MəHƏRRƏm qasimli

 
~ 145 ~ 
inanca  görə  səmənini  il  təhvil  olan  gündən  on  üç  gün  sonra  ya 
axar suya, ya da bar ağacının altına qoyarlar.  
 Novruz bayramının Qarabağda keçirilən ən gözəl çağı Nov-
ruz gününün özüdür. Baxmayaraq ki, Novruza həftələrlə hazırlıq 
görülür,  lakin  xüsusi  təntənə  Novruz  günündə  təmtəraqlı  olur. 
Təbii  ki,  bayram  ərəfəsində  görülən  hazırlıqlar  məhz  bu  gün 
üçündür.  ―Otağı  baĢdan-baĢa  tutmuĢ,  sumağı  yerli,  incə  haĢiyəli 
xalının  ortasına  ətrafı  zəncirəli  tirmə  süfrə  salınmıĢ,  üstünə  qızıl 
və gümüĢ qablarda Ģirni, çərəz və Ģərbətlər düzülmüĢdür; ara sıra 
səməni otu, zərif güldanlarda bənövĢə və novruz gülü qoyulmuĢ-
du. Tam süfrənin üzərindən xas boya və zərlə iĢlənmiĢ tavandan 
büllurlarla  parlayan  bir  çilçıraq  asılmıĢ,  qəndillərinə  sarı  Ģamlar 
düzülmüĢdü.‖(2.s.462).  Bayram  süfrəsinin  ənənəsinə  görə  balığı 
bütöv  halda  biĢirib  ağzına  qızıl  üzük  qoymaq  bu  gun  də  dəbdə 
qalmaqdadır.  ―Balığın  yeni  gün  -Novruz  atributları  arasında  yer 
alması  Xıdır  və  Ġlyas  qardaĢlarının  dirilik  suyunu-―abi-çavidan‖ı 
tapmaları  ilə bağlı mifoloji rəvayətlə əlaqədardır (6.s.140).  Nov-
ruz  bayramında  süfrəyə  iki  növ  nemətlər  (Ģirin,  acı,  turĢ)  qoyul-
malıdır. Birinciyə Su, Səməni, Sünbül, Süd, Səbzi, Sürmə, Sırğa 
daxildir.  Ġkinciyə  isə  Sirkə  (dad,  zövq),  Sarımsaq  (sağlamlıq), 
Səbzi (ümid), Sumax (bərəkət) nemətləri düzülür. Sikkə (pul, var 
dövlət), Saat (uzun ömür), Su (aydınlıq) ortaya səmənini qoymaq 
lazımdır.  Bunların  birlikdə  mənası  birlik,  bərabərlik,  paylaĢmaq, 
xoĢbəxtlik, bəĢəri dəyərləri özündə birləĢdirməyi göstərir. 
 Bayramın  axırıncı  çərĢənbəsi  təbiətin  ilk  müjdəsi  olan 
―Novruz ‖ və ―BənövĢə‖ çiçəyi açılırdı. 
Son  dövrdə  baĢ  verən  siyasi  hadisələr  zamanı  Qarabağın 
əhalisi erməni təcavüzü nəticəsində öz dədə-baba torpaqlarını tərk 
etməyə  məcbur  olmuĢ  Azərbaycanın  müxtəlif  Bakı,  Gəncə, 
Yevlax, Ağcabədi, Qaradağ və s. bölgələrinə səpələnsələr də, ağır 
və çətin Ģəraitdə yaĢasalar da bu gün də Novruz bayram ənənələri 
qorunub  saxlanılır.  Ümumilikdə,  bu  bayram  xalqımızın  milli 
mədəniyyətinin,  milli  folklor  zənginliyinin  tanıdılması  baxımın-
dan çox əhəmiyyətlidir. Milli bayramımızı, mənəvi sərvətlərimizi 
qorumaq,  yaĢatmaq,  dəyərləndirmək  hər  bir  Azərbaycan  vətən-
daĢının borcudur. 
 
 

---

 
~ 146 ~ 
Ədəbiyyat: 
 
1.
 
Azərbaycan xalq bayramı Novruz. Bakı: Təhsil, 2011 
2.
 
 Çəmənzəminli  Yusif  Vəzir.  SeçilmiĢ  Əsərləri.  Üç  cilddə.  II 
cild. Bakı: Avrasiya press, 2005 
3.
 
Cəfərzadə  Əzizə.  ―UnudulmuĢ  əziz  günlərimiz‖,  ―Azərbay-
can‖ jurnalı, 2001, № 19, s. 159-171 
4.
 
Məmməd  DadaĢzadə.  Azərbaycan  xalqının  orta  əsr  mənəvi 
mədəniyyəti. Bakı: Elm, 1985 
5.
 
Nəbiyev  Azad.  Azərbaycan  xalq  ədəbiyyatı.  II  cild.  Bakı: 
Elm, 2006. 
6.
 
Novruz bayramı ensiklopediyası. Bakı: ġərq-Qərb, 2008 
7.
 
K.Ġslamzadə.  Təbiət  və  cəmiyyət  dəyərlərinin  harmoniyasına 
dair. // Azərbaycanda Novruz. Bakı: Çıraq, 2012 
8.
 
K.Həsənova  ―Azərbaycanda  Novruz‖  və  ya  Novruza  elmi 
yanaĢma// Folklorsünaslıq məsələləri, X buraxılıĢ, Bakı, 2012 
9.
 
 Q.Sayılov.  ġirvanda  Novruz  bayramı  //  Azərbaycanda  Nov-
ruz. Bakı: Çıraq, 2012 
 
АЛМАРА НАБИЕВА 
 
НОВРУЗ В КАРАБАХЕ  
 
РЕЗЮМЕ 
 
Ключевые  слова:  Новруз,  март,  фольклор,  чершенбе, 
весна,  фольклористика,  праздник,  ритуал,  нематериальные 
ценности 
 
Новруз является одним из самых значимых праздников, 
отражающих  древние  взгляды  азербайджанского  народа  на 
природу,  его  убеждения,  связанные  с  приходом  весны, 
земледелием, а также скотоводством. 30-го сентября 2009-го 
года  этот  праздник  «Новруз»  был  включен  в  «Список 
нематериального  культурного  наследия  человечества» 
ЮНЕСКО,  23-го  февраля  2010-го  года  на  64-ой  Сессии 
Генеральной  Ассамблеи  Организации  Объединенных  Наций 
«21-ое  марта»  было  объявлено  «Международным  Днем 
Новруза».  «Новруз  в  Азербайджане»  является  новым  проек-
том,  который  позволит  шире  распространить  азербайджан-
ские  ценности  праздника.  В  представленной  книге  были 

---

 
~ 147 ~ 
собраны  культурные  примеры  песен,  игр-представлений, 
хранящие  в  себе  высокие  моральные  ценности,  традиции, 
древние  ритуалы  и  взгляды  новруза.  Здесь,  также,  опубли-
кованы  научные  статьи  об  истории  и  географии  Новруза,  и 
его места в системе национальных моральных ценностей. 
 
ALMARA NABIYEVA 
 
NOVRUZ IN KARABAKH  
 
SUMMARY 
 
Key words: Novruz, mart, folklore, wednesday, holiday, 
 ceremonies, intangible cultural 
 
Novruz is one of the most significant holidays reflecting the 
ancient views on nature and beliefs associated with the arrival of 
spring,  agriculture  and  cattle-breeding  of  Azeri  people.  Holiday 
Novruz was added into the List of Intangible Cultural Heritage of 
the  Humanity  endorsed  by  the  UNESCO  on  30  September  2009 
and  during  the  64
th
  Session  of  the  United  Nations  General 
Assembly held on 23 February 2010 ―21 March‖ was proclaimed 
the ―International Novruz day‖. ―Novruz in Azerbaijan‖ is a new 
project enabling to widely spread the azeri values of the holiday. 
The cultural patterns of the songs, games and plays preserving the 
high ethical values, traditions, ancient rituals and views related to 
Novruz are assembled in the present book. Moreover a number of 
scientific  articles  on  the  history  and  geography  of  Novruz,  its 
place in the system of national moral values also are published in 
it. 
 

---