Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tahrir Defterlerine Göre Limni Adası Manastırları
• Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 91 • KIŞ 2012/ SAYI 60 bilig Tablo I. Defterlere Göre Limni’deki Din Adamı Sayısındaki Değişimler Defterler Din Adamı Sayısı Tahminî Toplam Hristiyan Nüfus Din Adamı Başına Düşen Ortalama Kişi Sayısı Keşiş Papaz I. Td. 25 (1490) ― 7 4 3.137 784 II. Td. 75 (1519) 24 25 4.966 101 III. Td. 434 (Kanunî dönemi) 20 13 7.805 236 IV. Td. 307 (1558) 48 18.353 382 V. Td. 490 (1568) 98 17.037 173 VI. Td. 141 (1591) 60 20.366 339 Adadaki bir diğer dini görevli ise Limni metropolitiydi. 1519’dan itibaren tahrir kayıtlarında Palaiokastron’a bağlı Mitrepolis (Midrepolit) isimli bir mahallenin bulunması 8 adada Metropolit’in görev yaptığını akla getirmek- tedir. Limni’de 1430’dan itibaren bir metropolitin vazife yaptığının Bizans belgelerine yansımasının yanında, 1483 tarihli bir beratın burada metropolit bulunduğuna işaret etmesine dikkat çeken Heath Lowry (2002: 143), met- ropolitin bir mahalle adı olarak zikredilmesi karşısında 1519 yılında adada bir metropolit bulunduğu yorumunu getirmektedir. Bu değerlendirmeyi adaya ait diğer defterlere bakarak 1568’e kadar olan dönem için genişletmek mümkündür (BOA Td. nr. 434: 73/a; nr. 307: 85; nr. 490:146). Tahrir Defterlerine Göre Limni Adası Manastırları Adadaki manastırları yakından ilgilendiren din adamlarına değinildikten sonra, tahrir defterlerinin manastırlar hakkında sunduğu kayıtlara temas edilebilir. Limni Adası’nda bir kısmı defterlere yansıyan, bir kısmı da yan- sımayan toplam on manastıra ait mülk bulunduğu bilinmektedir. Bu mülk sahibi on manastırdan, Patmos Adası manastırları arasında gösterilen biri hariç, dokuzu Athos Dağı manastırıydı (Lowry 2002: 144). Defterlerin tümünde bu manastırlara ait arazilerin kayıtlarına bakıldığında her zaman aynı isimle anılmadıkları, bazen bağlı bulundukları manastır adıyla, bazen de içinde ya da yakınında yer aldıkları köy adıyla geçtikleri anlaşılmakta- dır. Ayrıca adadaki manastır mülkleri bir defterde bağımsız bir kayıt ha- linde yerleşimlerden ayrı kaydedilirken, bir başka defterde manastır mülk- lerinin yakınlarında bulundukları yerleşimle birlikte kaydedildiği görül- mektedir. Bazı defterlerde ise manastır mülkleri bağımsız şekilde mukayyet oldukları gibi aynı defterlerde bir manastır mülkünün varlığı ancak koyun vergisine ait listelerden tespit olunabilmektedir. İşte bu hususiyetler dikka- te alındığında yalnızca Limni manastırlarının defterlerdeki kayıt biçimleri bile ayrıca bir değerlendirme konusu olarak telakki edilebilir. Öte yandan, • Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 92 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 manastırlara has “metochia” ya da -Limni’ye ait olmayan bazı tahrir defter- lerindeki hâliyle- “metoh” terimine değinilmesiyle Limni’deki manastırlara ait mülklerin statüsüne sarahat getirilebilir. Metohun Latince bir isim ol- duğu biçmek, hasat etmek, ürün toplamak manalarına gelen “meto” fiilin- den türetilip çiftlik anlamında kullanıldığı (Gülsoy 1997: 246) ile metohla- rın adalarda Athos manastırlarına ait dağınık vaziyetteki mülkler olduğu (Lowry 1986: 235-239) göz önünde bulundurulunca Limni’deki bu ma- nastır mülklerinin metoh durumunda olduğu neticesine ulaşılmaktadır. Bir başka ifadeyle defterlerde “manastır” ismiyle anılmış olmalarına rağmen merkezlerinin Limni’de bulunmamasına bağlı olarak manastır mülklerinin metoh statüsünde oldukları anlaşılmaktadır. 9 Defterlerde manastır kayıtla- rına ilişkin karşılaşılan bazı durumlar sıralandıktan sonra söz konusu du- rumlara her bir defterden somut örnekler sunulabilir. Manastır kayıtlarına ilişkin yukarıdaki hususlara verilebilecek ilk örneklere adanın 1490 yılına ait ve 25 numaralı mevcut en eski tahrir defterinde tesa- düf edilmektedir. Manastırlarda yürütülen zirai faaliyet ya da meydana geti- rilen iktisadî katma değer yönünden değerlendirmelerde bulunmak adına, adanın bu ilk tahririnin ayrıntı vermekten uzak olduğu görülmektedir. Ma- nastır mülklerinin vergi gelirlerinin yakınında bulundukları yerleşimle bir- likte tahsil edilmesi bu duruma sebep olmuştur. Daha ayrıntılı bir anlatımla, 25 numaralı defterde bulunan sekiz adet manastır kaydının hiçbirinde ma- nastır mülklerinde üretilen ürünlere ya da yapılan hayvancılığa dair bilgi bulunmamaktadır. Bunun yanında 1490 tarihinde kayıtlarda yerini almış olan manastır mülklerinden tahsil edilen vergi gelirlerinin, bulundukları yerleşim ile birlikte hesaplanması, bu dönemde Limni manastırlarının ada- nın ekonomisine katkı sağladıklarını göstermekteyse de bu kayıt şekli ne büyüklükte katkı yaptıklarını belirlemeye engel olmaktadır. Böylesi bir du- rumun ortaya çıkmasının en önemli sebebi olarak, adadaki manastırların Osmanlı fethini müteakip terk edilmiş olmaları gösterilebilir. Nitekim ma- nastırlarda yaşayan keşiş bulunduğuna dair her hangi bir ibareyle karşılaşıl- mamaktadır. Ayrıca Limni’de metohların terk edilmiş olduğu yönündeki kanaati manastır kayıtlarında “mezra’a” terimine rastlanması da kuvvetlen- dirmektedir (Lowry 2002: 144). Mezra’anın ziraat olunacak yer, ekilecek tarla anlamlarına gelmesi (Şahin 2004: 546) defterde “mezra’a” ile “me- toh”un ifade edilmek istendiğini akla getirmektedir. Öte yandan mezra’a terimiyle genellikle ahalisi tarafından terk edilmiş yerleşim yerleri tanımlan- maktadır (Barkan 1943: 53). Bir yerin mezra’a olup olmadığının tespiti için harabesi, suyu ve mezarlığının bulunup bulunmadığının araştırılması ge- Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|