Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
Misteria orfickie 77 je stołek pokryty wełną, jaki używany był w trakcie niektórych ceremonii inicja- cyjnych” 31 . Dodajmy, że interpretowane jako litery IA zygzaki z tylnej strony drugiej płytki są lustrzanym odbiciem zygzaków N z przednich stron wszystkich płytek. Jeśli chodzi natomiast o znak z tylnej strony trzeciej płytki (ów domnie- many stół inicjacyjny), to i on może być odczytany jako IAC (mielibyśmy zatem podwójną symbolikę tego znaku). Z kolei co się tyczy siedmiodzielnego znaku z tylnej strony drugiej płytki, to jego symboliczność można interpretować wielo- rako: może symbolizować jednocześnie instrument muzyczny, stół ofiarny, jak i Tytanów (wszak siedmiu Tytanów rozerwało Dionizosa). Przyjrzyjmy się teraz nieco bliżej wspomnianym napisom na płytkach. Napis na pierwszej płytce, mianowicie ORFIKOI (ORFIK), w sposób jedno- znaczny świadczy o związku płytek z orfizmem. Pewne kontrowersje budzi jed- nak napis DIO: powszechnie jest on w interpretacjach uzupełniany słowem NUSOS . Może jednak chodzi po prostu o DIO — Zeusa. Wprawdzie IAC z drugiej (i ewentualnie z trzeciej) płytki sugerowałby jednak Dionizosa, ale w świetle tego, co wiemy dzięki teogoniom orfickim, jedność bóstw nie wyklu- czałaby także interpretacji DIO po prostu jako Zeusa. Uzupełnianie określeniem NUSOS może być zbędne. Pierwsza płytka wskazuje na związek pojęć BIOS QANATOS. Nasuwa się pytanie: czy ich układ (BIOS QANATOS BIOS) można interpretować jako isto- tę orfickiego wtajemniczenia? Otóż pokusić się można o następującą tezę. Gra- ficznie napis przedstawia się następująco: BIOS QANATOS BIOS H ALHQEIA Można go więc odczytać następująco: „życie — śmierć — życie lub praw- da”, przy czym owo „lub” nie oznaczałoby alternatywy, lecz synonim. Istotą prawdy w orfizmie byłaby zatem wiedza dotycząca dialektycznego związku życia i śmierci. Druga płytka łączy w wersach przeciwieństwa. Graficznie wygląda to nastę- pująco: EIRHNH POLEMOS ALHQEIA YEUDOS Jak widać, podczas gdy wersy łączą przeciwieństwa, to kolumny z kolei łą- czą pojęcia „współbrzmiące”. Rodzi się, oczywiście, pytanie: jaka relacja za- chodzi zarówno między przeciwieństwami, jak i pojęciami „współbrzmiącymi”? Zacznijmy od tych drugich. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że drugie elementy z par tworzących kolumny są przyczynami elementów pierwszych. Można jed- —————————— a tray or table of offerings. There are also several zigzag marks, one group of which could be interpreted as the letters IAC, i.e. Iacchus”. Ibidem, s. 17. 31 „The third tablet also has design on the reverse, perhaps representing a stool covered by a fleece, as used in some initiation ceremonies”. Ibidem. 78 Kosmogoniczno-teogoniczne i misteryjne aspekty orfizmu nak przyjąć i taką interpretację, wedle której ich przyczynowanie jest wzajemne, a nawet uznać, że mamy do czynienia z synonimami. EIRHNH — to ALHQEIA , POLEMOS zaś — to YEUDOS. Jeszcze bardziej skomplikowaną wydaje się relacja zachodząca między przeciwieństwami. Pojawia się oczywista pokusa, ażeby poszerzyć te dwie pary przeciwieństw o elementy z pierwszej tabliczki, mianowicie o BIOS i QANATOS. Wyglądałoby to wówczas następu- jąco: BIOS QANATOS EIRHNH POLEMOS ALHQEIA YEUDOS Jeśli przyjąć synonimiczność elementów kolumnowych, narzuca się określe- nie lewej kolumny (BIOS EIRHNH ALHQEIA) pojęciem BYT, prawej zaś (QANATOS POLEMOS YEUDOS) — pojęciem NIE-BYT. Pierwsza płytka jednak, jak widzieliśmy, nie pozostawiła relacji BIOS i QANATOS na etapie ich prostego przeciwstawienia, lecz zwieńczyła je powtórnym BIOS. Konsekwent- nie zatem należałoby uzupełnić pozostałe pary w następujący sposób: EIRHNH POLEMOS EIRHNH ALHQEIA YEUDOS ALHQEIA Już sam układ w sposób jasny ukazuje nam istotę tej dialektyki. Zilustrujmy to w sposób następujący: umysł ukazuje nam kosmos jako jedność, z perspekty- wy aisthesis z kolei jawi się wielość, wreszcie dokonujemy (umysłem, choć można rzec nad-rozumem) syntezy, używając określeń Platońskich, dianoi i aisthesis, dzięki czemu osiągamy wgląd noetyczny 32 . Jak natomiast rozumieć dialektykę życia i śmierci? Uwzględniając treść trzeciej tabliczki, wypadnie przyjąć, że dopuszczalną będzie następująca interpretacja (do problemu wrócimy w dalszych częściach pracy): pierwsze BIOS oznacza preegzystencję duszy, QANATOS — jej przebywanie w ciele, a drugie BIOS — wyzwolenie, posteg- zystencję. Potwierdza to, że orfizm nie tylko rozwija w myśli greckiej koncepcję nieśmiertelności duszy, ale wnosi zarazem problem preegzystencji, co staje się zrozumiałym w kontekście metempsychozy 33 . W podsumowaniu kwestii płytek z Olbii przytoczmy opinię Martina L. We- sta. Stwierdza on, że „obrzędy bakchiczne nie były odprawiane przez wszystkich obywateli, lecz przez tych, którzy wybrali inicjację. Przypuszczam, że małe kościane tabliczki rozsypane wokół miasta były oznakami członkostwa, kościa- ne plasterki symbolizowały udział we wspólnych ofiarach. Ich ozdobienie sło- —————————— 32 Prawdopodobnie orfickie myślenie o jedności życia i śmierci, pokoju i wojny miało istotny wpływ na filozofię Heraklita. Wydaje się zatem, że powszechne przeciwstawianie Heraklita (istotą harmonii „kosmosu” wojna) pitagorejczykom (istotą harmonii „kosmosu” pokój) nie w pełni znajduje uzasadnienie. Można powiedzieć, że więcej łączy ich, niż dzieli. 33 Aspekt ten zyskuje dodatkowe wsparcie, jeśli przyjmiemy, za badaczami ukraińskimi, że brakującym słowem na trzeciej tabliczce, przeciwstawionym duszy, jest SWMA. Zob. np. L. Z h m u d: Orphism and Graffiti from Olbia. „Hermes” 1992, vol. 120, s. 168. Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|