Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
156 edirdi. 1920-30-cu illərdə Zaqatalada keçirilən aşıq yaradıcılıq- larına baxışlarda iştirak etmişdir. Molla Cüməni çox məclis- lərdə görmüş və yaxşı xatırlayırdı. Aşıq Məhəmməd “Novruz”, “Valeh”, “Alıxan və Pəri xanım”, “Qul Mahmud və Şəhriyar”, “Nəcəfxan və Pərizad”, “Sayad bəy və Sayalı xanım” və s. dastanları tam bilirdi. Aşıq Məhəmmədin ən çox sevdiyi və bildiyi aşıqlar Ələsgər və Cümədir. Molla Cüməni Aşıq Məhəmməd qədər bilən, yadda saxlayan hələ ikinci bir nəfər yoxdur. Özü də, o, şeirləri tam, dəqiq və qaydasında yadda saxlamışdı. Molla Cümənin şeirlərini biz ən çox Aşıq Məhəm- mədin dilindən yazmışıq. Hüseyn Bozalqanlının “Geri dur” rədifli müxəmməsi vardır. Aşıq Məhəmməd Həsrətov dedi ki, onun bir bəndini ixtisar edib nəşrlərdən çıxarıblar. Biz onu yoxladıq. H.Əlizadənin “Aşıqlar” (1935) kitabında həmin müxəmməsin dörd bəndi verilmişdi. Çıxarılmış son bəndi Aşıq Məhəmmədin dilindən yazıya aldıq. Qülfü Allahı Əhəd Dünyanı qərar elədi. Lamyəlüd vələmyüləd Vahidi aşkar elədi. Vələmyəkun küffənəhəd Ləhzədə tarmar elədi. Yasin halətə əmməni Hüseyn də əzbər elədi. Dörd kitabda üç hürüfat, Mən dili təngəm, geri dur. Bütün bunlardan başqa, Qax rayonunun mərkəzində ya- şayan 70 yaşlı Diniyev Nəbi, Şəkinin Baş Göynük kəndində Salman dayı, Zaqatalanın Çobankol kəndində Aşıq Kazım və başqaları da Molla Cümənin şeirlərindən bir çoxunu yadda saxlamışlar. Bunlar bizim tanış olduğumuz adamlardır. Molla 157 Cümənin hələ görüşə bilmədiyimiz biliciləri çoxdur. Qeyd etməliyik ki, yuxarıda adlarını çəkdiyimiz adamların çoxusu aşıq deyillər, söz həvəskarlarıdırlar. Ona görə də bir çox şeirləri tam bilmir, qafiyə və rədifləri qarışdırırlar. Bu səbəbdən biz bir şeiri bəzən iki, üç nəfərdən yazır, müqayisə və bərpa edirdik. Bu isə çox çətin olsa da, nəticədə aşığın əsəri tam şəkildə ortaya çıxırdı. İdrisov Şərif Yunis oğlu. 1961-ci ildə Baş Göynük kəndində üç gün Molla Cümənin qızı Reyhan xanımın qonağı olmuşam. Mənə dedilər ki, orta məktəbin dil-ədəbiyyat müəl- limi Şərif İdrisov neçə illərdir ki, Molla Cümənin şeirlərini toplamaqla məşğuldur. Ancaq o, indi evdə yoxdur, harasa gedib. Mən üç gün Şərif müəllimi gözlədim. Axırıncı günü axşam mənə xəbər verdilər ki, Şərif müəllim gəlib. Axşam saat 9-da o, evində məni qəbul elədi. Mənə Molla Cümənin iki müxəmməsini bağışladı. Hər iki şeir kitabın 1966-cı il nəşrinə daxil edildi. Sonralar biz məktublaşdıq. Bir neçə dəfə o bizdə oldu. Mən Şərif müəllimə məktub yazdım ki, Molla Cümənin şagirdləri haqqında mənə məlumat əldə eləsin. Ondan cavab məktubu aldım. İndi oxucular üçün həmin məktubdan bəzi sətirləri vermək istəyirəm. Şərif müəllim məktubun əvvəlində yazır ki, Molla Cümə el sənətinin sirlərini onlarla şagirdinə öyrətmişdir. Şagirdləri içərisində aşağıdakı şəxslərin adları çəkilir: “Ləzgi Aşıq Yarəli, Məhəmmədəli, Ümid Ağa Gözlü, Aşıq İskəndər, Aşıq Məhəmməd, Rutullu (Dağıstan – P.Ə.) Aşıq Hacı Məhəmməd, Qadruxlu (Dağıstan – P.Ə.) Aşıq İsmayıl, Zəyəmli (Qax) Molla Oruc, Aşağı Göynüklü Aşıq Yusif, Aşıq Hacıbala Layisqili, Aşıq Kərəm oğlu, Qaçay oğlu Aşıq Məhəmməd, Əlizadə Almalı, Qara Oruc İsmayıllı və sairə”. Bizim üçün daha çox maraqlısı Molla Cümənin şagirdi Aşıq Hacıbalanın haqqında olan məlumatdır. Çünki o, son dövrlərə qədər yaşamışdır. Yenə Şərif müəllimin məktubundan sətirlər: “Baş Layisqinin Miğan məhəlləsində 1901-ci ildə 158 dünyaya gəlmiş Aşıq Hacıbala sovet hakimiyyəti illərində çalmış-çağırmış, Cümə irsini təbliğ etmişdir. “Gülür”, “Çəkər- lər”, “Ceyran”, “Mollalar”, “Zənqərəb oğlu”, “Tütün”, “Bay- ramdır”, “Son vida”, “May günləri” və sairə 30-a yaxın şeir- lərin müəllifidir. 1977-ci ildə vəfat etmişdir”. Şərif İdrisovun məktubunun sonunda çox maraqlı qeydlər vardır. Bu, eyni zamanda, Molla Cümə şeirlərinin qorunub sax- lanması üçün çöx əhəmiyyətli bir məlumatdır. Aşıq Hacıbalanın ən böyük xidməti orasındadır ki, miras qoyub getdiyi 10 cib dəftərinə Cümənin 196 əsərini köçür- müşdür. Dəftərdə saxlanılan iri həcmli şeirlərdən bəzilərinin adlarını veririk: Dastanlar: “Baxşı bəy və Leyli xanım”, “Molla Cümə və Aşıq Könül”; Deyişmələr: “Qafiyə və təcnis”, “Molla Cümə və Aşıq Donu”. Bunlardan başqa, heç bir yerdə rast gəlinməyən “Dübeyti misal” adlı gəraylı üstündə 30 bənddən ibarət şeir. Aşıq Hacıbalanın şeirlərindən nümunələr: GÜLÜR Sovet Ordusundan gələndə səda, Səhra gülür, çəmən gülür, düz gülür. Şair coşub ona nəğmə yazanda, Qələm gülür, kağız gülür, söz gülür. Bizim qoşunların qəhrəmanları, Ölümdən qorxmayan mərd insanları, Saldılar nəfəsdən qan soranları, Ellər gülür, dillər gülür, üz gülür. Reystağa bayrağı sancan əsgərlər, Hitleri taxtından salar əsgərlər, Tarixdə yadigar qalan əsgərlər, 159 Alnıaçıq, indi keyfi saz gülür. Qızıl Ordu dağlar yarıb, yol açdı, Elə bil ki, qayalardan sel aşdı, At oynadıb, qılınc vurub qol açdı, Həvəslənib ürək gülür, göz gülür. Cəbhədən qayıdan qəhrəman qoşun, Dağ kimi dayanıb dik tutub başın, Ata oğlu gördü, bacı qardaşın, Ana gülür, oğul gülür, qız gülür. CEYRAN Səhər-səhər səfalanıb, Nə çıxmısan yola, Ceyran? Bülbül kimi pərvazlanıb, Sağdan baxır sola Ceyran! Qaş-gözünü süzə-süzə, Qurban olum xumar gözə, Gəl, gözəlim, gedək bizə, Əl Salıban qola, Ceyran! Ayrılmaram belə yardan, Qaşı qara, göz xumardan, Qoynundakı heyva, nardan, Birin versən nola, Ceyran? Mən səni görəndən bəri, Olmuşam divanə, Ceyran! Sinəm oldu qəm dəftəri, Yetir o dərmana, Ceyran! Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|