Microsoft Word Qarabag-folklor-da-tarixdir-9
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 177. QONAQ EVİ
- 179. ÇATMA
141
Çadırın yanına 12 keçə gedirdi, ona yan qəlibi deyilirdi. Dörd dənə də baş keçə olurdu, onu da üsdən salırdı. Keçədən salınan çadır qışda isdi olurdu, yayda da buz kimi sərin. Əvvəlcə gədə çubuğu bağlıyırdılar. O hardasa yerdən metr yarım qəlbi olurdu. Bütün çubuxları o gədə çubuğu orda tutub düz saxlıyırdı. Qotazlı çubux bağı olurdu. Qotazlar rəngbərəng olurdu, çadırın tavanına baxanda elə bilirdin çiçəklikdi. Binə çubuğu gödək olur. Böyük çubuxdan eni beş metr, uzunu altı metrlik ev tikirsən, amma binə çadırı balaca olurdu. Onu daşı- maq da, aparmaq da asan olurdu. Palatkanın qırağıynan qarım çəkir- dik. Yağış yağanda su qarıma tökülürdü, qabağı da açıq olurdu, oraynan axıb gedirdi. Ensiz kilim toxuyardılar, qapı yerinə ondan istifadə edirdilər. Alaçığı quranda ətrafını çətənnən hörərdilər, qışda isə çətənnən əlavə qamışnan da hörərdilər ki, soyuğu içəri burax- masın.
Alaçığı fındıq çubuğunnan tikərdilər. O biri çubuqlar ağır olur, ona görə olar sərf eləmir. Fındıq çubuğu həm yüngül olur, həm asan əyilir. 42-45 çubuqdan altının dördə ev tikirdilər. Arxa və qabaq bel çubuqları olurdu, küşdərə qoyulana gədə çubuğu deyi- lirdi. O biri çubuqlar hündürdən gedirdi, bu alçaqdan getdiyi üçün ona gədə çubuğu deyilirdi. Çubuqları da qoyun yununnan hörülmüş qotazlı bağnan bağlıyardılar. Bir alaçığ üçün 100-150 bağ lazım olurdu. Qotazları qırmızı, yaşıl, göy olurdu. Bir evi tam örtmək üçün 13 keçə lazım idi. Onun altısını yan-yana tikirdilər, baş keçəni evin üstünə atırlardı. Evin qabax hissəsinnən qapı qoyardılar. Xü- susi toxunma qapı asardılar, kənarlarına da ağac vurardılar ki, girib çıxanda qapı içəri girməsin.
Muxronu irannılar düzəldərdi. Onun iyirmi qəlibi olardı. Özü də onun qəlibinin biri iyirmi kilo gəlirdi, amma alaçığın qəlibi altı kilo. Muxronun çubuğu xüsusi olaraq yonulurdu. Alaçığın çubux- 142
larını yerə sancırsan, amma muxronun çubuğunu yerə sancmırsan. İçəridən dörd yerdən örkənnən bağlıyırlar. Muxroya ölçüsündən asılı olaraq, 24, 26, 28 çubux gedir, amma alaçığa 48 çubux gedir. Muxronun çubuğun, keçəsin ancax nər götürərdi, başqa dəvələrin ona gücü çatmazdı. İmkannı adamlar muxro qurardılar. Tatallarda yalnız bir bizdə, bir də Rustam kişinin muxrosu vardı.
Tərəkəmənin bir qonax evi olurdu, bir də əl evi. Qonax evi on metr aralıda tikilirdi, içi gəvəynən bəzədilirdi. Qonaq evinə ayrıca yastıq-döşək qoyardılar. Hətta onun qabı-qaşığı, stəkan-nəlbəkisi ayrı olur. Yığardılar bir otağa, ancaq qonaq gələndə istifadə oluna bilər. Qonax gələndə daa qaldıxları alaçığa deyil, o evə aparardılar. Əl evi də qaldığı evin yarısı boyda olurdu. İşdənmiyən əşyaları, ərzağı, unu, motalı əl evinə qoyurdu. Onları öz qaldıxları evdə sax- lamazdılar, sabah gələn olar, pis görünər. Ona görə də əl damı düzəl- dib onları ora yığardılar. Tərəkəmədə bir adət var: hər gələn qonağın adına bir heyvan kəsilər. Yadıma gəlir ki, qonağımız gəlmişdi, atam bir heyvan kəs- mişdi. Ətin yarısı yeyilir, yarı şakqası ordan asılıf. Bir ayrı qonax gəlif, atam gətirif başqa bir qoyun kəsif. Deyiflər, ə, sən nağarırsan? Ordan asılan ət deyil? Deyif, o sənin adına kəsilmiyif, sənin adına indi kəsiləjək.
Tərəkəmə adətən çarıq geyərdi ala corabnan. Çarıq mal dəri- sinnən hazırlanardı. Qoyun dərisinnən çarıq olmaz. Özü də malın belinin ortasınnan gözəl və davamlı çarıq çıxır. Malın bel dərisi qalındı, qalan dərisi isə nazikdi. Adətən Ergi düzündə mal öləndə biri-birinə tapşırırdılar ki, filankəs, mənə də bir çarıxlıx gön götür. Bel gönünü kəsirdilər, duznan möhkəm qurudurdular. Soora onun tükün iti bıçaxnan aşılıyırdlar. Bir heyvannan beş zol çıxardı. Bir 143
zolun eni 20-25 santı, uzunu 60 santı olurdu. Duz səpif qurudardı- lar, soora isdağa qoyardılar. İsdağa qoyannan soora ya vedrəyə keçirib, ya da ağaca söyküyüb üsdün tükün bıçaxnan təmizdiyər- dilər. Malın öz dərisinnən çəkilmiş kööşən olardı. Çarığı kööşənnən tikərdilər, sapnan yox. Qıraqlarını yığırdılar, ayax formasını alırdı, üstünnən dolayı-dolayı köşəni ilişdirirdilər bir qulaxdan o qulağa. Onun ipi olurdu. Topuğun yannarınnan ipin bağlıyırdı, corabın üstünnən onu bağlıyırdı ki, çarıx isdanıf düşməsin. Bağı da şalvarın altınnan bağlıyırdın baldırına. Axşam gələndə çarığı soyunub qoyur- dun isdağa ki, qurumasın. Quruyanda çətin geyinilirdi. Vay o günnən quraxlıx ola. Çarığı geyinən adam sürüşüb ombaların qırardı. Bir də onu itdən qoruyardılar. Yaş çarığı qapıda qoysan it aparıb yeyərdi. Qoyurdun döşəyin, palazın altına ki, çarığı it oğurramasın.
Çatma üç ağacdan hazırlanırdı. Ən çox da fındıx ağacınnan istifadə olunurdu. Həm düz olordu, həm də tilişkəsi olmordu. Hər ağacın da metr yarım, iki metr uzunnuğu olardı. Ujdarı yonulardı. Şişi qızdırıf başdarını deşərdilər, qatmaynan bağlıyardılar. Ayax- larını saj ayağı kimi hərəsini bir tərəfdən yerə sancardılar. Ordan da qoyunu asıf soyardılar.
Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|