Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gelecekten Ümitli Olmak/Yarını İnşa Etmek
• Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 79 • KIŞ 2012 / SAYI 60 bilig Biz Bolu Beyi’ni namussuz bilirdik ama Attan anlar bilirdik (Berk 1955: 7). Köroğlu şiirinde “Biz İyi İnsanlardık/Buğdayı Gülleri Severdik” başlıklı bölümde Bolu Beyi’nin zulmüne uğrayan yoksul halk konuşurken, kendisi için şu ifadeleri kullanır (Yoksul halkın kullandığı ifadeler şairin tarafını apaçık gösterir niteliktedir): Biz fakirdik bizde ne bağ ne bahçe vardı Ama insandık (Berk 1982: 102). Bolu Beyi’nin zulmüne uğrayan yoksul halkın Köroğlu’nun babası Baytar Ahmet için kullandığı ifadeler, aslında Baytar Ahmet’in şahsında bütün yoksul halk için geçerlidir ve okuyucuda olumlu duygular oluşturmak adınadır: Baytar Ahmet kimseyi incitmemiş Koparsa çiçek koparmıştır (Berk 1955: 7) Şair, Köroğlu’nda iki ayrı düzeni tematik ve karşıt güçler düzeyinde sem- bollerle ifade eder. Köroğlu, gül, aydınlık, fakirlik ve halk unsurları tema- tik gücün; Bolu Beyi, diken, karanlık, zenginlik ve padişah unsurları da karşıt gücün temsilcileridir. Böylece verdiği savaşta, kendisini haklı ve galip çıkaracak sembolleri okuyucunun zihninde oluşturarak onu, psikolo- jik yönden kendisinden yana tavır alması için etkilemeye çalışır (Özcan 2009: 200). İlhan Berk, proletaryadan, emekçi sınıftan, ezilen, sömürülen yoksul halk kitlelerinden yana olduğunu apaçık dillendirir. Sosyo-ekonomik koşulların yoksulluğa, açlığa mahkûm ettiği proletaryanın, “emeği katledilen yoksul halkın” dertleriyle dertlenir, efkârlanır. İşçi sınıfının, yoksul halkın içinde bulunduğu ağır yaşam koşulları şair için en büyük keder kaynağıdır: Bu defa aç fakir İstanbul’u Büyük surların dışından seyredeceğiz Bir anda fakirler işsizler sökün edecek Önünden yorgun düşünceli yüzleriyle geçecekler Yeniden açılacak köprü dükkânlar fabrikalar Yeniden katledilecek emeği Fukara halkın Birtakım insanların elindeki İstanbul’u Rüyada gezer gibi geçeceksin • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 80 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 Dilin tutulmuşa dönecek Gözlerin daha büyümüş yüreğin daha dar Yani bir efkârdır basacak (Berk 1994b: 54) Kısacası, Berk’in toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinde ‘yan tutarlık’ bağ- lamında okuyucuda, iyilere acıma, onlardan yana olma duyguları üst sevi- yeye çıkarılmaya çalışılırken kötülere karşı beslenen olumsuz duyguların nefrete dönüşmesi amaçlanır. Gelecekten Ümitli Olmak/Yarını İnşa Etmek Toplumcu gerçekçi anlayışın önemli ilkelerinden ‘devrimci romantizm’; ‘geleceğin kurulması’na ilişkin temel düşünce ile doğrudan ilintilidir (Ok- tay 2003: 75). Toplumcu gerçekçi anlayış bünyesinde barındırdığı ‘dev- rimci romantik’ düşünce ile geleceğin nasıl olacağına dair öngörülerde bulunmayı, geleceği inşa etmeyi, mutlu bir gelecek inancını beraberinde getirir. Devrimci romantizmi, toplumcu gerçekçiliğin coşkusu, kavgacı yanı olarak gören, toplumcu gerçekçilikteki romantizmin devrimi geleceğe taşıdığına inanan Lunaçarski (1998: 85-86)’ye göre toplumcu gerçekçilik; çelişkiler, çatışkılar içinde sürekli geliştiğini bilir ve her yapıtında dünyayı yeniden biçimlendirmek kaygısı taşır (Lunaçarski 1976: 28-29). Gorki, gerçekçili- ğin, yaşamı ve insan eylemlerini yalnız bugünkü haliyle değil, yarın olması gerektiği biçimiyle de ele alması gerektiğini vurgularken toplumcu gerçek- çiliğin devrimci romantik yönüne göndermede bulunur (1978: 162). Toplumcu gerçekçilikteki romantik eğilim, ‘humanist söylem’in mutlu gelecek ütopyasından kaynaklanır. Pospelov, bu mutlu gelecek düşü’nü: salt sosyalist amaçlı olduğu için gerçeğe uygun bulmakta, hatta bunu, ger- çeğin özü’ne içkin saymaktadır (Oktay 2003: 160). Kısacası, toplumcu gerçekçilik, yalnız ‘an’ın gerçekliğine değil ‘gelecek'in gerçekliğine de yö- nelir. ‘Yarın’a dair de söyledikleri vardır. ‘Gelecek’in gerçekliği, ‘geleceğin inşası’yla, ‘yarın’ın kurulmasıyla, sosyalist ütopyayla iç içedir ve güzel ya- rınlar/mutlu gelecek düşü toplumcu gerçekçiliğe romantik bir yön kat- maktadır. İlhan Berk’in toplumcu gerçekçi çizgideki şiirlerinde de geleceği kurma, inşa etme isteği, geleceğin nasıl olacağına dair öngörüler, mutlu bir gelecek beklentisi, geleceğin sosyalizmle birlikte güzellikler getireceğine dair inanç, yarına dair ütopik bir söylem söz konusudur. Berk, toplumcu gerçekçi şiirlerinde ‘an’ içerisindeki toplumsal yapının, sınıf çatışmalarının, prole- • Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü • 81 • KIŞ 2012 / SAYI 60 bilig taryanın, sömürülen halk kitlelerinin içinde bulundukları sosyo-ekonomik koşulların fotoğrafını verirken bir taraftan da ‘gelecek’in resmini çizer; sözcülüğünü yaptığı işçi sınıfına, ezilen, sömürülen yoksul halk kitlelerine, kısacası iyilere gelecekten haber verir, yarınların güzelliğini muştular. ‘An’ın toplumsal yapıdaki devinimlerle, çatışmalarla, olaylarla varacağı noktayı, güzel ‘yarın’ı gösterir. Bu da Berk’in toplumcu gerçekçi anlayışı benimsediği dönemde şiirlerinde devrimci romantik bir söylem geliştirdi- ğinin bir göstergesidir: Döndü kahpe zaman döndü beylerden yana Ama görür gibi oluyorum Rüstem Bey Senin de defterin dürüleceği günü Şimdi nice günler dünyada Daha güzel günlere bırakıyor yerini (Berk 1982: 104) Ama bu dünya böyle gitmez Zulümle yapılan çabuk yıkılır (Berk 1982: 97) “İstanbul” şiirinde fabrika işçileri, yol ameleleri, duvarcılar, hamallar, ırgat- lar, eskiciler, balıkçılar, kunduracılar, bakkallar, kısacası yoksul halk adına konuşurken, onların ayaklanmasını; “dükaların” elindeki İstanbul’u alma- larını isteyen Berk, bu ayaklanmanın başarıya ulaşacağını ve yarınların aydınlık olacağını öngörür: Bundan böyle paydos pisliklere çirkeflere cebre Paydos yolunu kesen çamura kelepçelere boyunduruğa Paydos zincirlere kara günlere topyekûn paydos (Berk 1994b: 61) İlhan Berk’in sosyalist/popülist ütopyasını dışlaştıran “İstanbul”da (Oktay 1993: 385) İstanbul kenti, toplumsal ütopya projesine sahip olduğu görü- len şair açısından somut/siyasal bir nesnel gerçekliktir (Oktay 2002: 207). Berk, ‘an’ın İstanbul’unu dikkate sunarken bir taraftan da sosyas- lit/popülist ütopyanın içinde barındırdığı güzel ‘gelecek’in İstanbul resmi- ni çizer. Berk, “Otuz Sekiz Pare Köy”de ezilen, sömürülen, yoksul halka söz verir. Güzel gelecekten emindir. Gelecek, ‘an’ın çıplak gerçekliğinin içinde ba- rındırdığı bütün olumsuzlukların son bulduğu bir gelecektir. Şiirin “Sunu” bölümünde şair, sözcüsü olduğu yoksul halka şöyle seslenir: Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|