I bap. Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili a túrkiy tillerde kórkem shıǵarma tiliniń izertleniwi

Házirgi máhál
Házirgi máhál feyilleri -a//-e, -y formalı hal feyilge betlik affiksleriniń jalǵanıwı arqalı jasalǵan: Qolımda duwtar bar, qosıq aytaman /55/, Aqıret penen el jurtıma qaytaman /55/, Bas jibin qoymaydı kúnde úzedi/35/, Jerdi aydayman qara keshke óndirip/1,112/, Azaplar shegemen zalımnan kúnde/63/, Men nalıyman zamanım tur tarılıp/63/.
Házirgi máhál otır, tur, júr, atır, et, kiyatır kómekshi feyilleriniń atawısh sózler menen dizbeklesip keliwi nátiyjesinde jasaladı: Adamlar júr jalań ayaq/59/, Aldıńızda dushpan yatır/158/.
Otır, tur, júr, atır, jatır, kiyatır kómekshi feyilleriniń hal feyiller menen dizbeklesip keliwinen házirgi máhál feyilleri jasalǵan: Kelip turman biraz jasqa/68/, Sonday zaman bolıp atır/68/, Aytıp turman, xalqım sizge/132/, ókpelep júr úlken jeńge/41/, ólip atır qushaq-qushaq/66/.
Házirgi máhál feyilleri -ar//-er//-r, -ur//-úr, -ır//-ir affiksli kelbetlik feyillerden jasalıp tómendegi mánilerde jumsaladı: İs-hárekettiń házirgi-keler máhálde tákirarlanıp keliwin, endi bolıwı múúmkinligin ańlatadı: Dárya quyar kók teńizge /Sh,170/, Násib awlardın ushlarman /Sh,147/, Fárin dáryaǵa tashlarman /Sh,147/, Chıńǵıs aydı: men ketermen /Sh,147/, Kelgánlárin urar boldı /Sh,167/, Yolın tosub turar boldı /Sh,167/, Kóchsá yolda qırar boldı /Sh,167/, Yıǵlarman anam qabam deb /Sh,148/, Sen yıǵlarsań jan deb/Sh,148/.
B) -ur//-úr affiksi arqalı házirgi keler máhál mánisi ańlatıladı: Jan alur jaduw kózlári/Sh,146/, Ayta bersem ishim janur/Sh,141/.
Bolımsızlıq túri -mas//-mes affiksleri arqalı bildirilgen: Mundun maqluq insan bolmas/Sh,149/, Xan bolub yurt tuta bilmás/Sh,149/, ólúk tirikińni bilmásmán/Sh,147/.
Shayırdıń dóretpeleri tilinde -a//-e//-y, -ıp//-ip, -b// -ıb//-ib affiksli hal feyillerge túrkiy ádebiy tilindegi -durur//-turur kómekshi feyiliniń qısqarǵan túri -dur//-dúr jalǵawı jalǵanıp házirgi máháldi bildirip keledi: Sawdaǵa túsipdur basım /142/, Shın azamat boladursań /87/, Qashan rahatlanadursań /88/, Teńlesipdur boyıń seniń /125/, Ǵıybat jaman biledursań /88/, Sonda dáwran súredursań /88/.