G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Paramp-
histomata kenja turkumiga mansub parazitlam ing voyaga yetgan vakil lari kavsh qaytaruvchi sutemizuvchilaming oshqozon oldi boMimlarida (katta qorinda, ba’zan to 4r qorinda), yosh parazitlar esa shirdon va ingichka ichakning shilliq pardasi ostida parazitlik qiladi. U y va yow oyi 123 kavsh qaytaruvchilarda 60 turdan ziyod param fistom atalar parazitlik qiladi. 0 ‘zbekistonda qoram ol v a qo‘y-echkilarda Paramfistomatalardan - Raramphistomum, Calicophoron, Gastrothylax v a Liorchis avlodlariga mansub bir necha tur trematodalar parazitlik qiladi. Param fistom alam ing gavdasi ipsim on yoki silindrsim on shaklda, rangi oq-qizg‘ish, uzunligi 5 -2 0 m m b o ‘lib, ularda o g 'iz so‘rg‘icbi bo'lm aydi. Qorin so‘rg ‘ichi yaxshi rivojlangan bo‘lib, tananing orqa qism iga yaqin joylashadi. Paramfistomatalar tuxum lari oval shaklda, kulrang, tuxum po*sti sariqliq hujayralari bilan zich toMmagan, o‘lchami 0,11-О Д б m m . Fastsiola tuxumlaridan rangi va sariqlik hujayralari joylashishi bilan farq qiladi. Paramphistomatidae oilasiga kiruvchi barcha turlarning rivojlanish bosqichlari deyarli bir xil o ‘tadi. U lar oraliq va asosiy xo‘jayinlar ishtirokida rivojlanadi (23-rasm). 23-rasm . P a ra m fisto m a la r (Paramfistontum sp .)n in g rivojlanish bosqichlari: A - parazitning asosiy x o ‘jayinlari; В - parazitning oraliq xo‘jayini - chuchuk suv mollyuskalari: 1-jinsiy yetilgan parazit; 2-tuxum; 3-miratsidiy; 4-sporosista; 5-rediy; 6-serkariy; 7-adoleskariy. 124 U larda ogciz so‘rgfiichi boMmaydi, terminal joylashgan ogciz teshi- gidan rivojlangan farinks va undan keyin ikkiga shoxlangan ichakketadi. Qorin so ‘rg ‘ichi kuchli rivojlangan bo‘lib, gavdasining orqa uchida joylashgan, u yopishib turish vazifasini bajaradi. Jinsiy voyaga yetgan- lari asosiy xo‘jayinlarining (kavsh qaytaruvchi ju ft tuyoqli sutemizuv- chilar, asosan, qoramol, qo‘y, echki va boshqalar) katta va to‘rqorin- larida parazitlik qiladi Paramfistomalar biogelmintlar hisoblanadi. Rivojlanishi ikkita xo‘jayinda o4adi. Ulam ing oraliq xo‘jayinlari chuchuk suvlarda yashovchi molluskalar ( Planorbis , Galba, Physa urug‘larinmg turlari) hisoblanadi. Asosiy xo‘jayinlari esa kavsh qay- raruvchi sutemizuvchilar. Parazitning tuxumi asosiy xo‘jayinining tezagi bilan tashqariga (suvga) chiqib, 12-13 kundan keyin undan miratsidiy lichinkasi chiqadi. M iratsidiy oraliq xo4jayini — chuchuk suvda yashov chi molluskalaming organizmiga kirib, sporotsistaga, keyin rediyga aylanadi. 1,5-3 oydan keyin esa serkariylarga aylanib, oraliq xo‘jayin- lardan tashqariga chiqadi. M a’lum vaqtdan keyin serkariylar dumini yo‘qotib, sistaga o‘ralib adoleskariylarga aylanadi. Asosiy xo‘jayinlari suv va o‘t orqali adoleskariylami o‘zlariga yuqtiradi. Adoleskariylar ichak bo‘shlig‘i orqali katta qoringa va to crqoringa o‘tib jinsiy voyaga yetadi. Adoleskariydan to jinsiy voyaga yetgan parazitga aylanguncha 3- 3,5 oy vaqt kerak bo‘Iadi. 0 ‘zbekistonda qoramol va qo‘y-echkilarda paramfistomalardan: Paramphistomum, Calicophoron, ejastrothylax va Liorchis kabi urug‘- larining turlari parazitlik qiladi. Parazitlarning jinsiy voyaga yetishi turli muddatda amalga oshadi: liorxislar qoramollarda 97-130 kunda, qo‘ylarda 26-107 kunda; paramfistomalar qoramollarda 4 0 -100 kunda, qo‘ylarda 103-115 kunda. Trematodalarning voyaga yetishi uchun o ‘rtacha 3 -4 oy talab etiladi. Jinsiy voyaga yetgan parazitlar 4 -5 yil yashashligi to‘gerisida maMumotlar bor. H ayvonlam ing zararlanish manbalari bo'lib, botqoqli, namli yaylovlar va invaziya bo‘yicha nosog‘lom (zararlangan mollyuskalar mavjud bo‘lgan) suv havzalari hisoblanadi. Invaziyani tarqatish manbalari - kasal hayvonlar va paramfistomatalar lichinkalari bilan zararlangan mollyuskalar hisoblanadi. Invaziya manbai bo‘lib, yovvoyi kavsh qaytaruvchilar ham boMishligi mumkin. Zararlangan mollyuskalar qishlab chiqadi va invaziyaning manbai bo‘lib qoladi. Adoleskariylar chidamsiz, biotoplar quriganda tez nobud bo‘ladi. Paramfistomatalar keltirib chiqaradigan kasallik paramfistomatoz deb ataladi. 125 |