Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
86 Kosmogoniczno-teogoniczne i misteryjne aspekty orfizmu rzędami trackimi (D…oj nÚsoj — „syn boga”, słowo nÚsoj, oznaczające syna, jest pochodzenia trackiego). Oto jak charakteryzuje te obrzędy Adam Krokiewicz: „Plemiona trackie, używając różnych podniet i trunków, czciły w nim [tj. w Dionizosie — P.Ś.] boga ekstatycznego upojenia, w jakim człowiek wyzwalał się z karbów ograniczonej mocy ludzkiej, stawał się zdolny do czynienia cudów i w ogóle zdobywał błogie poczucie własnej boskości. Opowiada Herodot, że Trakowie uważali śmierć cielesną nie za zagładę człowieka, lecz za jego przej- ście z pełnego utrapień życia na ziemi do obfitującego w uczty i wszelkie ucie- chy życia pod ziemią w państwie »dajmona Salmoksisa«. Z owym Salmoksisem porozumiewali się podczas co cztery lata urządzanych uroczystości przy pomocy specjalnego gońca w następujący sposób: wybranego losem Traka podrzucano wysoko do góry, tak żeby spadł na włócznie i na nich się zabił [...]. Podobnym okrucieństwem, jak na cześć Salmoksisa, odznaczały się obrzędy na cześć sa- mego Dionizosa. Rozszarpywano podczas nich zwierzęta i ludzi [...]. Herodot określa opisaną wiarę wyrazem, jaki prawdopodobnie sam ukuł, powiada, że Trakowie »nieśmiertelnizują« (athanatizousi), i dodaje, że niektórzy z nich mają nawet zwyczaj płaczu, kiedy ktoś się narodzi, a szczerej radości, kiedy ktoś umrze. Dla Traków narodziny były nieszczęściem, śmierć zaś rękojmią błogiego i prawdziwego życia” 55 . —————————— moi KorÚbantej háron: bakce…v d' ¢n¦ suntÒnJ kšrasan ¡dubÒv Frug…wn aÙlîn pneÚmati matrÒj te `Ršaj ™j cšra qÁkan, ktÚpon eÙ£smasi Bakc©n: par¦ d mainÒmenoi S£turoi matšroj ™xanÚsanto qe©j, ™j d coreÚmata sunÁyan triethr…dwn, aŒj ca…rei DiÒnusoj. E u r y p i d e s: Bachantki, 120—134. Tłum. J. Ł a n o w s k i. W: E u r y p i d e s: Tragedie..., T. 3, s. 422. 55 A. K r o k i e w i c z: Studia orfickie..., s. 71. W relacji Herodota mowa jest o wysyłaniu poselstwa do Salmoksisa nie co cztery, lecz co pięć lat (Di¦ pentethr…doj d tÕn p£lJ lacÒnta a„eˆ sfšwn aÙtîn ¢popšmpousi ¥ggelon par¦ tÕn S£lmoxin, ™ntellÒmenoi tîn ¨n ˜k£stote dšwntai . H e - r o d o t: Dzieje..., IV, 94, 4—6). Płacz przy narodzinach i radość przy śmierci dotyczą jednego z plemion trackich, mianowicie Trausów: „Trausowie trzymają się we wszystkim innym tych samych zwyczajów, co reszta Traków; tylko z noworodkami i zmarłymi tak postępują: dokoła noworodka siadają krewni i opłakują go, ile on nieszczęść musi zaznać, skoro się urodził, i wyli- czają wszystkie ludzkie cierpienia; zmarłego natomiast wesoło i radośnie grzebią i mówią przy tym, że pozbył się wszystkich nieszczęść i żyje teraz w zupełnej błogości”. Trausoˆ d t¦ mn ¥lla p£nta kat¦ taÙt¦ to‹si ¥lloisi Qr»ixi ™pitelšousi, kat¦ d tÕn ginÒmenon sf…si kaˆ ¢poginÒmenon poieàsi toi£de: tÕn mn genÒmenon periizÒmenoi oƒ pros»kontej ÑlofÚrontai, Ósa min de‹ ™pe…te ™gšneto ¢naplÁsai kak£, ¢nhgeÒmenoi t¦ ¢nqrwp»ia p£nta p£qea, tÕn d' ¢pogenÒmenon pa…zontšj te kaˆ ¹dÒmenoi gÍ krÚptousi, ™pilšgontej Óswn kakîn ™xapallacqe…j ™sti ™n p£sV eÙdaimon…V . H e r o d o t: Dzieje..., V, 4, 3—5, 1, s. 293. Tłum. S. H a m m e r. Co godne podkreślenia, Herodot powołuje się na legendę, zgodnie z którą Salmoksis był człowiekiem, niewolnikiem Pitagorasa, i to od niego przejął wiarę, którą zaszczepił Trakom, wiarę w życie po śmierci (niewątpliwie Grecy dostrzegali Misteria orfickie 87 Kult krwawego Dionizosa przejęli Grecy, o czym zaświadcza w swych Ba- chantkach Eurypides: Słodko jest temu, kto w górach, Znużony tańcem w kręgu, Padnie na ziemię odziany W świętą nebrydę, złowionego Kozła krew pijąc i gryząc surowe mięso, Gdy rusza w góry Frygii i Lidii Bromios nasz wódz, euòj 56 . Grecki kult Dionizosa zostanie jednak zreformowany. Za ojca tej reformy uchodzi legendarny założyciel orfizmu — Orfeusz. Jednym z niezwykle istot- nych składników owej reformy jest odrzucenie krwawości ofiar. Zaświadcza o tym między innymi Empedokles w swym poemacie Oczyszczenia (oƒ Kaqar- mo… ). Fundament stanowić tu będzie wyobrażenie początków wszelkich kultów, których adresatką była wyłącznie Afrodyta. Tak pisze Empedokles: Nie było owego czasu ani Aresa boga, ani Kydojmosa (scil. wrzawy wojennej), ani Zeusa króla, ani Kronosa, ani Posejdona, lecz Kypryda, królowa. Ją mianowicie pobożnymi posągami zjednywali, malowidłami stworzeń, pachnidłami o wymyślnych woniach, z mirry czystej ofiarami i z kadzidła wonnego, złocistego miodu libacjami rzucanymi na ziemię. Byków niewypowiedzianą rzezią nie rosili ołtarza, lecz skalaniem to było wśród ludzi największym, życia pozbawiwszy, pożerać szlachetne członki 57 . —————————— podobieństwo między pitagoreizmem i wierzeniami Traków). Sam jednak Herodot stoi na stano- wisku dużo starszego pochodzenia mitu o Salmoksisie (H e r o d o t: Dzieje..., IV, 95, 1—96, 6). Odnośnie do trackiej genezy koncepcji nieśmiertelności duszy zob. E. R o h d e: Psyche. The Cult of Souls and Belief in Immortality among the Greeks. New York 1925, chapter VIII: Origins of the Belief in Immortality. The Thracian Worship of Dionysos, s. 253—281. 56 ¹dÝj ™n Ôresin, Ótan ™k qi£swn droma…- wn pšsV pedÒse, ne- br…doj œcwn ƒerÕn ™ndutÒn, ¢greÚwn aŒma tragoktÒnon, çmof£gon c£rin, ƒšme- noj ™j Ôrea FrÚgia, LÚdi', Ð d' œxarcoj BrÒmioj, eÙoŒ. E u r y p i d e s: Bachantki, 135—141. Tłum. J. Ł a n o w s k i. W: E u r y p i d e s: Tragedie..., T. 3, s. 422—423. 57 oÙdš tij Ãn ke…noisin ”Arhj qeÕj oÙd KudoimÒj oÙd ZeÝj basileÝj oÙd KrÒnoj oÙd Poseidîn, ¢ll¦ KÚprij bas…leia. t¾n o† g' eÙsebšessin ¢g£lmasin ƒl£skonto grapto‹j te zèioisi mÚrois… te daidaleÒdmoij Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|