Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
207 Qoy ilhamın coşsun, daşsın, Qucaqlasın göyü, yeri. Söhbətində, əməlində Dədələrdən qalma geri. Yaddaşında uluların Xatirəsin ulu saxla! Sabahlara çatmaq üçün Ürəyində zaman-zaman Bir həqiqət yolu saxla (352, 291). Ancaq Dədə Qorqud şairi xəbərdar edir ki, bu yol - həqiqət yolu çox ağır yoldur. Bu yoldan bezməmək, usan- mamaq üçün onu doğru yolla addımlamaq lazımdır. Bu halda sənin ürəyində iman yaşar və o, getdiyin yolun həqi- qətinə, amalına, əqidənə səndə şübhə yaranmağa imkan verməz. Ulu Dədə Qorqud el sənətini bir çeşmə adlandırıb onu daim duru saxlamağı şairə nəsihət edir. Şair bu sə- nətdən ona çatan ruhu (payı) qorumalı, nuru sönməyə qoy- mamalıdır. Bu yolda şairin ana dili onun gücü, qibləgahı olmalıdır. O, zamanın sədlərini sındırıb həm bugünün, həm də sabahın övladı olmalıdır. O halda saz bu yolda ona həmdəm, sirdaş olar: Nəfəsinlə, ürəyinlə Çək ellərin nazını sən, İnam üstə köklə, oğul. Sevirsənsə yolda qoymaz Saz adlanan bu yar səni! Sazla hamı əzizləyər, Sazla hamı duyar səni! (352, 291). Dastan-poemanın ardıcıllıqla gələn «Danışan telli sa- zım», «Baş divani», «Təcnis», «Qaraçı», «Sarıtel», «Man- 208 sırı», «Ruhani», «Yanıq Kərəmi», «Borçalı dübeyti», «Dilqəmi», «Misri», «Müxəmməs» kimi şeirlərində saz, ayrı-ayrı havalar tərənnüm olunur (352, 292-329). Əsər «Son söz» adlı şeirlə tamamlanır. Şair yenə də Dədə Qor- quda üz tutaraq deyir: Sənsiz mənim bir məclisim bir şənliyim olarmı heç? Adın ilə öyünməsə, sinəm belə dolarmı heç? Qorqud dədəm, Ozan babam! İlk sözümü sənə dedim, son sözüm də sənə bağlı, Keçmişim də, sabahım da Mən özüm də sənə bağlı (352, 330). Saz haqqında böyük bir dastan-poema yaradan şair bunu Dədə Qorqudun hikmətinə bağlayaraq bəyan edir ki, Qorquddan sonra min il keçsə də, o, yenə də yaşadı. Çünki Dədə Qorqud şairin taleyinə bir yaraşıq olmaqla yanaşı, milli tariximizin vüqarıdır. O, öz vüqarını ana sazın tellə- rinə, nəfəsini candan əziz ellərinə bağışlayıb: Duysun dedin bu sənəti oğlum mənim, qızım mənim. Bu gərdişin axarında qoy susmasın sazım mənim. Saz susanda, onda gərək zərif xallı tellər susa! Tel susanda, onda gərək nəğmə deyən dillər susa! Dil susanda, onda gərək şeir canlı ellər susa! 209 Yox-yox! Sazın tellərində nə susmaq var, nə lallıq var! Hər pərdənin ahəngində bir ölümsüz halallıq var (352, 330). Beləliklə, Z.Yaqub bizləri Dədə Qorqudun vəsiyyə- tinə əməl edib ən böyük milli sərvətlərimizdən biri olan sazı qorumağa çağırır. Bu işin müqəddəsliyini Dədə Qor- qudun varlığına bağlayır. Çünki Dədə Qorqud adı hər bir azərbaycanlı üçün müqəddəsdir. Sənətkar sazı Dədə Qor- qudun yadigarı kimi tərənnüm etməklə onun müasir var- lığımızdakı yerinin əbədi olduğunu təsdiq edir. «Dədə Qorqud» eposu motivləri əsasında yazılmış poemalar içərisində N.Kəsəmənlinin «Dəli Domrul» poe- ması özünəməxsusluğu ilə diqqəti çəkir. Ümumiyyətlə, N.Kəsəmənli ədəbiyyatımızda sevgi şairi kimi tanınırdı. O, «Dəli Domrul» poemasında da öz üslubuna sadiq qal- mış və «Dədə Qorqud motivləri üstündə bir sevgi dastanı yaratmışdır. «Dəli Domrul» poemasında mənzum dram janrının kompozisiya elementlərindən istifadə olunmuşdur. Belə ki, bu əsər, bir növ, poema janrı ilə mənzum dram janrının qovuşmasından ibarətdir. Poetik dialoqlar, azsaylı da olsa, remarkalar onu pyes kimi səciyyələndirməyə imkan versə də, əsər müəllif tərəfindən poema kimi düşünülmüş və «Hamısı sevgidəndir» kitabında poema kimi verilmişdir. Hər bir pyesin əvvəlində onun obrazları təqdim olu- nur. Lakin «Dəli Domrul» əsərində belə bir təqdimat yox- dur. Digər tərəfdən əsərin həcmi də müəllifin onu poema janrında yaratdığını göstərir. Əlbəttə, sənətkar öz yaradı- cılıq kombinasiyalarında sərbəstdir və N.Kəsəmənli öz poe- masına dram elementləri qatmaqla onu daha emosional, daha təsirli etmişdir. 210 «Dəli Domrul» poeması köçərilərin, ata-ananın, ba- cının ölmüş igid üzərində ağlamaqları ilə başlayır: Qarşı yatan ulu dağlar, Bilirsənmi, nələr oldu? Göz yaşıyla dolun, dağlar, İgidimiz ölər oldu (196, 264). Bu zaman Dəli Domrul təpəl atın üstündə yaxınlaşıb nə baş verdiyini soruşur. Ona ölmüş igidi Əzrayılın apar- dığını söyləyirlər: Bu dünya bizə dardı, İtiyimiz nübardı, Bir oğlumuz var idi, Bax Əzrail apardı (196, 266) Dəli Domrul Əzrayılı hədələyir. Əzrayıl da onunla vuruşub məğlub edir. Dəli Domrul ondan aman istəyir. Lakin Əzrayıl ona bildirir ki, boş qayıda bilmərəm: Gəlmişəm boş qayıtmam, Bir can aparmalıyam. Öz canın da olmasa, Özgəsinə qayılam. Bir əzizin yoxmudur, Əvəzinə can verə? (196, 270) Dəli Domrul dastanda olduğu kimi, atasına və ana- sına can üçün müraciət edir. Lakin onlar öz canlarını oğul- larına qıymırlar. Əzrayıl ona tənə edir: Dünya şirin, can əziz, Kim verər öz canını? (196, 273) Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|