G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| (Taettiarhynchus sagina-
tus). Qoram ol tasm asim on chuvalchangi asosan, odam larning ingichka ichagida parazitlik qilib hayot kechiradi (40-rasm). Parazitning tana uzunligi 4 -1 0 m gacha boradi. Eni esa 12-14 mm atrofida boMadi. Gavdasi bosh (skoleks), bo‘yin va m ingga yaqin proglottidalardan iborat. Skoleksida 4 ta so-rgMchi boMadi. So‘rgMchlari o ‘rtasida rudiment ko‘rinishdagi xartumi boMib, unda xitinli ilmoqchalar boMmaydi. Shuning uchun ham qoramol tasm asim oni qurollanmagan tasm asim on deyiladi. Jinsiy organlari sistem asi taxm inan 200-bo‘gMmdan paydo boMa- boshlaydi. Germ afrodit bo‘gMmlarida avval erkaklik, so‘ngra urg‘ochilik jinsiy a ’zolari yetiladi. U rug‘donlar soni har bir proglottidda 1000 ga yaqin, bir dona tuxumdoni esa ikki boMakli. 40-rasm . Q o ram o l tasm asim o n ch u v alch an g i (Taettiarhynchus saginatus ) ning tash q i tu zilish i v a ta ra q q iy o t sikli: 1 -voyaga yetgan sestoda; 2-asosiy xo‘jayini; 3-harakatchan bo6gMn; 4-onkosferali tuxum; 5-oraliq x o ‘jayini; 6-finna (sistiserk); 7-asosiy x o ‘ja y in ichagida sestodaning rivojlanishi; 8-sistiserk bilan zararlangan hayvon go‘shti. 164 Gavdasining oxiridagi yetuk bo‘g‘imlarda bachadon shoxlangan va asosiy bachadon o ‘qidan yon tomonlariga 18-35 tadan o4simtalar o‘sib chiqadi. B u ocsim talar o ‘z navbatida yana shoxlanib, butun proglottida yu- zasini egallab oladi. Eng oxirgi yetilgan proglottidaning uzunligi 16-20 mm, eni esa 4 - 7 mm boMib, ular strobiladan yakka-yakka ajralib, tashqi m uhitga chiqadi. Qoramol tasmasimonining lichinkalik stadiyasi — sistiserk ham parazitlik qilib hayot kechiradi. Sistiserkning shakli ovalsimon k o ‘rinishda, no‘xat kattaligiday boMadi. U ning ichida 4 ta so‘rg‘ichli skoleksi joylashgan. Sistiserk qoramollarning go‘shti orasida yashaydi va u finna deyiladi. Demak, qoramol tasmasimoni biogelmint bo‘lib, odam bu parazitning yagona asosiy xo‘jayini hisoblanadi. Qora mol, buyvol, zebu va qo4oslar esa oraliq xo‘jayinIardir. Odam lar asosan xom, chala pishirilgan yoki chala qovurilgan fmnali mol go‘shtini iste’mol qilganda, bu parazitni o ‘zlariga yuqtiradi. Odam organizmiga tushgan sistiserkning po‘sti oshqozon shirasi hamda o ‘t suyuqligi ta ’sirida eriydi va undan chiqqan lichinka so‘rg‘ich- lari yordam ida ichak devoriga yopishib rivojlana boshlaydi hamda 2-3 oydan keyin jinsiy voyaga yetadi. Oxirgi yetilgan harakatchan bo‘g‘im lar bittadan uzilib tashqariga chiqadi. U odam organizmida 18- 20 yil va undan ham ortiqroq yashashi mumkin va har yili 600 mln. gacha, umri davom ida esa 1 mlrd. gacha tuxum qo‘yadi. Qoramol tasmasimonining odam ichagidagi rivojlanish siklini rus olimlari J.K. Shtrom va F.F. Tolizin tomonidan chuqur o‘rganiIgan. Bu olim lar o ‘z hayotlarini xavf ostida qoldirib, qoramol tasmasimoni tuxu- mini yutib, uning rivojlanishini va organizmga kocrsatadigan ta ’sirini o ‘zlarida tajriba o‘tkazib sinab ko‘rishgan. Ularning olib borgan tajribalariga ko‘ra xo‘jayin ichagidan har kuni parazitning 10-11 ta yetilgan bo‘g ‘imlari alohida-alohida tashqariga chiqadi. Bitta bo‘- g‘imda 145-175 mingtagacha tuxum bo‘ladi. Qoramol tasmasimoni ning yetuk proglottidalari odam eski elementi orqali tashqi muhitga chiqib, turli mexanik va fizik ta ’sirlar natijasida yorilib, ichida 6 ilmoqli lichinkasi (onkosfera) bor tuxum atrof-muhitga tarqaladi. Voyaga yetgan parazit bir kecha-kunduzda odam organizmidan tashqi m uhitga 300 m ingdan 5 mln. tagacha tuxum chiqaradi. Q oram ollar yem-xashak, suv va ba’zan odamning najasini iste’mol qilishi orqali parazit tuxumini o ‘ziga yuqtiradi. M ollar oshqozonida shiralar ta ’sirida parazit tuxumining po‘sti erib ketadi va undan chiqqan lichinka - onkosfera ilmoqchalari yordamida m e’da yoki ichak devor- 165 larini teshib qon tom iriga o ctadi. U qon bilan organizm ga tarqaladi va skelet muskullari, yurak. ko‘z, bosh m iya va boshqa organlarda o‘m ashib rivojlanadi. M a’lum vaqtdan, y a ’ni 4 - 6 oydan keyin no‘xat kattaligidagi pufaksim on shaklga aylanadi. Bu davr finna, u keltiradigan kasallik esa finnoz deyiladi. Umuman, qoramol tasmasimonining jinsiy voyaga yetgan davri teniarinxus Yüklə 288 Kb. Dostları ilə paylaş:
|