G abduraxmanova

Dicrocoelidae
oilasiga mansub 
Eurytrema pancreaticum va E. coelomaticum
trematoda turlaridir. 
Trem atoda oshqozon osti bezida va kamdan-kam hollarda jigarda 
parazitlik qiladi. Zararlangan oshqozon osti bezi tashlab yuborilishi 
tufayli, qimmatli xom ashyo yo€qotiladi.
Euritremalar uzunligi 5 -6 mm dan 13,5-18,5 mm gacha va eni 
5,5-8,5 mm keladi. Yirik, bo‘rtib chiqib turgan ogMz va qorin 
so‘rgMchlariga ega. OgMz so‘rgMchi qorin so‘rgMchiga nisbatan yirikroq. 
Tirik parazitlar qizil rangga ega. U rug‘donlari oval shaklda, qorin 
so'rgMchi yonida simmetrik joylashadi. Tuxumdon noto‘g‘ri shaklda, 
ba’zan parrakka o‘xshagan, qorin so‘rgMchining orqa tomonida 
joylashgan, urug'donlarga nisbatan biroz kichikroq. Bachadon naysimon 
shaklda, trem atoda tanasining butun orqa qismini egallaydi. Tuxum 
jigarrang, shakllangan miratsidiyga ega.
Trematodalar 
oraliq 
xo‘jayinlar - quruqlik 
mollyuskalari 
Bradybaena lantzi, B. phaeozona, B. plectotropis
va qo‘shimcha 
xo‘jayinlari 
-
Conocephalus
va 
Platycus
avlodlariga mansub 
tem irchaklar ishtirokida rivojlanadi.
Kasal hayvon tezagi bilan trematoda tuxumi tashqi muhitga tushadi 
va o ‘t bilan birgalikda mollyuskalar tomonidan yutib yuboriladi. 
Ulam ing ichagida tuxumdan miratsidiy lichinkasi chiqadi va jigarga 
o 4tib, sporotsistaga aylanadi. Serkariy 5 oy (ba’zi ma’Iumotlarga 
qaraganda 
1 
yil) da rivojlanadi. 
Serkariy saqlovchi yetilgan 
sporotsistalar, jigardan mollyuskaning mantiya bo‘shligMga migratsiya 
qiladi va tashqi muhitga chiqib, o ‘t yoki tuproqqa tushadi. Keyinchalik 
serkariylami temirchaklar yutib yuborib, taxminan 2 oydan keyin 
metatserkariy bosqichi rivojlanadi. Asosiy xo‘jayinIari o‘t bilan 
birgalikda zararlangan temirchaklami yutib yuborish orqali kasallikni 
yuqtiradi (25- rasm).
Euritremaning toMiq rivojlanishi 18 oydan kam boMmaydi. 
Euritrematoz Farg‘ona vodiysi tabiiy sharoiti uchun xarakterii. 
Eurytrema pancreaticum
Namangan va Andijon viloyatlari chorvachilik
129

---

xocjalik larid a qoram ollar o ‘rtasida qayd etilgan. Oraliq xo‘jayinlam ing 
zararlanishi 2—8% , qo‘shim cha xo‘jayinlam ing zararlanishi 6-47% ni 
tashkil etadi. Shuni ta ’kidlab o ‘tish kerakki, euritrem atoz potentsial 
trem atodozlar qatoriga kirib, yetarli tabiiy sharoitlar boMganida, 
Respublikam izning boshqa hududlarida ham
kavsh qaytaruvchi 
hayvonlar o ‘rtasida enzootiyaga sabab bo‘lishi mumkin.
25- rasm . E u ry tre m a p an creaticu m tre m a to d a sin in g rivojlanish
sikli sxemasi.
H ayvonlar 
euritrem a 
qo‘zg‘atuvchisi 
bilan yilning 
issiq 
paytlarida, yaylovlarda tem irchaklar paydo boMgandan so‘ng zararlana 
boshlaydi. Euritrema tuxumlari tashqi m uhit sharoitlariga ancha 
chidamli. U lar noorganik tuzlar to ‘yingan eritm alarida nobud bo‘lmaydi, 
5% dan yuqori boMmagan bir qancha organik birikm alar (atseton, 
glitserin, fenol), kiichsiz ishqorlar va kislotalar ta ’siriga ham ancha 
chidamli. Bu holat invaziyaning tashqi m uhitda keng tarqalishiga imkon 
yaratadi. Shu yil tug‘ilgan qo‘zilar o ‘rtasida invaziyaning yuqori darajasi 
noyabr oyida kuzatiladi. Yosh chorva m ollari va katta yoshdagi 
hayvonlar zararlanishi bahor va yoz oylarida o ‘sib boradi, avgust oyida 
maksimum darajaga yetadi.
Kasai hayvonlar tez oriqlaydi, surunkali ich ketishi, bosh, bo‘yin 
v a ko‘krak sohasida shishlar paydo b o iis h i kuzatiladi. Ko‘rinadigan
130

---

shillik pardalar oqaradi, surunkali kasal hayvonlarda ju n lar xiralashadi, 
saiga sinadigan va osonlik bilan yulib olinadigan boMadi. Ba’zan ovqat 
hazm qilish tizim ining funktsiyasi buzilib, ich ketishi, ich qotishi bilan 
almashinib turadi.
Euritrematozni davolashda prazikvantel 30 mgG‘/kg dozada uch 
marta oziqa bilan qo‘shib beriladi. Xorijda nitroksinilni teri ostiga yoki 
muskul orasiga 10 m gG ’/kg dozada, uch marta 24 soat oraliq muddat 
bilan qoMlash haqida ma’lum ot mavjud.
NosogMom 
xo‘jaliklarda 
davolash-profilaktik 
gijjasizlantirish 
hayvonlar bogMab boqishga o ‘tkazilgandan keyin am alga oshiriladi. 
Sigirlar va g‘unajinlar iyulning birinchi yarmigacha har xil yaylovlarda 
boqilib, voyaga yetgan tem irchaklar paydo boMishi bilan ochiq 
o ‘tloqlarga va sun’iy yaylovlarga oMkaziladi. Trematodalaming oraliq 
xo‘jayinlari - quruklik mollyuskalari