I bap. Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili a túrkiy tillerde kórkem shıǵarma tiliniń izertleniwi

4. Ósimlikler dúnyasına hám diyxanshılıqqa
Baylanıslı sózler
Qaraqalpaq xalqı eski waqıtlardan baslap-aq ósimlikler dúnyasın jaqsı bilgen hám diyxanshılıq penen shuǵıllanǵan, sonlıqtanda shayırdıń dóretpeleriniń sózlik quramında ósimlikler dúnyasına hám diyxanshılıqqa baylanıslı kóplegen sózlerdi ushıratıwǵa boladı: alma /1,237/ -alma /1,150/, tarı/37/ -taruǵ - barlıq dánli eginlerdiń ataması /3,436/, piste /1,237/ -bitrik /1,441/, qamıs /Sh,167/-qamısh /1,456/, jemis /1,237/ -jemish /2,19/, terek /1,237/ -tárak /1,390/, qawın /58/ -qaǵun /2,335/, tuxım /1,166/ -uruǵ /1,95/, puta/48/ -butaq /1,180/, tamır /T,1,93/ -ilidiz /3,47/, biyday /82/ -buǵday /3,358/, atız /58/ -etiz /1,287/, aǵash /1,237/ -iǵash /2,28/, tal /1,237/ -tal - jas shaqa /3,171/, shıbıq /2,122/ -chibiq /1,309/, jiyda /1,238/ -igda /3,37/, jeken /1,155/, -jikan /3,29/, erik /1,238/ -erik-miywelerdiń ulıwma ataması /1,99/, júzim /1,237/ -uzum/1,104/, arpa/59/ -arpa/1,144/, juweri/1,309/ -jukuri - dán, tarı, biyday /3,16/, saban/38/ -saban /2,366/, jarpaq /1,282/ -japurǵaq /3,58/. Shayır dóretpelerinde «DLT» miynetinde ushıraspaytuǵın ósimlikler dúnyası hám diyxanshılıqqa baylanıslı tómendegi sózler jumsalǵan: másh/1,309/, qırman /37/, sheńgel /47/, aq terek /1,237/, qara tal /1,237/, toǵay tal /1,237/, shabdal /1,237/, gújim /1,237/, ánjir /1,237/, anar /1,237/, shiye /1,237/, shınar /1,237/, qurma /1,237/, qurıj /1,237/, behi /1,237/, badam /1,237/, lala /1,238/, kelin barmaq /1,238/, ókpe jiyde /1,238/, ǵoza /1,238/, tiken /47/, giya /55/, qos aydaw /52/, egin /52/, masaq /52/, salma /58/, jap /58/, ǵarbız /1,311/, paxta /1,249/, iyt túynek /58/, masaq /52/, suwıq urıw /59/, hárem /60/, baq-baǵsha /60/, aq bas /1,312/, jıńǵıl /R,23,Megzer/, aq biyday /82/, sulı /82/, salı /82/, shigin /82/, qarıq /98/, boyan /169/, qopaq /1,79/, gúdi /1,168/, dáste /1,168/, tógin /1,309/, qarabaraq /1,153/, kóknar /1,176/, ayǵabaǵar /T,1,308/.
L.V.Dmitrieva ǵoza, aq terek, anar, badam, piste h.t.b. Sózlerdi ulıwma túrkiy tillerine ortaq ósimlikler dúnyasına baylanıslı sózler dep kórsetedi²³⁹. Biraq bul sózler «DLT» miynetinde ushıraspaydı. Prof. N.A.Baskakov «jap» sózi eski iran tilleriniń elementi dep boljaydı²⁴⁰. «DLT» miynetinde jumsalǵan «taruǵ», «eruk», «jukari» sózleri mánilik ózgeriske ushırap, sońǵı ásirlerde olardıń mánileri bir qansha tarayǵanı kórinedi.