Kayit dişI İSTİhdam ve mücadele yöntemleri planlama uzmanliği tezi

İstihdam Yapısı: 
Ülkelerin istihdam yapısı kayıt dışı istihdamın boyutlarını 
etkileyebilmektedir. Özellikle tarım sektörünün ve verimi düşük bazı hizmet 
sektörlerinin istihdamda ağırlıklı olması kayıt dışı istihdamın boyutunu da 
artırabilmektedir. Türkiye’de % 50’nin üzerinde olan kayıt dışı istihdam oranının 
önemli bir bölümü, kayıt dışı istihdam oranının % 90 civarında olduğu tarım 
sektöründen kaynaklanmaktadır. Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranı 2004 
yılı itibarıyla % 34 civarındadır. 2005 yılında toplam istihdamın % 30’una sahip olan 
tarım sektöründe katma değerin düşük olması, tarımsal geliri düşürmekte ve bu 
sektördeki çalışanları kayıt dışına itmektedir. Nitelikli işgücünün çok sınırlı olduğu 
tarım sektöründen diğer sektörlere geçiş yapıldığında sanayi sektörünün işgücü talebi, 
sayıca fazla ancak niteliği düşük işgücü arzını karşılamamakta, tarım sektöründen 
ayrılan işgücü de verimi düşük, dolayısıyla kayıt dışı istihdamın yaygın olduğu bazı 
hizmet sektörlerine geçiş yapmaktadır.

Enflasyon: 
Yüksek oranlı enflasyonun olduğu dönemlerde gelirleri reel 
olarak artmayan üretici ve tüketiciler daha yüksek dilimlerden vergi ve prim ödemek 
durumunda kalmakta, kendilerini enflasyona karşı ayarlamaktadırlar.
54
Enflasyon 
muhasebesi uygulamasının olmadığı durumlarda işletmeler gerçekçi olmayan karların 
vergisini öderler. Yüksek enflasyon dönemlerinde yaşanan faiz ve finansman 
sorunları, işletmelerin maliyetlerini düşürebilmek için kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı 
istihdama yönelmesine neden olur. Enflasyon nedeniyle reel geliri düşen ve geçim 
sıkıntısına giren kişiler genellikle kayıt dışı istihdama ya da kayıt dışı çalıştıkları 
ikinci bir işe yönelmektedir. 

Ekonomik Krizler: 
Ekonominin durgun olduğu ya da kriz içine girdiği 
durumlarda da işsizlik artmakta, gelir kaybına uğrayan kişiler kayıt dışı istihdama 
kayabilmekte; mali durumları kötüleşen işletmeler için de kayıt dışı istihdam cazip 
hale gelebilmektedir. Özellikle 1999 ve 2001 yıllarında yaşanan krizler tarım dışı 
sektörlerde artan kayıt dışı istihdamın başlıca nedenleri arasındadır. 
54
Devlet Planlama Teşkilatı, 2001, s. 4 

---

49 
