Microsoft Word Investisiya f?aliyy?tini huquqi t?nziml?nm?si docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.Torpaqların hüquqi rejimi anlayı şı v ə kateqoriyaları
məqsədlər daşımamalı, həm də mülkiyyətindən məhrum etmə tədbiri həmin tədbirin daşıdığı məqsədə mütənasib olmalıdır. Cəmiyyətin ümumi maraqları ilə fərdin əsas hüquqları arasında ağlabatan tarazlığa əməl olunmalıdır, özü də nəzərə almaq lazımdır ki, belə tarazlıq ümumən Konvensiyaya xas olan cəhətdir. Ümumiyyətlə, beynəlxalq hüquq xarici investorların əmlak hüquqlarının qorunmasına münasibətdə müəyyən prinsip və standartlar formalaşdırılmışdır. Xarici investorların ə mlak hüquqlarının qorunması BMT Baş Məclisinin Təbii ehtiyyatlar üzərində suverenlik haqqında Qətnaməsində ifadə edilməklə, əcnəbilərin maraqları ilə qəbul edən dövlətin ümumi maraqlarının balanslaşdırılmasına yönəlmişdir. Universal beynəlxalq sazişlər Avropa Konvensiyasindan fərqli olaraq, xüsusi əmlak hüququna mütləq hüquqlar mövqeyindən deyil, balanslaşdırılmış mövqedən yanaşır. Belə ki, 1948-ci il Bəyannaməsinin 29-cu maddəsində qeyd edilir ki, hər bir kəs hüquq və azadlıqlarını həyata keçirərkən, demokratik cəmiyyətdə ictimai mənafeyi, ümumi qaydanı, mənəviyyatın ədalətli tələblərini və başqalarının hüquq və azadlıqlarını təmin etmək üçün, yalnız qanunla nəzərdə tutulan məhdudiyyətlərə məruz qala bilər bu Bəyannamənin 17ci maddəsində göstərilir: 1. Hər bir insanın həm təkbaşına, həm də başqaları ilə ortaq əmlak sahibliyi hüququ var. 2. Heç kəs özbaşına öz ə mlakından məhrum edilə bilməz. Beləliklə, əmlak hüquqlarının məhdudlaşdırılması yalnız hüquqi əsasda “ictimai marağa” müvafiq olmalıdır, əks təqdirdə, hər hansı bir məhdudlaşdırma hüquq pozuntusu faktı kimi qiymətləndiriləcəkdir. Burada belə bir məsələ ortaya çıxır. Deməli, “ictimai marağın” həddi və meyarları dəqiq müəyyən edilməlidir. Bu məsələ nə dövlətdaxili, nə də beynəlxalq hüquqda həll edilməmişdir, buna görə də mübahisəli mövzu olaraq qalmaqdadır. Yalnız Avropa Məhkəməsinin praktikası bu məsələyə müəyyən dərəcədə aydınlıq gətirmişdir. Əmlakın ictimai mənafe üçün götürülməsi beynəlxalq-hüquqi əsasa malikdir. Beynəlxalq hüquqa uyğun milliləşdirmə, ekspropriasiya istər ikitərəfli, istərsə də çoxtərəfli beynəlxalq sazişlərdə təsbit edilmişdir. Əksər halda qəbul edən dövlət əcnəbi şə xslərin mənsub olduğu dövlətlə iqtisadi, siyasi münasibətlərin kəsilməməsi üçün kompensasiya ödəməyi üstün tutur. Belə ki, iqtisadi əlaqələrin kəsilməsi müəyyən hallarda, məsələn, əgər əcnəbi investor özünün siyasi riskini nvestisiya Təminatları üzrə Çoxtərəfli Agentlikdə sığortalamışdırsa, bu halda, qəbul edən dövlət üçün dünyanın əksər iqtisadi cəhətdən güclü dövlətlərinin üzv olduğu bir təşkilatla problemləri yaranmış olacaqdır. Ona görə də iqtisadi münasibətlərin kəsilməsindənsə, dövlət kompensasiya ödənilməsinə üstünlük verir. Əcnəbi şəxslərin əmlakına təhlükə, bir qayda olaraq, iri layihələrin reallaşdırılmasında dövlətlə əcnəbi şəxslər arasında bağlanan investisiya sazişlərinin birtərəfli qaydada dövlət tərəfindən pozulması zamanı yaranır. Beynəlxalq Məhkəmə və Arbitraj praktikasına əsasən, hər bir dövlətin əcnəbi şəxslərlə bağladığı beynəlxalq kontraktların şərtlərini dəyişməsi, həmçinin kompensasiya verməklə onun qüvvəsinə xitam verməsi hüququ tanınır. Belə bir səlahiyyət dövlətin suverenliyindən yaranmaqla, müqavilə öhdəlikləri ilə müqayisədə ümummilli maraqların üstün mövqeyə malik olmasını ifadə edir. Həmçinin müqavilə münasibətlərində qarşılıqlı razılaşma olmadan müqavilənin dəyişdirilməsini istisna edən şərtlər də mövcuddur ki, onların təftişi dövlətə hər hansı bir səlahiyyət vermir. Xarici əmlak hüquqlarının müdafiəsinin beynəlxalq iqtisadi-təsərrüfat münasibətlərinin inkişafına, maliyyə resurslarının, xidmətinin sərbəst hərəkətinə təsirini nəzərə alaraq, beynəlxalq ictimaiyyət beynəlxalq- hüquqi təminat sistemlərini daha da təkmilləshdirmişdir. Xarici əmlak, əsasən, dövlətin siyasi fəaliyyəti ilə əlaqədar problemlərlə “rastlaşdığından” məqsəd həmin fəaliyyətdən irəli gələn təminat sisteminin yaradılmasında idi.Məhz bunu nəzərə alaraq, 1985-ci ildə qəbul edilmiş Investisiya təminatları üzrə Çoxtərəfli Agentliyin (MIQA) təsis olunması haqqında Konvensiya xarici əmlakın bütün siyasi risklərdən beynəlxalq-hüquqi sığorta sistemini yaratmış oldu. Konvensiyaya görə siyasi risklər kateqoriyasına: siyasi vəzəyyətin dəyişməsi ilə çevik və tam həcmdə kompensasiya verilmədən investisiyaların milliləşdirilməsi, ekspropriasiyası; investisiya qoyuluşundan əldə edilmiş gəlirlərin dönərli valyuta ilə xaricə sərbəst çıxarılmasına qəbul edən dövlətin ciddi məhdudiyyətlər yaratması; hərbi və vətəndaş itaətsizliyi nəticəsində xarici investora zərərin dəyməsi; beynəlxalq kontrakt tərəfi olan qəbul edən dövlətin özünün öhdəliklərini yerinə yetirməməsi aid edilir. Beləliklə, müasir beynəlxalq hüquq əcnəbilərin əmlak hüquqlarının müdafiəsi sahəsində istər beynəlxalq məhkəmə qurumları vasitəsilə, istərsə də kvaziməhkəmə, inzibati-ədliyyə sistemləri ilə ciddi mexanizmlər formalaşdırmışdır. Bu və ya digər dövlətin həmin təminat sistemi ilə əməkdaşlıgı isə bir tərəfdən əcnəbilərin əmlak hüquqlarının müdafiəsini təmin edirsə, digər tərəfdən, bu, müvafiq dövlətin özünün iqtisadi inkişafı, maliyyə potensialının artması bütövlükdə onun qloballaşan iqtisadi sistemə inteqrasiyasi üçün əhəmiyyətlidir.Əmlak hüquqlarının müdafiəsində beynəlxalq vasitələr sırasında ən effektiv müdafiə vasitələrindən biri də Avropa nsan Hüquqları Məhkəməsi olduğunu əminliklə qeyd edə bilərik. Məhkəmənin əmlak hüquqlarının müdafiəsi ilə əlaqədar çox saylı işlərə baxmışdır. Bunların sırasına Sporronq və Lonnrot sveçə qarşı A 52 (1982), Hentrix Fransaya qarşı A 296-A(1994), Müqəddəs Monastrlar Yunanıstana qarşı A 301-A(1994), “Pressos Kompaniya Navyera A.O” Belçikaya qarşı A 332 (1995), Aka Türkiyəyə qarşı 1998-6 (1998) və s. göstərmək olar. A HM-nə daxil olan ə mlak hüquqları ilə bağlı bütün işlərə A HK-nin 1 saylı Protokoluna və bu Protokolun 1-ci maddəsinə əsasən baxılır. 2.Torpaqların hüquqi rejimi anlayışı və kateqoriyaları Torpaq qanunvericiliyinin bütün inkişafı ərzində, həmçinin təbii ehtiyatların istifadəsi və mühafizəsi haqqında qanunvericilik sahələrinin inkişafı boyunca «meşələrin hüquqi rejimi», «yerin təkinin hüquqi rejimi», «suların hüquqi rejimi», «torpaqların hüquqi rejimi» terminlərindən istifadə olunmuşdur. Lakin son vaxtlara qədər bu anlayış, xüsusən də «torpaqların hüquqi rejimi» anlayışı torpaq hüququ üzrə islahatlara qədərki dövrdə nəşr olunmuş dərsliklərdə onlardan istifadə olunsa da, qanunvericilikdə araşdırılmamışdır. Uzun bir dövr ərzində (40 ildən çox) «hüquqi rejim» anlayışı təbiətdən istifadə məsələləri üzrə ədəbiyyatda təsdiq olunmuşdur və ümumi əhəmiyyət qazanmışdır. Azərbaycan Respublikasının hazırda qüvvədə olan yeni Torpaq Məcəlləsi işlənib hazırlanana qədər «torpağın hüquqi rejimi» termini torpaq münasibətlərinin obyekti kimi torpağın hüquqi xüsusiyyətlərini ümumiləşdirən və torpağa görə təşəkkül tapmış mühüm hüquqi münasibətlərin əhatəsinə içərisində göstərişlər olan nəzəri anlayış idi. slahatlara qədərki torpaq-hüquq ədəbiyyatında, həmin dövrdə mövcud olan torpaq-hüquq quruluşundan çıxış edərək qeyd olunurdu ki, torpaq münasibətlərinin əsasını müstəsna olaraq torpağa dövlət mülkiyyəti təşkil edir. Bu torpaqların hüquqi rejiminin ən vacib elementi və əsas yaradıcısı idi. Torpaqların hüquqi rejiminin növbəti struktur elementi, torpaq fondunun dövlət idarəedilməsi, torpağa dövlət mülkiyyəti hüququnun və torpaqdan istifadə hüququnun Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|