Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
• Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 93 • KIŞ 2012/ SAYI 60 bilig rekmekteydi (İnalcık 1987: XXIX). Bu tanımlar, Limni’de “mezra’a” tabiri ile manastır metohlarının terk edilmiş durumda olduklarına işaret edilmek istendiğini düşündürmektedir. Öte yandan manastırlarda üretim faaliyetinin devamlılığını ise Osmanlı fethinden önce de bu manastır mülklerinde topra- ğı işleyen ve Bizans belgelerinde “paroikoi” (toprağa bağımlı köylü) şeklinde anılan köylülerin sağladığı anlaşılmaktadır (Lowry 1986: 253-254). Söz konusu ilk defterdeki sekiz manastır kaydıyla isimleri 10 sıralanan metohlar şunlardır: Lavra, 11 Pantokrator, 12 Philotheou, 13 Ayiou Pavlou, Dionysiou, 14 Vatopedi, 15 Palaiampela 16 ve Koutlumus. 17 Adanın ikinci tahririni teşkil eden 1519 tarihli ve 75 numaralı defterdeki manastır kayıtları, 1490 tarihli 25 numaralı defterdeki kayıtlara nispetle çok daha ayrıntılı ve sarih bilgiler sunmaktadır. Örneğin 75 numaralı def- terdeki kayıtlardan, metohların bulunduğu yerler daha açık biçimde belir- lenebilmektedir. Pantokrator, 18 Koutlumus, 19 Dionysiou’ya 20 ve Ayiou Pavlou 21 ait gelirler ile bu manastır mülklerindeki keşişler ve “ırgad” 22 tabir edilen işçilere ait veriler köy kayıtlarından bağımsız biçimde defterde yer almaktadır. 1519 tarihinde adada vergilendirilebilecek boyutta üretim faaliyetinin yürütüldüğü Vatopedi, 23 Palaiampela 24 ve Philotheou 25 isimli manastır mülklerine ait üç kayıt daha bulunmaktadır. Pantokrator, Kout- lumus, Ayo Pavlo, Dionysiou ile Philotheou isimli manastır mülklerinde gerçekleştirilen tarımsal üretim ile bu üretimden elde edilen gelirlere ait tafsilatlı döküm defterde yer almasına karşın Vatopedi ve Palaiampela isimli manastır mülklerinden tahsil edilen toplam vergi gelirinden başka üretime ve vergilendirmeye dair herhangi bir ayrıntıya rastlanamamakta- dır. 75 numaralı tahrir defterindeki kayıtlar manastır mülklerinde bir ön- ceki sayıma göre nispi bir canlanma yaşandığını düşündürmektedir. Yal- nızca defterden hareketle bu canlanmayı arazilerin artması olarak nitelen- dirmek mümkün değildir. Ancak en azından manastırların tümünde artık keşişlerin yaşadığı görülmektedir. Kayıtlarda adadaki tüm manastır mülklerinde keşişlerin yaşadığı bildiril- mesine rağmen yalnızca toplu halde kaydedilen ilk dört manastırda keşişler isimleri ile birlikte kaydedilmiştir. İsimleri bildirilen keşişlerin kayıtlarına bakıldığında, her din adamı için isminin başına ayrıca “papas” tabirinin eklendiği dikkati çekmektedir. Dolayısıyla defterde her ne kadar manastır- larda yaşayan din adamları “keşiş” olarak tanımlansa da bu keşişlerin her biri “papas” olarak nitelendirilmekte yani Hristiyan din adamlarının tümü papaz olarak genellenmektedir. Manastır mülklerinde üretim faaliyetinin devamlılığını sağlayan ve Bizans belgelerinde “paroikoi” şeklinde anılan • Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 94 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 köylüler defterde “ırgad” yani işçi olarak tanıtılmaktadır. İşçilerin kayde- dildiği iki manastır mülkünde dikkati çeken husus işçilerden yava haracı alınıyor olmasıdır. Başıboş hayvanı yakalayan reayadan alınan bu verginin (Miroğlu 1990: 184) manastırdaki işçiler için tahsil edilmesi onların özel bir statüye sahip olduklarını göstermektedir. Tablo II. 75 Numaralı Deftere Göre Adadaki Manastır Mülklerinde Yaşayan Keşiş ve Irgad Sayıları Sayfa Manastırlar Keşişler Irgadan 154 Pantokrator 10 4 154 Koutlumus 5 ─ 155 Dionysiou 6 3 155 Ayiou Pavlou 3 ─ 160 Vatopedi ─* ─ 173 Palaiampela ─* ─ 193 Philotheou ─* ─ Toplam 24 7 * işaretini taşıyan manastırlarda keşiş yaşamasına rağmen keşişlerin isimlerinin kayıtlı olmaması nedeniyle sayıları tespit edilememektedir. Kanuni dönemine tarihlenen 434 numaralı tahrir defterinde Pantokrator, 26 Dionysiou, 27 Ayiou Pavlou, 28 Koutlumus, 29 Vatopedi, 30 Plato, 31 Palaiampe- la, 32 Lavra 33 ve Dapay 34 isimli manastır mülklerine dair kayıtlar bulunmak- tadır. 434 numaralı defterin tertiplendiği dönemde Palaiampela, Lavra ve Dapay isimli mülklerde yalnızca küçükbaş hayvancılık vergilendirilebilir ölçüde yürütülüyordu. Zira bu metohlara sadece adadan tahsil edilen koyun vergisi listesinde tesadüf edilmektedir. 434 numaralı deftere göre, Plato ve Vatopedi isimli manastır mülklerinin dışında tüm metohlarda keşişler bulu- nuyordu. Ancak yalnızca Pantokrator, Dionysiou, Ayiou Pavlou isimli metohlardaki keşişlerin isimleri belirlenebilmektedir. 434 numaralı defterde keşişlerin isimlerinin kayıtlarına bakıldığında adanın diğer defterlerinde görülmeyen müstesna bir ibare olan “kaloger” ile karşılaşılmaktadır. “Kalo- ger” terimi Yunanca “kalos” (güzellik) ve “geraios” (yaşlılık) kelimelerinden türemiştir. Kelimenin Latince karşılığının ise “calogerus” olduğu tespit olunmaktadır. Bizans’ta VII-VIII. yüzyıllarda ortaya çıktığı belirtilen keli- me kısaca “rahip” olarak tanımlanmaktadır (Adrados 2005: 260). Bu ta- nımdan hareketle “kaloger” ibaresi ile bazı rahiplerin manastır hiyerarşisin- deki konumlarının bildirilmek istendiği düşünülebilir. Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|