Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig

•
 Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü 
•
 
82 
• 
bilig 
KIŞ 2012 / SAYI 60 
Siz yaşayan kardeşlerim 
Siz her şeyi memleketimin 
Başıkabak yalınayak çalışan 
Taşı toprağı kadar 
Siz şanlı halkı memleketin 
Sular ki çekilecektir 
Elbet çekilecektir sular 
Bütün tarlalar görünecek yeniden 
Ekinler çıkacak meydana 
Bu paramparça toprak yeniden gülecektir 
Bu defa otuz sekiz pare köy 
Daha emin başlamalı yaşamaya 
Daha sağlam kurulmalı bu defa evler 
Daima daha büyük bir kuvvetle sarılmak hayata 
Halkıma mahsustur (Berk 1982: 91)
 
Sonuç 
İkinci Yeni Şiiri içinde değerlendirilen İlhan Berk (1918-2008), 1955’li 
yıllara kadarki şiir hayatında toplumcu gerçekçi bir çizgide yer alır. Berk’in 
İstanbul/İstanbul Kitabı, Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şarkısı ve Köroğlu şiir 
kitapları toplumcu gerçekçi eğilimin ürünleridir. Berk, adını zikrettiğimiz 
bu kitaplarda toplumcu gerçekçi bir çizgide proletaryanın, emekçilerin, 
ezilen, sömürülen, kapitalizmin pençesi altında çırpınan kitlelerin yaşamı-
nı, acılarını şiire taşımış; geniş halk kitlelerin sözcülüğünü yapmıştır. Şiir-
lerinde siyasal, ideolojik, ekonomik bir söylemi öne çıkarırken emeği şiir-
selleştirmiş, ‘yan tutarlık’ ilkesiyle hareket ederek emekçilerden, işçi sını-
fından, yoksul halk kitlelerinden yana açık bir tavır sergilemiş, ‘bilinç aşı-
lamak’ amacıyla ‘iyi’ ile ‘kötü’nün ne olduğunu göstermeye çalışmıştır. 
Yalnız ‘an’ın gerçekliğini sunmamış; ‘gelecek’in geniş halk kitleleri adına 
‘kurulması’nı amaç edinmiş, mutlu bir gelecek düşüyle sosyalist ütopyanın 
arkasından gitmiştir.  

---

•
 Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü 
•
 
83 
• 
KIŞ 2012 / SAYI 60 
bilig 
Kaynaklar 
Andaç, Feridun (1997). Söz Uçar Yazı Kalır. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay. 
_____, (2004). İlhan Berk’le Şiirin Anayurdunda. İstanbul: Dünya Yay. 
Berk, İlhan (1955). Köroğlu. Ankara: Seçilmiş Hikâyeler Dergisi Kitapları. 
_____, (1982). Günaydın Yeryüzü. Adam Yay. 
_____, (1994a). İnferno. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 
_____, (1994b). İstanbul Kitabı. İstanbul: Adam Yay. 
_____, (1997). Uzun Bir Adam. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 
_____, (2004). Ben İlhan Berk’in Defteriyim. İstanbul: Alkım Yay. 
Brecht, Bertolt (1980). Sosyalist Gerçekçilik ve Toplum. Çev. Ahmet Cemal-
Kayahan Güven. İstanbul: Altın Kitaplar Yay. 
Çeker, Alper (2003). “Türk Şiiri Anlam İlletiyle Maluldur”. Yasak Meyve (3): 8-18. 
Çetin, Nurullah (2004). “İlhan Berk’in Şiirine Genel Bir Bakış”. Hece (93): 80-95. 
Demir, Ahmet (2008). “Toplumcu Gerçekçi Objektiften Yansıyan Bir Anadolu 
Fotoğrafı: Bacayı İndir Bacayı Kaldır”. Modern Türklük Araştırmaları Der-
gisi 5 (1): 65-80. 
Eröz, Mehmet (1974). Marxizm Leninizm ve Tenkidi. İstanbul: İrfan Matbaası. 
Fuat, Memet (1985). Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Adam Yay. 
_____, (2001). Aydınlar Sözlüğü. İstanbul: Adam Yay. 
Gorki (1978). Edebiyat Yaşamım. Çev. Şemsa Yeğin, İstanbul: Payel Yay. 
Güner, Fuat (1960). “İkinci Yeni ve Çivi Yazısı Üzerine İlhan Berk’le Bir Konuş-
ma”. Dost 33: 34-45. 
İlhan, Attilâ (1983). İkinci Yeni Savaşı. İstanbul: Yazko Yay. 
İnal, Gülseli (1999). “Bir ‘Kült Kitap’ Bir ‘Kült Şair’ İlhan Berk”. Cumhuriyet 
Kitap 20 Mayıs. 
İBK (2004). Kendi Seçtikleriyle İlhan Berk Kitabı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay. 
Jdanov, Andrey A. (1977). Edebiyat, Müzik, Felsefe Üzerine. Çev. Fatmagül Berk-
tay, İstanbul: Bora Yay. 
Koçak, Orhan (1992). “Kalmak İmkânsız”. Defter (19): 158-175. 
Koçak, Orhan ve İskender Savaşır (1992). “İlhan Berk’le Söyleşi”. Defter (19): 
135-150. 
Lefebvre, Henri (2007). Bilimsel Sosyalist Dünya Görüşü Marksizm. Çev. Doğan 
Görsev. İstanbul: Yordam Kitap. 
Lunaçarski, Anatoli (1976). Sanatta Sosyalist Gerçekçilik içinde. Çev. Seçkin Cılı-
zoğlu. İstanbul: Yeni Dünya Yay. 
_____, (1998) Sosyalizm ve Edebiyat. Çev. Asım Bezirci. İstanbul: Evrensel Basım Yay. 
Menemencioğlu, Muazzez (1962). “İlhan Berk’le”. Varlık 571: 8. 

---

•
 Demir, İlhan Berk’in Şiirlerinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzdüşümü 
•
 
84 
• 
bilig 
KIŞ 2012 / SAYI 60 
Nezir, Seyyit (1983). “İlhan Berk Şiirinin Atardamarı: Günaydın Yeryüzü”. Yazko 
Edebiyat (Ağustos): 117-121. 
Oktay, Ahmet (1993). “İlhan Berk”. Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950. 
Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 381-408. 
_____, (2001). “Galile Denizi”. Şairin Kanı -Yazınsal Eleştiriler 1 1954-2000. 
İstanbul: Yapı Kredi Yay. 118-132. 
_____, (2002). “Flaneur’dan Kartograf’a -Metropol Bağlamında İlhan Berk’in Üç 
Kitabını Okuma Denemesi-”. Metropol ve İmgelem. İstanbul: İş Bankası 
Kültür Yay. 185-221. 
_____, (2003). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: Everest Yay. 
Özcan, Tarık (2009). Aykırı ve Şair İlhan Berk. İstanbul: Popüler Yay. 
Su, Hüseyin (2004). “İlhan Berk ile Şiir Üzerine”. Hece 93: 61-73. 
Suçkov, Boris (1992). Gerçekçiliğin Tarihi. Çev. Aziz Çalışlar. İstanbul: Adam Yay. 
Turan, Güven (1996a). “İlhan Berk’in Dünündeki Bugünü”. Yazıyla Yaşamak. 
İstanbul: Yapı Kredi Yay. 40-43. 
_____, (1996b). “İlhan Berk’in Düğüm ve Açılış Noktası: Atlas”. Yazıyla Yaşa-
mak. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 101-102. 
Yeşilorman, Mehtap (2006). “Siyasal Sosyalizasyon Sürecinde Sosyo-Ekonomik 
Faktörlerin Rolü”. bilig 36: 1-46. 

---