Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
92 Kosmogoniczno-teogoniczne i misteryjne aspekty orfizmu trójnogów czystych«. W nich zaś wino mieszano: i tym jest trójnóg prawdy [domowy]. Dlatego Apollona domowy [trójnóg] prawdzie z wyroczni [służył], zaś Dionizosa [prawdzie zawartej] w winie” 68 . Trójnóg zatem symbolizuje prawdę. Wedle przekazu Athenajosa prawda dionizyjska związana jest z winem, prawda apollońska zaś — z wyrocznią (czyli z wiedzą o przyszłości). I ten rekwizyt, trójnóg, przywłaszczył wąż — najbar- dziej narzucającą się interpretacją tego mitu jest przyjęcie, że osiągnięcie mądro- ści przez ludzi, która to mądrość jest równoznaczna z dojściem do prawdy, staje się możliwe dopiero po pokonaniu zmysłowości i cielesności 69 . Podkreślić w tym miejscu należy związek i podobieństwo znaczeniowe mitu o rozszarpaniu Zagreusa-Dionizosa przez Tytanów i o walce Apollona z wężem (wężycą). Tytani i wąż (wężyca) symbolizują w obydwu mitach ten sam aspekt: zmy- słowo-cielesny. Co więcej: zbliżony jest kontekst ich starcia z bóstwami, a także fakt, że zarówno Tytani, jak i wąż (wężyca) związani są z Herą. Przypomnijmy, że to z poduszczenia Hery, pragnącej nie dopuścić do przekazania władzy Za- greusowi przez Zeusa, Tytani rozszarpali młodocianego boga. Dzieje delfickiej wężycy łączą się z kolei z innym epizodem sporu Hery z Zeusem, mianowicie z narodzinami Ateny. Szczegółowa relacja tego sporu znajduje się w Homeryc- kim hymnie do Apollona. Delficka wężyca była opiekunką Tyfaona (Tyfona, Tyfeusa), straszliwej bestii, którą zrodziła Hera 70 w zemście przeciw Zeusowi za to, że sam, bez udziału swej boskiej małżonki, zrodził Atenę: —————————— 68 FilÒcoroj dš fhsin Óti oƒ p…nontej oÙ mÒnon ˜autoÝj ™mfan…zousin o†tinšj e„sin, ¢ll¦ kaˆ tîn ¥llwn ›kaston ¢nakalÚptousi parrhs…an ¥gontej. Óqen 'onoj kaˆ ¢l»qeia' lšgetai kaˆ '¢ndrÕj d' ¢lhqeÚontaj: de‹ d noe‹n tr…poda toà DionÚsou tÕn kratÁra. Ãn g¦r tÕ ¢rca‹on dÚo gšnh tripÒdwn, oÞj kale‹sqai lšbhtaj sunšbainen ¢mfotšrouj: ™mpurib»thj Ð kaˆ loetrocÒoj. A„scÚloj: tÕn mn tr…pouj ™dšxat' o„ke‹oj lšbhj a„eˆ ful£sswn t¾n Øpr purÕj st£sin. Ð d' ›teroj krat¾r kaloÚmenoj. “Omhroj: '›pt' ¢pÚrouj tr…podaj.' ™n toÚtoij d tÕn onon ™k…rnwn: kaˆ oátÒj ™stin Ð tÁj ¢lhqe…aj [o„ke‹os] tr…pouj. diÕ 'ApÒllwnoj mn o„ke‹oj di¦ t¾n ™k mantikÁj ¢l»qeian, DionÚsou d di¦ t¾n ™n mšqV . A t h e n a j o s: Deipnosophistae, II, 6, 1—18. T. I—III. Ed. G. K a i b e l. Leipzig 1887—1890. 69 Dodać należy, że — wedle świadectwa Hyginusa — po zabiciu węża Apollo wrzucił jego kości do trójnogu: „[...] post diem quartum quam essent nati, Apollo matris poenas executus est. nam Parnassum venit et Pythonem sagittis interfecit, unde Pythius est dictus ossaque eius in corti- nam coniecit et in templo suo posuit”. H y g i n u s: Fabulae, CXL. 70 Według Hezjoda Tyfon był synem Gai i Tartaru: aÙt¦r ™peˆ TitÁnaj ¢p' oÙranoà ™xšlase ZeÚj, ÐplÒtaton tške pa‹da Tufwša Ga‹a pelèrh Tart£rou ™n filÒthti di¦ crusÁn 'Afrod…thn Ale kiedy Tytanów z nieba już Dzeus był wypędził, syna najmłodszego zrodziła Ziemia ogromna, Tyfoeusa — z Tartarem, przez złotą Afrodytę H e z j o d: Theogonia, 820—822. W: I d e m: Narodziny bogów (Theogonia). Prace i dnie. Tarcza. Tłum. J. Ł a n o w s k i. Warszawa 1999, s. 53. Misteria orfickie 93 Tam, w pobliżu źródła o pięknej wodzie, wężycę Zabił z łuku mocnego ów mocarz, Dzeusa potomek [scil. Apollo — P.Ś.], Wielce opasłą, dziką potwornie, co wiele utrapień Ludziom na ziemi sprawiała; im samym wiele, a także Smukłonogim ich trzodom, boć krwawa była to bestia. Ona to Hery o tronie złocistym potomka chowała, Bestię dla ludzi, lęk siejącego wkrąg Tyfaona. Niegdyś Hera go, gniewna na Dzeusa Rodzica, zrodziła, Jako że kiedyś Kronida przesławną zrodził Atenę Z własnej głowy; wielce wzburzyło to Herę czcigodną 71 . Między Zeusem a Tyfaonem doszło do walki. Początkowo górą był Zeus. Tyfaon jednak wyrwał Zeusowi jego broń — sierp, i wyciął mu ścięgna nóg i rąk. Owinął je skórą niedźwiedzią i zarówno ścięgna, jak i rannego, bezbron- nego Zeusa zostawił pod strażą wężycy Delfyne. Z pomocą przyszli Zeusowi Hermes i Ajgipan (postać ta swą nazwą: ax — „koza, kozioł” — związana jest z Dionizosem; jednym ze zwierząt poświęconych Dionizosowi była właśnie koza, czy też kozioł). Wykradłszy ścięgna, połączyli je z Zeusem, który osta- tecznie pokonał Tyfaona 72 . —————————— 71 ¢gcoà d kr»nh kall…rrooj œnqa dr£kainan kte‹nen ¥nax DiÕj uƒÕj ¢pÕ kratero‹o bio‹o zatrefša meg£lhn tšraj ¥grion, ¿ kak¦ poll¦ ¢nqrèpouj œrdesken ™pˆ cqon…, poll¦ mn aÙtoÝj poll¦ d mÁla tanaÚpod' ™peˆ pšle pÁma dafoinÒn. ka… pote dexamšnh crusoqrÒnou œtrefen “Hrhj deinÒn t' ¢rgalšon te Tuf£ona pÁma broto‹sin, Ón pot' ¥r' “Hrh œtikte colwsamšnh Diˆ patrˆ ¹n…k' ¥ra Kron…dhj ™rikudša ge…nat' 'Aq»nhn ™n korufÍ: ¹ d' aya colèsato pÒtnia “Hrh III Hymn homerycki do Apollona (Pytyjskiego), 122—131 (300—309). W: UMNOI OMHRIKOI ..., s. 100—101. 72 Zob. K. K e r é n y i: Dionizos..., s. 53—55. Wersja mitu o walce Zeusa z Tyfonem, na któ- rej opiera się Kerényi, pochodzi z relacji P s e u d o - A p o l l o d o r o s a M y t h o g r a p h u s a: Bibliotheca, I, 39, 1—44, 8. Ed. J.L. H e i b e r g. Leipzig 1891—1893: æj d' ™kr£thsan oƒ qeoˆ tîn Gig£ntwn, GÁ m©llon colwqe‹sa m…gnutai Tart£rJ, kaˆ genn´ Tufîna ™n Kilik…v, memigmšnhn œconta fÚsin ¢ndrÕj kaˆ qhr…ou. oátoj mn kaˆ megšqei kaˆ dun£mei p£ntwn di»negken Ósouj ™gšnnhse GÁ, Ãn d aÙtù t¦ mn ¥cri mhrîn ¥pleton mšgeqoj ¢ndrÒmorfon, éste Øperšcein mn p£ntwn tîn Ñrîn, ¹ d kefal¾ poll£kij kaˆ tîn ¥strwn œyaue: ce‹raj d ece t¾n mn ™pˆ t¾n ˜spšran ™kteinomšnhn t¾n d ™pˆ t¦j ¢natol£j: ™k toÚtwn d ™xe‹con ˜katÕn kefalaˆ drakÒntwn. t¦ d ¢pÕ mhrîn spe…raj ecen Øpermegšqeij ™cidnîn, ïn Ðlkoˆ prÕj aÙt¾n ™kteinÒmenoi koruf¾n surigmÕn polÝn ™x…esan. p©n d aÙtoà tÕ sîma kateptšrwto, aÙcmhraˆ d ™k kefalÁj kaˆ genÚwn tr…cej ™xhnšmwnto, pàr d ™dšrketo to‹j Ômma- si. toioàtoj ín Ð Tufën kaˆ thlikoàtoj ¹mmšnaj b£llwn pštraj ™p' aÙtÕn tÕn oÙranÕn met¦ surigmîn Ðmoà kaˆ boÁj ™fšreto: poll¾n d ™k toà stÒmatoj purÕj ™xšbrasse z£lhn. qeoˆ d' æj edon aÙtÕn ™p' oÙranÕn Ðrmèmenon, e„j A‡gupton fug£dej ™fšronto, kaˆ diwkÒmenoi t¦j „dšaj metšbalon e„j zùa. ZeÝj d pÒrrw mn Ônta Tufîna œballe kerauno‹j, plhs…on d genÒmenon ¢damant…nV katšplhtten ¤rpV, kaˆ feÚgonta ¥cri toà Kas…ou Ôrouj suned…wxe: toàto d Øpšrkeitai Sur…aj. ke‹qi d aÙtÕn katatetrwmšnon „dën e„j ce‹raj sunšbale. Tufën d ta‹j spe…raij periplecqeˆj katšscen aÙtÒn, kaˆ t¾n ¤rphn perielÒ- Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|