G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| (Diphyllobothrium
latum) n in g rivojlanish b o sq ich lari: 1- serbar tasmasimon chuvalchangning voyaga yetgan shakli; 2-asosiy xo‘jayinlari; 3-parazit tuxumi; 4-koratsidiy lichinkasi; 5-birinchi oraliq xo'jayini-siklop; 6-proserkoid lichinkasi; 7-ikkinchi oraliq xo‘jayin (baliqlar); 8-pleroserkoid lichinkasi; 9-baliq muskulidagi pleroserkoidlar. Sikloplar ichida koratsidiylar kipriklarini yo‘qotadi va onkosferalar ichak devorini teshib' tana bo‘shlig‘iga o ‘tadi. Bu joyda onkosfera keyingi lichinkalik stadiyasi - proserkoidga aylanadi. Proserkoidning bosh qism ida 6 ilmoqli yumaloq, kichkina o‘sim ta boMadi. Proserkoidning rivojlanishi 3 haftacha davom etadi. Keyin chalik bunday lichinkalar bilan zararlangan sikloplami cho‘rtan, nalim va ba’zi losossimon baliqlar yutib yuboradi. Proserkoidlar baliq oshqozonidan muskullar, jig a r va boshqa organlariga o ‘tadi hamda 160 keyingi lichinkalik davri - pleroserkoidga aylanadi. Pleroserkoidning uzunligi 10-15 mm boMib, bosh qism ida so‘rgMchlar - botriylari aniq shakllangandir. B u lichinkalik stadiya yuqumli hisoblanadi. O dam lar xom va chala pishirilgan pleroserkoidli baliq go‘shtini yoki ikrasini iste’mol qilganda, serbar tasmasimon chuvalchangni o'zlarig a yuqtiradilar. Odam organizmida 21 -3 6 kundan keyin plerotser- koiddan 8-1 5 , ba’zan 20 m uzunlikdagi jinsiy voyaga yetgan keng tasm asim on chuvalchang yetishadi. Shuni ham aytib o-tish kerakki, 6u parazitning rivojlanishida asosiy xo‘jayin va ikkita oraliq xo‘jayindan tashqari, ayrim hollarda, yana rezervuar xo‘jayin ham ishtirok etishi mumkin. Sunday rezervuar xo‘jayinlar har xil yirtqich baliqlar boMib, ular plerotserkoid bilan zararlangan mayda baliqlami yutib yuboradi. Bunda m ayda baliqlardagi plerotserkoid yirtqich baliqlar muskullariga va boshqa organlariga o‘mashadi va o‘zining tiriklik holatini saqlab qoladi. Masalan, bitta cho‘rtan baliqda 250 tagacha plerotserkoid uchraganligi aniqlangan. B ir sutkada kasallangan odam yoki hayvon ichagidagi parazit tashqi m uhitga 2,1 mln. gacha tuxum chiqaradi. Serbar tasmasimon chuvalchang keltirib chiqaradigan kasallik difillobotrioz deb ataladi. Bu parazit odam ichagida 15 yilgacha va undan ham ko‘proq yashashi mumkin. U lar yirik boMganligi uchun ju d a ko‘p ovqatni iste’mol qiladi. B ir odam ichagida 143 tagacha parazit uchraganligi m a’lum. Difillobotrioz bilan kasallangan odamlarda bosh og‘rishi, ish qobiliyatining pasayishi, ko‘ngli behuzur boMishi, ich yurishining o‘zgarishi kabi holatlar kuzatiladi. Odamda gemoglobin va eritrotsitlar miqdori kamayib ketadi, bu esa kamqonlik kasalligini tug‘diradi. Parazit o ‘zidan turli zaharli moddalar ajratib chiqarib organizmni zaharlaydi. Serbar tasmasimon chuvalchang daiyo va koMlar bo‘yidagi aholisi ko‘pincha baliq bilan oziqlanadigan hududlarda keng tarqalgan (masa lan, Kareliyada, Sankt-Peterburg viloyatida, Boltiq bo‘yida, Sibirda, Irtish, Ob, Lena, Yenisey, Amur, Pechora, N eva, Volga havzalarida, Baykal koMi atrofida yashaydigan aholi va yirtqich hayvonlar ko‘p zararlangan). Difillobotrioz kasalligiga qarshi yalpi kurash tadbirlari ko‘riladi. Jumladan, kasallangan odamlarani davolash, suv havzalarining ifloslanishini oldini olish, zararlangan baliqlam i, ya’ni yaxshi tuzlanmagan va yangi muzlatilgan baliqlami, ulam ing ikralarini iste’mol qilmaslik, shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish kabi tadbirlar am alga oshiriladi. Kasallangan odamlar fenasal va oshqovoq urugM bilan davolanadi. 161 |