Microsoft Word Qasimov-ias docx

257 
ləri həmin saytları axtarış üçün hazır etdikdə, onlar həmin 
zonadan çıxarılır.  
İkinci yanaşma birincinin əksinə olaraq, bəzi aspektlər 
(məsələn, avtoritetə malik saytlardan müraciət, aktual və 
unikal məzmun və s.) nəzərə alınaraq, yeni yaranmış sayta 
indeksləşdirmə zamanı birbaşa yüksək PageRank qiyməti 
mənimsədilir və onlar axtarışın nəticəsində yaxşı yerləri 
tuturlar. Lakin müəyyən vaxt keçdikdən sonra bu göstəri-
cilər həmin saytlardan götürülür və onlara real göstəricilər 
mənimsədilir. 
9.4.2.  Sıralama (nizamlama) alqoritmi 
Google sisteminin müasir alqoritmləri istifadəçilərin nə 
axtardıqlarını  dəqiq müəyyənləşdirmək və axtarış  nəticə-
sində tapılmış  sənədlərin onlara təqdim olunması ardıcıl-
lığını müəyyən etmək üçün 200-dən artıq müxtəlif siqnal 
və açardan istifadə edir. Bu zaman sözlərin səhifələrdə 
mövcud olması, səhifədə yerləşdirilmiş informasiyanın ak-
tuallığı, istifadəçinin yerləşdiyi yer, səhifənin malik ol-
duğu PageRank qiyməti və s. parametrlər nəzərə alınır. 
PageRank – istinadlara görə nizamlama alqoritmidir. 
Bu alqoritm bir-biri ilə hiperistinadlarla bağlı olan sənəd-
lər (web-səhifələr) kolleksiyasına tətbiq olunur. Burada 
hər bir sənədə onun digər sənədlərlə müqayisədə “vacibli-
yini” və ya “avtoritetliyini” göstərən müəyyən ədədi qiy-
mət mənimsədilir. Bu ədədi qiymət web-səhifəyə istinad-
ların sayından və həmin istinadların məxsus olduğu web-
səhifələrin səviyyəsindən asılı olur. Belə ki, hər hansı 
web-səhifəyə istinadların sayı nə qədər çox olarsa, o, bir o 
qədər “vacib” hesab olunur. Eyni zamanda, web-səhifəyə 
istinad edən digər web-səhifələrin çəkiləri (“vaciblikləri”) 

---

258 
nə  qədər yüksək olarsa, istinad olunan səhifənin “vacib-
liyi” də bir o qədər yüksək olar. 
Başqa sözlə, PageRank – web-səhifəyə başqa web-sə-
hifələrdən istinadların vacibliyini nəzərə almaqla onun 
çəkisinin hesablanması üsuludur. Burada PageRank qiy-
məti (vaciblik dərəcəsi) hesablanan web-səhifə  akseptor-
səhifə, bu web-səhifəyə istinad edən digər web-səhifə isə 
donor-səhifə adlanır. PageRank axtarışın nəticələrində 
saytların nizamlanması zamanı istifadə olunan köməkçi 
amillərdən biri olub, sorğuya görə tapılmış saytların axta-
rışın nəticəsi kimi istifadəçiyə təqdim olunması ardıcıllığı-
nı müəyyən etmək üçün Google tərəfindən istifadə olunur. 
S.Brin və L.Peyc tərəfindən təklif olunmuş PageRank 
üsulunda web-səhifələrin vaciblik dərəcəsini müəyyən 
etmək üçün aşağıdakı düsturdan istifadə edilir: 
  

 
 
 
 











n
n
T
C
T
PR
T
C
T
PR
d
d
A
PR
...
1
1
1
, 
Burada  PR – web-səhifəyə  mənimsədilən PageRank qiy-
mət, d – donor-səhifənin akseptor-səhifəyə ötürdüyü çəki 
hissəsini  əks etdirən  əmsal (adətən onun qiymətini 0,85 
götürürlər, yəni donor-səhifə akseptor-səhifələrə çəkisinin 
85%-ə  qədərini verə bilər),  n – web-səhifəyə (akseptor-
səhifəyə) istinad edən web-səhifələrin (donor-səhifələrin) 
sayı, T
i
 – i-ci istinad edən web-səhifə, C – donor-səhifədə 
olan kənar istinadların sayıdır. 
9.4.3.  Biliklər qrafı (Knowledge Graph) 
Google tərəfindən reallaşdırılan bu texnologiyanın əsa-
sını semantik axtarış təşkil edir. Biliklər qrafı istifadəçinin 
nə istədiyini daha dəqiq başa düşməyə, axtarış sahəsini 

---

259 
(zonasını) müəyyən etməyə  və axtarışın dəqiqliyini artır-
mağa imkan verir. Biliklər qrafının tətbiqi aşağıdakı üs-
tünlükləri yaradır: 
- axtarış sorğusunun məqsədini daha yaşxı başa düşmək; 
- axtarış sorğusuna uyğun olan axtarış sahəsini (zona-
sını) genişləndirmək; 
- axtarış sorğusuna cavab olaraq informasiyanın veril-
məsini sadələşdirmək (əgər üç ayrı-ayrı sorğu mahiy-
yət etibarı ilə eyni olarsa, Google onlara eyni cavab 
verəcəkdir); 
- axtarış ifadəsinin semantik təhlili hesabına daha dəqiq 
axtarış nəticəsini təklif etmək; 
- kontekst reklam üçün daha yaxşı axtarış nəticəsi təq-
dim etmək. 
9.4.4.  Google hummingbird (kolibri) alqoritmi 
Google sistemi axtarış sorğusuna daha geniş cavab ver-
mək, nəticəni genişləndirmək və daha münasib variantın 
seçilməsinə imkan yaratmaq məqsədilə sinonim sözlərdən 
istifadə edir. Lakin bu zaman nəzərə alınır ki, sinonim 
sözlər konteksdən asılı olaraq bəzən sinonim mənalarda 
çıxış etmirlər. Ona görə də, daha münasib cavabların seçil-
məsi üçün sözlərin semantik (mənaya görə) təhlili prinsi-
pindən istifadə edilir. Bu isə Google sisteminə axtarış 
ifadələrini daha yaxşı və tez başa düşməyə imkan verir.  
9.4.5.  Google sisteminin web-axtarış spamları ilə 
mübarizəsi 
Saytların indeksləşdirilməsi zamanı axtarış sistemləri 
tərəfindən yalnız saytın relevantlığı, nüfuzluluğu, etibarlığı 

---

260 
və digər keyfiyyət göstəriciləri deyil, eləcə  də spamlılıq 
dərəcəsi nəzərə alınır.  İnformasiya axtarışının təşkili üzrə 
Google  şirkətində müxtəlif qruplar fəaliyyət göstərir. Bu 
qruplardan biri axtarışın və onun nəticəsinin keyfiyyətinin 
təmin olunması ilə məşğul olur. Bu qrup tərəfindən 2011-ci 
ildə  işlənib hazırlanmış “Panda” alqoritmi axtarışın keyfiy-
yətinin yüksəldilməsinə xidmət edir.  
Digər bir qrup axtarış spamları ilə mübarizə üzrə  fəa-
liyyət göstərir. 2012-ci ildə bu qrup tərəfindən hazırlanmış 
“Penguin” alqoritmi web-spamlarla mübarizə  məqsədilə 
yaradılmışdır. 
Hər gün internetdə spamları olan milyonlarla web-sə-
hifə peyda olur. Google-da bu spamların istifadəçilərə ma-
ne olmaması üçün saytların avtomatik və əllə yoxlanması 
üçün effektiv üsullardan istifadə edilir. Özündə spam sax-
layan web-səhifələr fırıldaqçılıq yolu (açar sözlərin süni 
şəkildə çoxlu sayda təkrarlanması, yüksək PageRank ve-
rən istinadların alınması, görünməz, gizli mətnlərin istifa-
dəsi və s.) ilə yüksək reytinq qazanmağa və axtarışların 
nəticələrində yuxarı yerlərə (sətirlərə) qalxmağa çalışırlar. 
Nəticədə həqiqi faydalı saytlar axtarışın nəticəsi siyahısı-
nın sonuna doğru sıxışdırılır, lazımi məlumatların tapılma-
sı çətinləşir və axtarışın effektivliyini aşağı düşür. 
Web-saytlarda müxtəlif növ web-spamlardan istifadə 
olunur. Lakin Google-un alqoritmləri web-spamların  əksər 
növlərini identifikasiya etməyə (tanımağa) imkan verir. 
Qalan (avtomatik aşkar olunmayan) web-spamları Google-
un əməkdaşları “əllə” müəyyənləşdirirlər. Google web-spam 
aşkar olunmuş saytların reytinqini avtomatik olaraq aşağı 
salır. Web-səhifələrdən web-spamların təmizlənməsi üçün 
Google müxtəlif alqoritmlərdən istifadə edir. Onlardan əsas 
ikisi Google Panda və Google Penguin alqoritmləridir. 

---