Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şiir Aracılığıyla Taraf Olmak
• Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 76 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 Güdümlü Şiir Yazmak Toplumcu gerçekçi sanatçı etkindir, dünyayı yalnızca tanımak değil, değiş- tirmek de ister. Bu durum, onun gerçeği ortaya koyuşuna ayırt edici bir nitelik kazandırır. Toplumcu gerçekçiliğin kuramcılarından Lunaçarski, toplumcu gerçekçi anlayışın etkin bir tavır sergilediğini şöyle dile getirir: “Toplumcu gerçekçi yazar, hep amaca yönelir; kötüyü iyiden ayırır, büyük isteğine omuz verenlerin (emekçilerin/proletaryanın) hareketini frenleyen- leri kocaman objektifiyle ortaya koyar. Temel bir dönüşüm için yürütülen kavgayla özden ilgilenir.” (1998: 84). İlhan Berk de toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinde ‘etkin bir şair’ kimliği ile okuyucu karşısına çıkar; amaca yönelir, iyiyi kötüden ayırır, proletaryaya, ezilen, sömürülen halk kitlelerine omuz verir ve onların hayatlarını kocaman objektifiyle ortaya koyar; dünyayı, toplumsal hayatı iyiler adına değiştirmeye çalışır. Berk, İstanbul/İstanbul Kitabı dolayısıyla şunları söyler: Ben şiirin bütün pislikleri süpüreceğine, yıkacağına inandım hep. Bunu şiirin doğası gereği diye bildim. Şiir, yapısında bunu taşır. Yeter ki bu- na inanalım, güvenelim. Şiir dünyayı değiştirmez, ama bir ucundan tu- tar diye düşünüyorum. (…) Bakışım, İstanbul’un yıkılıp yeniden ku- rulmasını isteyen bir bakış oldu. (…) İstanbul kitabım benim pislikle- rin üzerine kusmamdır (Andaç 2004: 29-31). Bu ifadeler Berk’in toplumcu gerçekçi çizgide ürünler verdiği dönemde niçin ‘etkin bir şair’ kimliğiyle ortaya çıktığını açıklamaktadır. Dünyayı değiştirmek, toplumsal yapıdaki ‘kötü’leri göstermek ve kötülüğü yıkmak, ‘iyi’lere (işçilere, ezilen insanlara, yoksul halk kitlelerine) bilinç aşılamak, onları kendileri için çizilen dünyayı değiştirmeye teşvik etmek içindir şiir- leri. Bu da ideolojik bir söylemi beraberinde getirir: Sen genç orospular ölü padişahlar frengililer şehri Seni demir parmaklıkların arkasından seyrettim Kıtlıkların hürriyetsizliklerin elinde gördüm Her defasında daha yalnız daha kimsesiz daha fakirdin Her defasında kinlerin kahrın elinde yapyalnızdın Bir yanınla aç bir yanınla tok gördüm Her seferinde gösterişsiz halkın büyük emeğin çalışan insanlarınla güzeldin Sisin dumanın yağın içinde bizimdin (Berk 1994b: 57-59). • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 77 • KIŞ 2012 / SAYI 60 bilig Zaten toplumcu gerçekçilik de emekçi sınıfın, ezilen halk kitlelerinin tara- fını tutmasını isteyerek sanatı, doğru-bilinç kazandırma amacının ve siya- setin emrine verir. Bu sebeple de toplumcu gerçekçilik, siyasal/ideolojik bir söylem çerçevesinde yazına yön veren kuramdır (Oktay 2003: XIX). Top- lumcu gerçekçilik ‘öz’ü, belirli bir politikaya bağlı kılar. Politik/siyasal bir duruş sergilemek zorundadır, politik/siyasal tavrın dışına çıkamaz (İlhan 1983: 39). Berk, yalnızca İstanbul’da/İstanbul Kitabı’nda değil, toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerini topladığı diğer kitaplarında (Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şarkısı ve Köroğlu’nda) da siyasal, ideolojik bir söylem geliştirmiştir ve bu söylem güdümlü şiirin önemli bir göstergesidir: Senin üstündedir Ne varsa yalnızlık, fakirlik namına ............................................. Nasırlı elden sarı yüzden yana Yani ne varsa yorgun, fakir halkım adına Senin üstünedir. .............................................. Halkım arabacısı, köylüsü, ırgatıyla senindir Ben bütün şiirlerimle halkımın. …………………………….. Sen şu koca Türkiye toprağı Sen Yunus'un, Karacaoğlan'ın, Pir Sultan Abdal'ın vatanı Sen kimsesizliğimizin, büyük yalnızlığımızın, alın terinin memleketi …………………………….. Sen büyük kederimiz Sen büyük ümidimiz (Berk 1982: 115-117). Şiir Aracılığıyla Taraf Olmak Toplumcu gerçekçiliğin yaşamsal ilkelerinden birisi “yan tutarlık/taraf tutarlık”tır (bk. Oktay 2003). Toplumcu gerçekçi edebiyat, sanatta ‘yan tutarlık’ ilkesi bağlamında, ideo- lojik çerçevede emekçi sınıfın tarafını tutar, görevci bir duruş ortaya koyar; sanatı bilinç kazandırma amacının ve siyasetin emrine verir. “İnsan ruhu- nun mimarı” olma iddiasını gerçeğe dönüştürmeye çalışır (Jdanov 1977: • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 78 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 21). Toplumcu gerçekçilik dünyayı değiştirme iddiasındadır ve bu iddiası- nı gerçekleştirmek için de yazara etkin bir görev verir. Bu yönüyle toplum- cu gerçekçilik, “aktif realizm” karakteri gösterir (İlhan 1983: 105). İşçi sınıfına, geniş halk kitlelerine adanmış bir yazın oluşturması, onları eğitmeye, onlara bilinç aşılamaya çalışması; kapitalizmin, ezen, sömüren sınıfın karşısında emekçi sınıfın, yoksul halk kitlerinin tarafını tutması; onların sözcülüğünü yapması toplumcu gerçekçiliğin ‘yan tutarlık’ ilkesin- den kaynaklanır. İlhan Berk de toplumcu gerçekçi şiirlerinde, ‘yan tutarlık’ın bir gereği olarak yoksul emekçilerden, işçilerden, geniş halk kitlelerinden yana bir tavır ortaya koyarken şiirin anlattığı kişilerin/sınıfların lehinde ve aleyhin- de tavır sergiler. “Berk ‘değiştirmek istiyorum dünyayı’ derken ezilen hal- kın adına konuştuğunun farkındadır. Amacı emeğin gerçek sahibi olan proletarya sınıfını bilinçlendirmektir.” (Özcan 2009: 182). İlhan Berk, toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinde ‘yan tutarlık’ ilkesiyle hareket ederek kişileri, ‘kötüler’ ve ‘iyiler’ şeklinde iki farklı grup hâlinde karşı karşıya getirir ve ‘iyiler’ olarak sunduğu emekçilerden, ezilenlerden, sömürülenlerden yana açık bir tavır sergiler. Şiirlerde ‘kötüler’, okuyucu- nun nefret ve tiksinme duygularını uyandıracak şekilde en olumsuz özel- liklerle tanıtılırken ‘iyiler’, en sempatik ve acınası tavırlar içerisinde, oku- yucunun olumlu duygularını uyandıracak şekilde tanıtılır. Ezen, sömüren, insanlara zulmeden, emekçi sınıfın üzerinden haksız kazanç sağlayan sınıf- tan “Kör Halit, Yakup Bey, Rüstem Bey ve Bolu Beyi” için kullanılan ifadeler bu durumu örnekler: Bu köy Kasımlar Köyü Bu bulut Kör Halit’in bulutu Bir çekirge sürüsü gibi Peşin yavaş yavaş iner ovaya Sonra insanların üstüne gidip durur (Berk 1982: 75). Geceleri yatak yatak dolaşır Uyanır, bir sandalye attırır havuz başına Din iman hak getire Elin namussuzunda (Berk 1982: 95). Varlıklı olmak demek İnsan olmaktan çıkmak demek değildir (Berk 1982: 102). Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|