G abduraxmanova

Dactylo
- 
gyrus vastator)
ko‘p tarqalgan boMib, daktilogiroz kasalligini keltirib 
chiqaradi va bu kasallikdan yosh baliqchalar yoppasiga qirilib ketadi 
(33-rasm).
Daktilogiruslami 160 ta turi borligi aniqlangan. B itta karp 
baligMda 500 tagacha parazit boMishi mumkin. Asosan bu parazit 1,5-5 
sm li baliqlami ko‘proq zararlaydi. Um um an olganda, daktilogiruslar 
bilan zararlangan epizootiya natijasida Ukraina, Belorussiya, Qozo- 
gMston, G ruziya na 0 ‘zbekistonning baliqchilik xo‘jaliklarida baliqlar 
qirilib ketganligi adabiyotlardan malum.
148

---

33-rasm . K arp sim o n b a liq la r ja b ra s i 
paraziti-Dactylogyrus vastator.
A-jinsiy voyaga yetgan chuvaichang; B-lichinkasi: 1-ko’zi;
2-halqum i; 3-ichagi; 4-kopulyativ apparati; 5-tuxumli bacbadon; 6-qin;
7-snriqdonlar; 8-tuxumdon; 9-urug’don; 10-yopishuv diski, yirik,
o'rlancha va mayda chctki ilmoqchalari bilan; 11-kiprikchalari.
0 ‘zbekislonning karp baliqlarida Dactylogyrusning quyidagi 4 ta 
turi: Dactylogyrus vastator, D. extensus, D. anchoratus, D. minutus 
parazitlik qiladi. Yosh baliqchalar jabralaridagi 8-1 0 0 ta parazit oMim 
holatiga olib boradigan kasallikni keltirib chiqaradi (34-rasm). Kasal 
baliqlar suv yuzasiga ko'tarilib chiqadi va havo etishmasligidan xalok 
boMadi.
Daktilogiruslar baliqlaming jabralarida parazitlik qilib, jabraning 
epiteliya to ‘qimasini yemiradi (34-rasm). Natijada baliqlam ing nafas 
olishi qiyinlashadi. 0 ‘sish va semirishdan to ‘xtaydi.
Bir necha kun ichida ko‘plab baliqlar nobud boMadi. Daktilo- 
girusning uzunligi 1-3 mm, ular baliqlar jabrasida parazitlik qiladi va 
o‘sha joyga tuxum qo‘yadi. Tuxum dan kiprikli lichinka chiqadi. 
Lichinka shu joyda voyaga yetadi.
149

---

Profilaktik maqsadda eng avval parazitlarning suv havzasiga 
kirishiga yo‘l qo‘ym aslik kerak. Yosh baliqlam ing normal ocsishi uchun 
qulay sharoit yaratish lozim. Y osh baliqlam i ota-ona baliqlardan darhol 
ajratish kerak. Agarda tabiiy nerest o‘tkazilgan bo‘lsa, chavoqlarni ota- 
ona bilan birga qo‘ymaslik kerak.
Qarshi kurash choralari asosan baliqlam i osh tuzining 5% 
eritm asida 5 daqiqa saqlash lozim. Ammiakli vannada 0,1 
%
li eritma 
tayyorlash uchun 1 ml nashatir spirti 1 1. suvda eritiladi. Suv harorati 
7—
13° boMganda 1 daqiqa, 14-17° b o ‘lganda 30 sekunddan ortiq kasal 
baliqlami saqlamaslik kerak. Bundan maqsad oMgan va harakatsiz 
parazitlami baliq tanasidan yuvib tashlashdir.
Shuningdek, monogeniyalardan yana bir avlodi — girodaktilusning 
vakillari 
(Gyrodactylus elegcms)
ham baliqlam ing xavfli parazitlari 
hisoblanib, girodaktilyoz kasalligini keltirib chiqaradi (35-rasm). 
G irodan + ilus mayda m onogeniyalardan boMib, uzunligi 0,4-0,5 mm 
keladi. Girodaktilus biologik jahatdan ju d a qiziq. U lar ham germafrodit 
boMib, bitta urug‘doni va tuxumdoni bor, tirik lichinka tug‘adi. Shuning 
uchun 
parazit 
bachadonida 
doimo 
rivojlanayotgan 
embrionlari 
(lichinkalari) bo‘ladi, ya’ni voyaga yetgan chuvalchang bachadonida 
faqat bitta tuxum bo‘lib, bundan partenogenetik y o ‘l bilan bitta embrion 
hosil boMadi. B u em brion voyaga yetguncha uning ichida ikkinchi 
embrion, ikkinchi embrionning ichida uchinchisi, uchinchisining ichida 
esa to ‘rtinchisi 
shakllanadi. 
Bu jarayonning 
hammasi 
parazit 
bachadonida o‘tadi.
34-rasm. D aktilogiruslar bilan za ra rla n g a n baliq jabrasi.
150

---

35-rasm. Baliqlar jab rasi paraziti