Filasofiya az: filosofia qxd
Yüklə 4,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cəlaləddin Rumi
| Əbu Yazid əl-Bistami
(875-ci ildə vəfat etmişdir) və Hüseyn bin Mənsur əl-Həllac (922-ci ildə vəfat etmişdir) idi. Həllacın təliminə görə, Allah transsendent varlıqdır, O, dünyanın hüdudlarından kənardadır. Dünyada nə varsa hamısı mahiyyətcə Allahdır, yəni Onun atributlarının inikasıdır. Lakin insan mənəviyyatca inkişaf etmək və təkmilləşmək yolu ilə Allaha çevrilə bilər, yəni o, yer üzündəki bütün günahlardan, 73 F ә l s ә f ә downloaded from KitabYurdu.org maddiyyatdan, cismani fərdilikdən təmizlənməklə elə səviyyəyə çata bilər ki, onda Allaha sevgidən başqa heç nə qalmaz və bu sevgi insanı Ona qovuşdurar. Həllacın poeziyasında Allaha mis - tik qovuşma barədə misralar var: “Mən vurğunu olduğum Oyam, Vurğunu olduğum O da mənəm. Biz bir canda iki ruhuq. Əgər məni görürsənsə, Onu görürsən. Əgər Onu görürsənsə, bizim hər ikimizi görürsən”. İlahilik iddiasına düşmək kimi yozula biləcək bu cür fikirlərə gö - rə Həllac 922-ci ildə edam edilmişdir. Mühafizəkar ilahiyyatçılar Həllacın məşhur “Haqq mənəm” kəlamına görə onu bağışla- madılar. Lakin D.Massinyon haqlı olaraq deyir ki, Həllac bu fikri söyləyərkən ilahi və bəşəri təbiətin substansional mənada deyil, məhəbbət mənasında qovuşmasını nəzərdə tuturdu. Vaxtilə Cəlaləddin Rumi (1207-1273-cü illər) də bu barədə demişdir: “Mənsur Allaha sevgi həddinə çatanda özü-özünə düşmən kəsilmiş, özünü məhv etmiş və demişdi: “Haqq mənəm”. Rumi Allah ilə dünya arasında münasibətlərin maraqlı bir kon- sepsiyasını işləyib hazırlamışdır. Ruminin təlimində Allah sənətkar-yaradandır. O, yoxluq müstəvisində yerləşən transsendent aləmdə, öz emalatxanasında fəaliyyət göstərir. Hissiyyat aləmi və hətta insanın fikirləri də ilahi atributların emanasiyası və ya təzahürləri nəticəsində deyil, “sərbəst yaradıcılıq” nəticəsində yaranır, yəni Allah ilə dünya arasında münasibətlər emanasiyadan daha çox yaradıcılıq münasi- bətləridir. Rumi Allaha sevgi naminə tərki-dünyalığı təbliğ etmir, dünyadan mistik şəkildə getməyi fərz etsə də bu, dünyanın gözəl olmasını bilən, lakin Allahın “yoxluq emalatxanasında” ona 74 R a m i z M e h d i y e v downloaded from KitabYurdu.org “bizim dünyadan daha zəngin” dünyalar hazırlamış və ya hazır- lamaqda olduğunu güman edən insanın dünyanı tərk etməsidir. Yüklə 4,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|