Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
191 Üçüncü yuxu Qaraca Çobanla bağlıdır: «Yuxuda bir çoban gördüm» (179, 74). N.Xəzri Qaraca Çobanın obra- zında öz el-obasını, yurdunu böyük bir məhəbbətlə sevən, elin namusunu hər şeydən uca tutan bir oğuz igidini tərən- nüm etmişdir. Şair dördüncü yuxuda yenə də ana ilə oğulun söh- bətinə qayıdır: «Yuxuda bir oğul gördüm» (179, 82). Burla Xatın ağır bir sınaq və bəlkə də, heç bir ananın yerinə ye- tirə bilməyəcəyi bir iş qarşısında qalıb. Bu iş Oğuz elinin və Salur Qazanın namusunun tapdalanmamasından ötrü öz doğma oğlunun ətindən bişirilmiş yeməyi yeməkdən iba- rətdir. Burla Xatın bunu bacaracaqdımı?! Oğlunun əti onun boğazından keçəcəkdimi?! Ana öz tərəddüdlərini oğlu ilə bölüşür. Lakin uca mənəvi dəyərlərdən yoğrulmuş oğuz mənəviyyatı alçalmağı qəbul edə bilməzdi. Uruz üçün onun ölümü, anasının namus xatirinə onun ətindən yeməsi alternativsiz qərar idi. O, bir oğuz igidi olaraq oğuz mənəviyyatının sarsılmaz qanunlarının daşıyıcısı idi. Ona görə də anasının tərəddüdlərini eşitmək belə istəmir: Kəs, ay anam, Sus, ay anam, Bu sənmisən? Nə deyirsən? Qulağıma inanmıram Sənin könlün Necə qıydı, Necə dedin bu sözləri? (179, 83). Lakin unutmaq olmaz ki, oğuz igidlərini belə qəhrə- man kimi tərbiyə edən, onlara oğuz mənəviyyatının sarsıl- maz dəyərlərini südü ilə verən oğuz anaları idi. Burla Xatın bir ana idi. Onun Oğuz elinin və əri Salur Qazanın namusunu sındırmağa haqqı olmadığı kimi, oğlunun ətindən yeməməyə də haqqı vardı. Və o, əsil oğuz analarına yaraşan bir qərar 192 qəbul edir. Heç bir düşmən təhdidi, heç bir qüvvə onun ana- lıq haqqını sındıra, əlindən ala, ona qalib gələ bilmir: Ana verir Öz analıq fərmanını: «...Sabah əgər Uruzumun bədəninə dəysə bıçaq, Onda xəncər - Bax, bu xəncər Öz əlimlə öz qəlbimə saplanacaq» (179, 89). Beşinci yuxu Salur Qazanın ovda gördüyü dəhşətli yuxuya həsr olunmuşdur: «Yuxuda bir yuxu gördüm» (179, 89). Özü ovda olsa da, bütün qəlbi və düşüncəsi ilə yurda bağlı olan Salur Qazan gördüyü yuxu ilə elin başının üstünü fəlakət aldığını anlayır. N.Xəzri burada dastanda olmayan çox maraqlı bir detal da işləmişdir. Burla Xatın el talan olarkən buludla öz sevgilisi Salur Qa- zana xəbər yollamışdı. Həmin buludun dünən ovda Qaza- na nə isə demək istədiyi onun yadına düşür: Ah o, nəydi - Dünən Göydən Bulud keçdi gözü yaşlı... Sanki bulud nəsə dedi, Salur Qazan eşitmədi (179, 91). O, atına minib el-obanı xilas etmək üçün çapır, yavaş-yavaş səhər açılır. Şair səhərin açılmasını təsadüfi detal kimi yox, əsərin ideya-məzmun kompozisiyasının mühüm elementi kimi poemaya daxil edir. Altıncı – so- nuncu yuxu səhərin açılması ilə başlayır: «Yuxuda bir sə- hər gördüm» (179, 89). 193 N.Xəzrinin Salur Qazanın öz evini xilas edəcəyi, oğuzların düşmən üzərində qələbə çalacağı günü məhz səhərin açılması motivi ilə başlaması onun yaradıcılığı üçün xarakterik olan nikbinlik ovqatı ilə bağlıdır. Səhər qaranlıq gecənin sona çatması - işıqlı gündüzün başlanma- sı deməkdir. N.Xəzri Salur Qazanın gəlişini Günəşin doğ- ması ilə simvolizə edir. Günəş çıxıb bütün qaranlıqlara, gecəyə - şər dünyasına qalib gəldiyi kimi, Salur Qazan da elin üstündə bir günəş kimi doğacaq, ümidsizliyə, məyus- luğa qapılmış qəlblərə işıq saçacaqdı: Parlayır şəfəqdən Zirvələrdə qar... Bulağın suyu nur, Çayın suyu nur. Silib gözlərini Yuxulu dağlar Günəş sellərində Erkən yuyunur. Sınır qaranlığın Qara qanadı, Əriyir dağların bəyaz qarıyla, Səhər - təbiətin körpə övladı Gəlir öz əbədi Addımlarıyla (179, 95). Şair səhərlərin gəlişinin «əbədi» olmasına işarə et- məklə yer üzündə ümidin, işığın, haqqın, ədalətin əbədili- yini göstərir. Bununla oğuzların haqq, ədalət, ümid da- şıyıcıları kimi həmişə qələbə çalacaqlarının da əbədi olma- sına işarə edir. Doğrudan da, Oğuz igidləri birləşib düş- mən üzərində qələb çalırlar. Əsər keçirdikləri daxili iztirab və həyəcanların poemanın leytmotivi kimi götürüldüyü ana ilə balanın görüşü ilə tamamlanır: 194 Getdi ana vüqarilə, Ana getdi Gözündə yaş gilə-gilə Kədər... sevinc aşdı-daşdı... Birdən-birə qarşılaşdı Çinar boylu oğul ilə, Oğul boylu çinar ilə. ...Açdı ana Qollarını geniş açdı qanad kimi. Əvəllcə o, Göy çinarı Qucaqladı övlad kimi. Sonra ana Öz bağrına Aldı təkcə övladını Çinar kimi, Bahar kimi, Həyat kimi (179, 105) Şair poemanı, göründüyü kimi, «çinar» «bahar», «həyat» obrazları ilə tamamlayır. Bu obrazların hər biri Azərbaycan xalqının mənəviyyat tarixi, inanclar dünyası ilə sıx bağlı olub, xeyiri, xoş gələcəyi, qələbəni, əbədiyyəti ifadə edir. N.Xəzri də poemaya milli düşüncənin bu qədim obrazları ilə nöqtə qoymaqla öz vətənlərini doğma anaları bilən, onu ana qədər dərindən sevən oğuzların «Vətən - Ana» sevgisinin dünya durduqca çinar kimi həmişəyaşıl, bahar kimi işıqlı, həyat kimi əbədi olacağını təsdiq et- mişdir. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında «Dədə Qorqud» motivləri əsasında yazılmış poemalar içərisində Cənubi Azərbaycan şairi Bulud Səhəndin (1926-1979) yaradıcı- Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|