Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
Misteria orfickie 75 rzystanie z Jeziora Pamięci wymaga jednak uprzedniego przejścia „egzaminu” przed trzymającą nad nim pieczę strażą. A warunkiem tego jest posiadanie Prawdy. Czym jest owa Prawda? Wiedzą dotyczącą człowieka, którą zdołali posiąść wtajemniczeni. Można zaryzykować tezę, że istotą tej Prawdy są słowa: GÁj pa‹j e„mi kaˆ OÙranoà ¢sterÒentoj. aâtar ™moˆ gšnoj oÙr£nion . Wiązałyby one koncepcję z tabliczki z orficką teogonią i antropogonią, ukazując jednocześnie dwoistość ludzkiej natury: słowa GÁj pa‹j e„mi kaˆ OÙranoà ¢sterÒentoj dotyczyć by wówczas mogły aspektu tytanicznego, natomiast sformułowanie aâtar ™moˆ gšnoj oÙr£nion wskazywałoby dionizyjski element jako istotę człowieczeństwa, którego wyzwolenie stanowi cel ludzkiego życia oraz istotę orfizmu. Korespon- duje z tym wersja z Thurioi. Aspekt dionizyjski wyrażony jest sformułowaniem początkowym: œrcomai ™k kaqarîn kaqar£, cqon…wn bas…leia, EÙklÁj EÙbouleÚj te kaˆ ¢q£natoi qeoˆ ¥lloi, kaˆ g¦r ™gîn Ømîn gšnoj Ôlbion eÜcomai emen . Określenie kaqar£ odnosi się zapewne do duszy 28 . Z kolei „tytaniczny aspekt” człowieka wyraża fragment: ¢ll£ me mo‹r'™d£masse kaˆ ¢sterÒphta keraunîi. Można do- strzec w tym związek z mitem dotyczącym spalenia tytanów piorunem przez Zeusa. Natomiast kolejny fragment tabliczki z Thurioi: kÚklon d'™xšptan ba- rupenqšoj ¢rgalšoio , dotyczy zapewne opuszczenia ciała, wyzwolenia się z cyklu wcieleń przez śmierć (ƒmertoà d'™pšban stef£nou posˆ karpal…moisi, despo…nas d'ØpÕ kÒlpon œdun cqon…aj basile…as ). Zapomnienie zatem nierozerwalnie wiąże się ze śmiercią, Pamięć natomiast stanowi gwarancję życia. Przedmiotem zaś obu (czyli Zapomnienia i Pamięci) jest Prawda. Można to przedstawić następu- jąco: zapomnienie Prawdy prowadzi do Zapomnienia-Śmierci, a pamięć o Praw- dzie daje Pamięć-Życie. Należy wszak jednocześnie podkreślić, że warunkiem dojścia do Jeziora Pamięci jest uprzednia śmierć, rozumiana w sensie śmierci cielesnej. Można zatem orficką eschatologię opartą na zapisie widniejącym na „złotej tabliczce” z Hipponion zrekonstruować następująco: śmierć — zapo- mnienie Prawdy — Zapomnienie-Śmierć; śmierć — pamięć o Prawdzie — Pa- mięć-Życie. Mamy więc dwie drogi, z których druga jest właśnie drogą orficką. Rodzi się, oczywiście, pytanie, czy ta droga oznacza wyłącznie sposób życia, wyłącznie uczestnictwo w rytuałach, czy też ich połączenie? Ostateczną odpo- wiedź spróbujemy sformułować nieco dalej. W tym miejscu zwróćmy jedynie uwagę na fakt, że samo istnienie formuły „złotej tabliczki”, w połączeniu z po- —————————— delicious than sucking and getting as much milk as the mother animal allows them. If a kid fell into a pail of milk, it would be delighted to drink without any restraint”. J.M. B r e m e r: The Soul, Death and the Afterlife..., s. 120. Zauważmy też zbieżność między formułą Ôlbie kaˆ mak£riste, qeÕj d'œshi ¢ntˆ broto‹o i zdaniem z Oczyszczeń Empedoklesa: ™gë d' Øm‹n qeÕj ¥mbrotoj, oÙkšti qnhtÒj . H. D i e l s, W. K r a n z: Die Fragmente der Vorsokratiker. Griechisch und Deutsch. (18. Auflage 1989). Zürich 1992 (dalej: FVS), B 112 11. 28 „From the feminine form of the adjective in the first line kaqar£, one might be tempted to think that the deceased was a woman. But the vocatives in line 7 are masculine; probably one has to suppose yuc£ as the noun qualified as kaqar£”. J.M. B r e m e r: The Soul, Death and the After- life..., s. 119. 76 Kosmogoniczno-teogoniczne i misteryjne aspekty orfizmu przedzającą ją instrukcją (MnhmosÚnhj tÒde qr…on ™p¾n mšllhisi qane‹sqai ™n p…kai crusšwi tÒde gray£to ºd fore…tw ), zdaje się wyraźnie wskazywać, że traktowa- nie orfizmu bez uwzględnienia aspektu rytualnego okazuje się bezzasadne. Gdy- by bowiem orfizm miał być jedynie namysłem nad boskością, czy też sposobem życia, czym można by wówczas uzasadnić „złote tabliczki”? Dlaczego „spo- dziewający się śmierci” mieliby je sporządzać i nosić? Wydaje się, iż jedynym spójnym wytłumaczeniem jest przyznanie, że orfizm był także kultem, choć bez wątpienia, trudno jednoznacznie przesądzić, jak rozbudowane miał rytuały, a także czy miał swoistą hierarchię kapłańską. Trudno też na podstawie przekazu z „tabliczek” jednoznacznie przesądzić o znaczeniu w nim Dionizosa. Wpraw- dzie sformułowanie z jednej wersji znaleziska z Hipponion (wspomniane już ¥lloi mÚstai kaˆ b£ccoi ) implikuje związek z kultem dionizyjskim, ale to grozi nam błędnym kołem (wszak określenie „złotych tabliczek” mianem „orfickie” wynika właśnie z tegoż sformułowania, a następnie to samo sformułowanie po- traktowano jako wskazujące na związek orfizmu z kultem dionizyjskim). Przyj- rzyjmy się więc z kolei znaleziskom z Olbii, które w sposób bezpośredni (choć też nie pozbawiony pewnych kontrowersji) łączą orfizm z Dionizosem. Dysponujemy trzema płytkami 29 . Dwie z nich mają litery bądź symbole na obydwu stronach, jedna — tylko na stronie przedniej. Przednie strony płytek pokryte są następującymi napisami: 1. BIOS QANATOS BIOS ALHQEIA DIO ORFIKOI (ORFIK) 2. EIRHNH POLEMOS ALHQEIA YEUDOS DIO 3. DIO ALHQEIA YUCH Na wszystkich płytkach znajduje się jeszcze osobno litera A; na pierwszej płytce — po pierwszych trzech słowach (ułożonych w jednej linii), a nad czwar- tym (znajdującym się pod pierwszymi trzema) litera H (ta sama litera znajduje się również na drugiej płytce). Każda z płytek zaopatrzona jest także w tajemni- czy znak (zygzak); pierwsza ma trzy takie znaki, a druga i trzecia — po jednym znaku. Zygzaki te są do siebie podobne, różnią się głównie ułożeniem, kształtem przypominają literę N. Na trzeciej płytce widać jeszcze nieczytelne słowo, któ- rego ostatnie trzy litery to, zdaje się, LIA. Na tylnej stronie drugiej płytki znaj- duje się „dziwny podłużny znak podzielony na siedem przegródek, z których każda zawiera mały podłużny przedmiot [jajo? — P.Ś.]; prawdopodobnie przed- stawiają instrument muzyczny lub tacę czy stół ofiarny. Jest także kilka zygza- ków, których jedna grupa może być zinterpretowana jako litery IAC, tj. Iakchos” 30 . Znak na tylnej stronie trzeciej tabliczki „prawdopodobnie reprezentu- —————————— 29 Analizy płytek z Olbii dokonuje autor na podstawie opisu, wraz ze zdjęciami i z ilustracja- mi, który Martin L. W e s t zamieścił w swej pracy The Orphic Poems. Oxford 1983, s. 17—20 (ilustracje na s. 19, zdjęcia płytek na fotografii 1. na końcu książki). 30 „The second plate has on the reverse a curious oblong design divided into seven compart- ments, each of which contains a small oval; it may possibly represent a musical instrument, or Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|