökülm
əmiş başlarını suya əyib kəhrizdən su içirlər. Deyərdilər
Horadiz s
əni unutmadım...
111
kim onu görs
əydi, bütün arzuları yerinə yetəcək. O qədər çalıb
oynamışdıq ki, kəhrizin başında oturub söyüdün əyilib su içməyini
izl
əyə-izləyə hamımız yuxuya getmişik. Bir də ayıldıq ki, gün çıxır.
P
ərişan halda hamımız heyifsilənərək getdik “Qozdibi kəhrizi”- nə
v
ə adətə görə üzüm tənəyinin altından üç dəfə o yana, bu yana
keç
ərək, sonra kəhriz suyunun üstündən üç dəfə tullandıq və
ağırlığımızı suya verdik ki, yüngülləşək. Daha sonra həmin hündür
qoz ağaclarından ip asaraq yelləncək düzəldib yellənərdik və
şənlənərdik. Yelləncəkdə yellənən qız və ya oğlanları nar ağacından
düz
əldilmiş çubuqla ayaqlarına vurardılar ki, “Nişanlının adını de”,
dey
ib gülüşərdik. Yelləncəkdə olan utanaraq yavaşca adını deyər,
yada ki, göz mimikası ilə işarə verərdi.
QOZLU ÇAY
VƏ KÖRPÜSÜ
Qozlu çay –
Füzuli rayonunda uzunluğu 28 km, hövzəsinin
sah
əsi 100 kv.km olan çaydır və Arazın sol qoludur. 1520 metr dəniz
s
əviyyəsindən hündürlükdə, Qarabağ silsilə yamaclarının Ərgünəş
dağından başlayaraq, Qarakollu, Pirəhmədli, Musabəyli kəndlərindən
keç
ərək, Dördçinar və Hüngütlü kəndlərinin arası ilə gəlib, Horadiz
k
əndimizi iki hissəyə bölür və bizim torpaq sahələrindən keçərək
Araz çayına tökülür. Qozlu çay yağış suları ilə qidalanır və yay
aylarında quruyur. Axarlığı müvəqqəti olan Qozlu çaydan suvarmada
az istifad
ə olunurdu.
Qozlu çay toponimi adı qoz bitkisi
il
ə bağlıdır. Çayın sahillərində çoxlu
qoz ağacları olduğu üçün və payız
aylarında bu çaydan qoz axdığına görə
hidronim “Qozlu çay”
adlanır.
Tarixd
ən məlumdur ki, Qozlu çay
sahilind
ə Səfəvi – Osmanlı mühari-
b
ələri zamanı çoxlu qanlı döyüşlər
olmuşdu. Osmanlıların zəbt etdiyi
Qarabağı geri qaytarmağa çalışan I-Sah
Abbas (1587-1629), Hüseyn Xan
Qacarı(Gəncə hakimləri Ziyadoğulları
Ramiz Abdinov v
ə Maqsud
İsmayılov
Ərşad Namazalı
112
n
əslindən idi) qoşunlarını Qarabağa 1604-cü ildə göndərmişdi. Araz
ça
yını keçdikən sonra Hüseyn Xan Qacarın qoşunları Dərə ağzında,
Qozlu çay sahilind
ə düşərgə salmışdı. Gəncə Bəylərbəylisi Davud
Paşanın 7 min nəfərlik qoşunu isə Qonaqgörməz dərəsindən qəflətən
çıxaraq, Hüseyn Xan Qacarın qoşununu, Qozlu çayətrafında məğlub
ed
ərək, Arazdan o taya çəkilməyə məcbur etmişdir.
Qozlu çayda su g
ələrkən Horadiz kəndində o tay, bu taya
keçm
ək üçün, kəndin mərkəzində yeganə əsaslı körpü tikilmişdir ki,
texnika v
ə adamlar bu körpüdən istifadə edərdilər. Leysan yağışları
zamanı, kəndimizdəki çay ətrafı evləri və həyətyanı bağları sel
basaraq h
əmişə ziyanlıq vurardı. Sonralar çayın içini dərinləşdirərək
k
ənd camaatını bu bəladan nisbətən qurtarmaq mümkün olmuşdu.
QURDLU BULAQ
Qurdlu bulaq – Horadiz k
əndinin başında, Dəyirman boynunun
ətəyində, yeraltı suyun təbii yolla çıxışıdır. Adının tərkibində “qurd”
v
ə “bulaq” sözlərindən, eləcədə “lu” şəkilçisindən ibarətdir.
Ağsaqqallarımız deyərdi ki, qabaqlar bu bulağın yaxınlığında evlər
olmazdı, ancaq bulağın yanında bostan əkilərdi. Neçə dəfə görüblər
ki, bu bulaqdan canavarlar g
əlib su içərdilər. Ona görə bu bulağa
“Qurdlu bulaq” deyirl
ər. Təbii bulağın aşağı hissəsində süni göl
vardı. Bu gölə su yığılıb dolandan sonra, o su ilə həyətyanı bağları
suvarardılar. Bu göldə biz məktəb yaşlı uşaqlar yay vaxtı çimərdik.
Qurdlu bulaq
ətrafında yaşayış evləri vardır.
MƏRCAN BULAĞI
M
ərcan bulağı – Horadiz kəndindən şimal-qərbə, Dəli çayın
üstünd
ə, kənddən 1,5 km yuxarıda yerləşir.
Qeyd
ə alınan bu hidronim “mərcan” sözündən və “bulaq”
hidronimik apelyativind
ən ibarətdir. Bulaq yeraltı suların qaynayaraq
yer s
əthinə çıxışıdır.
Bulağın “mərcan” adlanması yerli məlumata görə, suyunun
qaynayıb çıxardığı sahədə mərcan kolcuqların çox olması ilə
əlaqədərdır. Suyu sərin və yüngüldür.
Dostları ilə paylaş: |