Microsoft Word Investisiya f?aliyy?tini huquqi t?nziml?nm?si docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- biznes fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı iqtisadi maraqlar; - bu və ya digər peşə ilə məşğul olmaq hüququ; - hüquqi həllini gözləyən konkret situasiyaya müəyyən şərtlərin tətbiqinə ümid edilməsi və s. Lakin nə qədər ki mübahisə predmeti olan mülkiyyət barəsində hüquqi tələb irəli sürmək mümkün deyil, 1sayli Protokolun 1-ci maddəsi tətbiq edilmir, belə ki, yalnız real mövcud olan mülkiyyətin hüquqi mühafizəsi mümkündür və bu mühafizə hər hansı mülkiyyəti gələcəkdə əldə etmək hüququna şamil olunmur. Buradan belə nəticə çıxır ki, məsələn, gələcəkdə mülkiyyətin vərəsəlik qaydasında keçməsinə ümid edilməsi 1-ci maddənin nəzərdə tutduğu hüququn tətbiq dairəsinə düşmür. Yadda saxlamaq lazımdır ki, öz hüquq və maraqlarını müdafiə edən hüquqi şəxslər də fiziki şəxslər kimi 1-ci maddəyə istinad edə bilərlər. A HK-nın əsas mətnində mülkiyyət hüququnun qorunması ilə bağlı norma mövcud deyildir. Ancaq, əlavə Protokolda yer alır. Konvensiyaya mülkiyyət hüququnun müdafiəsi ilə bağlı normanın daxil edilməsinin ə leyhdarları belə hesab edirdi ki, 1-ci maddə vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsində durmaqdan daha çox dövlətin hakimiyyət maraqlarına xidmət edir. Lakin, Konvensiyanın qəbulundan iki il sonra yəni 1952-ci ildə 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsi ilə bu norma gətirildi. Ə cnəbilərin əmlakının beynəlxalq hüquqi müdafiəsi dövlətdaxili qanunvericiliyə ümumi qaydaya riayət edilməsi üçün müəyyən həddə məhdudlaşdırıcı qaydaların tətbiqi imkanını verməklə, bütövlükdə, əcnəbi şəxslərin əmlakı ilə bağlı vahid rejim müəyyən edir. Beynəlxalq hüquq əmlak anlayışına subyektiv hüquq və maraq nöqteyi-nəzərindən yanaşır. Belə bir nəticə 1950-ci il Avropa nsan Hüquqları Konvensiyasının 1saylı Protokolunun 1-ci maddəsindən irəli gəlir: - “Hər bir fiziki və hüquqi şəxs öz mülkiyyətindən dinc istifadə hüququna malikdir. Heç kəs, cəmiyyətin maraqları naminə, qanunla və beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri ilə nəzərdə tutulmuş şərtlər istisna olmaqla, öz mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz.” Yuxarıdakı müddəalar dövlətin ümumi maraqlarına müvafiq olaraq, mülkiyyətdən istifadəyə nəzarəti həyata keçirmək üçün, yaxud vergilərin və ya digər rüsum və ya cərimələrin ödənilməsini təmin etmək üçün zəruri olan qanunları yerinə yetirmək hüququnu məhdudlaşdırmır. Maddədə göstərildiyi kimi mülkiyyət hüququ bura əmlak da daxildir yalnız və yalnız cəmiyyətin maraqları naminə və qanunla müəyyən edilmiş qaydada məhdudlaşdırıla bilər. Qeyd etmək vacibdir ki, 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsi yalnız şəxsin hal-hazırda mövcud olan mülkiyyət barəsindəki tələblərinə şamil olunur. Başqa sözlə, 1-ci maddə gələcək mükiyyət əldə etmək hüququna təminat vermir. Nəzərə almaq lazımdır ki, 1 saylı protokolun 1-ci maddəsinın tətbiqi üçün bu və ya digər ölkənin qanunvericiliyi tərəfindən şə xsin müvafiq maraqlarının mülkiyyət hüququ kimi tanınması vacib deyil. Konvensiyanın məqsədləri baxımından “mülkiyyət” anlayışı müstəqil məna daşıyır. Avropa nsan Hüquqları Məhkəməsi 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsinə üç normanı özünə birləşdirən maddə kimi baxdı. Belə yanaşma ilk dəfə Sporronq və Lonnrot sveçə qarşı məhkəmə işi üzrə Avropa Məhkəməsinin qərarında nümayiş etdirilib, Məhkəmənin sonrakı qərarlarında dəfələrlə təsdiq olunub. Həmin normalar bunlardır : 1) öz ə mlakından maneəsiz istifadə prinsipi; 2) əmlakdan məhrum edilmə; 3) əmlakdanistifadəyə nəzarət. 2-ci norma, yəni, əmlakdan məhrum edilmənin baş verib vermədiyini müəyyən etmək üçün belə bir məsələni araşdırmaq lazımdır ki, mülkiyyətin formal cəhətdən özgəninkiləşdirilməsi və ya götürülməsi baş veribmi?; eləcə də, zamanında müəyyən etmək lazımdır ki, əmlakdan de fakto məhrum edilmə baş veribmi?; yəni, mövcud olan real vəziyyəti də araşdırmaq lazımdır. Üçüncü norma o vaxt tətbiq edilir ki, əmlak hüquqlarına müdaxilə qəsdən baş vermiş olsun və ya əmlakdan istifadəyə nəzarət məqsədi daşıyan qanunvericilik sisteminin tərkib hissəsi olsun. 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsinin birinci normasını “əhatəli“ norma saymaq olar, belə ki, digər 2 normanı tətbiq etmək mümkün olmayan hallarda birinci normanı tətbiq etmək olar. Dövlət tərəfindən görülən və mülkiyyət hüququna müdaxilə təşkil edən tədbir mülkiyyətdən məhrum edilmə və ya mülkiyyətdən istifadəyə nəzarət kateqoriyalarına aid deyilsə, belə hallarda birinci norma tətbiq edilir. 1saylı Protokolun 1-ci maddəsinin pozulub pozulmadığını nəzərdən keçirərkən ilk növbədə şikayətçinin 1-ci maddənin əhatə dairəsinə düşən hər hansı mükliyyət və ya ə mlak hüququna malik olub-olmadığını nəzərdən keçirmək lazımdır. kinci növbədə, həmin əmlak hüququna müdaxilənin baş verib-vermədiyini üçüncü növbədə isə həmin müdaxilənin xarakterini yəni üç normadan hansının tətbiq ediləcəyini nəzərdən keçirmək lazımdır.Lakin, xatırlamaq lazımdır ki, Avropa nsan Hüquqları Məhkəməsi dəfələrlə bildirib ki, bu üç norma bir-birilə qarşılıqlı surətdə əlaqədardır: ikinci və üçüncü normalar öz mülkiyyətindən maneəsiz istifadə hüququnun, yəni birinci normanın xüsusi formalarıdır və birinci normada yer alan ümumi prinsipin işığında şərh olunmalıdır. Sporrong and Lönnroth v. Sweden işində A HM bununla bağlı önəmli və tez-tez təkrarlanan meyar qəbul etmişdir: “ ctimai marağın nə olduğunun müəyyən edilməsində milli hakimiyyət orqanları beynəlxalq hakimdən daha yaxşı mövqedədirlər. Çünki, onlar öz cəmiyyətlərini və onun ehtiyaclarını daha yaxşı bilirlər. ctimai maraq doğuran problemin olub-olmadığını və alınacaq tədbirlərin nə olduğunu müəyyən etmək milli hakimiyyət orqanlarının işidir. Bu işdə də onlar konkret mülahizə sərbəstliyindən istifadə edirlər.” Belə hallarda bu geniş mülahizə səlahiyyətinə tətbiq olunası hədd bundan ibarətdir: qanunverici orqanın geniş qərarı açıq şəkildə əsassız və qeyri-rasional olmamalıdır. Burada qeyd etməliyik ki, A HM-nin tətbiq etdiyi yoxlama meyarı inzibati hüquqda ümumi olaraq qəbul edilmiş mülahizə səlahiyyətinin yoxlama standartlarıdır. ctimai marağın olduğu hallara belə misallar vermək mümkündür; ictimai xidmət aparmaq üçün binaların tikintisi məqsədi ilə torpağın alınması düzgün və müasir şəhərləşmə politikası məqsədilə tikintiyə məhdudlşdırma gətirilməsi evlərin kirayə qiymətlərinin maksimum həddlərinin müəyyən edilməsi kimi. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, əmlak hüququna hər hansı müdaxiləyə o halda haqq qazandırmaq olar ki, həmin müdaxilə cəmiyyətin maraqları naminə və ya ümumi maraqlar naminə həyata keçirilsin. Hər hansı müsadirənin və ya mülkiyyətdən məhrum edilmənin “cəmiyyətin” maraqları naminə həyata keçirilməsi haqqındakı tələb 1 saylı protokolun 1-ci maddəsindəki 2-ci norma birbaşa qeyd edilib. Üçüncü normada isə ümumi maraqlar qeyd olunur. Lakin, əmlak hüququna hər hansı müdaxilə, hansı normanın tətbiqindən asılı olmayaraq, qanuni məqsəd daşımalıdır, yəni cəmiyyətin maraqları və ya ümumi maraqlar naminə həyata keçirilməlidir. Əmlak hüququna müdaxilənin yol verilə bilən hesab edilməsi üçün o, təkcə cəmiyyətin maraqlarına xidmət etməməli, yəni təkcə qanuni Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|