Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

Deməli, nağd pullarm almması zamanı müştəri pul çekini əmə- liyyatçıya təqdim edir və əməliyyatçı 
müvafiq yoxlamadan və rəsmiləş- dirmədən sonra Çekin məbləğini məsrəf üzrə kassa dərgisinə daxil 
edir və pulu alan şəxsə kassaya təqdim etmək üçün pul çekindən nəzarət markasım verir. Kassa 
əməkdaşı çekin rekvizitlərini yoxlayır, nəzarət markasınm nömrəsini çekin nömrələri ilə müqayisə 
edir və pulları müştəriyə verir.
 
Əməliyyat gününün sonunda kassa əməkdaşı hesabat altmda alı- nan məbləği kassa müdirindən 
alman və məsrəf sənədlərində işarə olu- nan məbləğlər və pullarm faktiki qalığı ilə müqayisə edir və 
təqdim olu- nan pullarm məbləği və hesabat altmda alınan məbləğ haqqmda arayışı tərtib edərək onu 
imzalayır və burada əksini tapan kassa dövriyyəsində- ki məbləği əməliyyatçılarm kassa 
dərgilərindəki qeydlər ilə müqayisə edir. Müqayisə kassa əməkdaşmm kassa dərgisindəki imzası, 
əməliyyat- çınm isə arayışdakı imzası ilə təsdiq olunur.
 
Kassa əməkdaşı nağd pullarm qalığım və məsrəfə dair kassa sənəd- ləri, hesabat arayışım qəbz 
altmda qəbul olunan və təqdim olunan pul- larm (dəyərlərin) qeydiyyatı kitabmda kassa müdirinə 
təhvil verir. Gəlir və məsrəf əməliyyatlarmm bir kassa əməkdaşı tərəfmdən yerinə yetiril- məsi 
zamanı kassada dövriyyədə olan məbləğ haqqında vasitəçi arayış tərtib olunur.
 
Bankda mühasibat uçotunun aparılması qaydası məsrəflər üzrə kassa əməliyyatlarmm təşkilinin 
növbəti imkanları istisna etmələrini nə- zərdə tutur:
 
•
 
bəyan edilən nümunələrə və bu müştəriyə məxsus olmayan ki- tabçadan silinən çeklərə 
uyğun olmayan imzalı və möhürlü çeklərin, yanlış şəkildə tərtib olunan sənədlərin ödənilməsi; 
•
 
müvafıq əməliyyatçılardan və bank nəzarətçilərindən yan keçə- rək çeklərin və digər məsrəf 
sənədləri üzrə kassaya köçürmələr; 
kassa sənədlərinə və dərgilərinə əsassız düzəlişlərin və qeydlərin daxil edilməsi. 
 
                    .5 ĠNKASSASĠYANIN VƏ NAĞD PULLARIN TƏDARÜKÜNÜN TƏġKĠLĠ
 
Nağd pullarm və digər dəyərlərin inkasassiyası və tədarükü kredit təşkilatı tərəfindən və ya bu 
əməliyyatlarm həyata keçirilməsi ilə bağlı Milli Bankm lisenziyasma malik ixtisaslaşdırılmış 
inkasassiya xidmətləri tərəfmdən müqavilə əsasları ilə həyata keçirilə bilər.
 
Ġtıkassasiya – nağd pul və digər qiymətlilərin olduğu yerdən təyinat yerinə daĢınması.
 
Bankm inkassasiya bölməsinin rəhbəri dəyərlərin tədarükünün təşkilinə görə, daşman dəyərlərin 
qorunmasmı və inkasatorlar briqada- smın təhlükəsizliyini təmin edən şəraitin yaradılmasma görə 
məsuliyyət daşıyır.
 
İnkasatorlarm hər briqadirinə dəyərlərin qəbuluna və tədarükünə dair etibarnamə, möhür, iştirak 
kartları, boş çantalar verilir.
 
Kommersiya bankı kassa şəbəkəsindən kənarda fıliallarm və əmə- liyyat kassalarınm nağd pullar ilə 
möhkəmləndirilməsini onlarm sifarişi əsasmda həyata keçirir. İnkasatorlar vasitəsilə göndərilən nağd 
pullar və digər dəyərlər ilə bağlı olaraq bankm kassa rəisinin imzası və möhürü ilə təsdiq olunan və 
üç nüsxədə tərtib olunan ayrıca siyahılar tərtib olunur.
 
Siyahmm birinci nüsxəsi onu alan şəxsə göndərilir, ikinci nüsxə onu göndərən bankda qalır, üçüncü 
nüsxə isə tapşırığın yerinə yetirilməsindən sonra inkasasiya şöbəsinə ötürülür. Daha sonra nağd 
pullar və dig- ər dəyərlər çantalara qablaşdırılır və kassa müdirinin nəzarəti altmda möhürlənir. 
Pullarm və qiymətlilərin qəbulu zamanı inkasatorlarm baş briqadalan məsrəflər orderində və 
siyahmm ikinci nüsxəsində imza atır.Müştərilərin mədaxilinin inkasassiyası bağlanan müqavilələr 
əsa- smda həyata keçirilir. İnkassasiyanm şöbəsində müştərilər ilə işləmək üçün inkasatorlar 
tərəfmdən xidmət görən təşkilatlarm siyahısı tutulur.
 
İnkasassiya ilə bağlı müqavilə imzalayan hər bir təşkilata mədaxi- linin məbləğindən asılı olaraq sıra 
nömrəli inkassator çantaları verilir və bundan sonra mədaxil inkasatorlara təhvil verilir. Onlar 
qablaşdırma- nm bütövlüyünü, təşkilatm nömrəsindən və müxtəsər admdan və ya onun şirkət 
nişanmdan ibarət olan plombirlərin dəqiq yerlərini yoxlayır, müşayətedici cədvəllərə imza atır və 
inkassator möhürü vururlar.
 
İnkasso olunan təşkilatm kassaçısı inkasatorlar tərəfmdən təhvil verilən hər bir çantaya nağd pullar 
ilə üç nüsxədən ibarət müşayət arayışı çıxarır. Birinci nüsxə mədaxil ilə birlikdə çantaya qoyulur və 
o pulla- rm kassa müdirinə sərf olunması üçün əsas kimi xidmət göstərir.
 
KitabYurdu.az 
214
 

---

Ġkinci nüsxə çantanın ötürülməsi zamanı inkasatorun əlinə verilir. Pulların yenidən sayılmasmdan 
sonra və pullarm müştərinin hesabma köçürülməsindən sonra bu nüsxə qəbul olunan məbləğin təsdiq 
olunması məqsədilə ona göndərilir.
 
Çantanm qəbulu zamanı äçüncü nüsxə kassaçmm qəbzi ilə birlikdə inkasso olunmuş təşkilatda qalır.
 
Mədaxil ilə birlikdə çantanm almması zamanı bank inkassatoru fotoşəkilli şəxsiyyət vəsiqəsini, 
etibarnaməni, eləcə də bu təşkilatdan mədaxilin toplanmasma dair iştirak kartmı təqdim edir və eyni 
zamanda boş çantaları qaytarır. İnkasatorların briqadiri mədaxilli çantalarmı. onlara dair fakturaları 
və iştirak kartlarım bütün briqadamn iştirakı ilə bankm axĢam kassasına təhvil verir.
 
İnkasatorlar tərəfindən axşam kassasma nağd pullar və ya digər dəyərlər (plombirin şübhə 
doğurması, plombirin vişdən (ipdən) ayrılma- sı, çantanm və ya kilidin zədələnməsi və.s) ilə birlikdə 
qüsurlu çantaların təqdimatı zamanı, fakturada rəqəmlər və ya hərflər ilə təsvir olunan məbləğlərin 
uyğunsuzluğu zamanı, eləcə də fakturada və iştirak kartmda işarə olunan məbləğlərin fərqlənməsi 
zamanı kassa əməkdaşı əməliyyat- çılarm və bu cür çantaları təqdim edən inkasatorlarm iştirakı 
nəticəsində onları açır və bu çantada yerləşən pulları və dəyərləri yenidən sayır.
 
Axşam kassası tərəfindən qəbul olunan içində nağd pullar olan çantalarm və boş çantalarm ümumi 
sayı ilə bağlı arayış tərtib olunur. Kredit təşkilatma tədarük olunan və içində nağd pullar və digər 
dəyərlə- rin yerləşdiyi çantalar isə axşam kassasmm bağlanmasmdan sonra və ya onun yoxluğu 
zamam xüsusi olaraq ayrılan seyflardə qorunur.
 
Növbəti günün səhəri kassa əməkdaşları və əməliyyatçılar içində nağd pullar və digər dəyərlər olan 
çantaları və onlara dair fakturaları yeniddnsayma kassasına təhvil verirlər.
 
Pullarm yenidən hesablanmasmdan sonra və hər bir əməkdaş üzrə nağd pullarm məbləğinin təyin 
olunmasmdan sonra nəzarət cədvəllərin- də müşayətedici cədvəllər və çantalaralara dair fakturalar 
kassa müdiri- nə verilir. Çantalara dair fakturalar mədaxilin yenidən hesablanması nəticələrinin 
mədaxil üzrə kassa jurnalında qeyd olunması və qəbul olu- nan məbləğlərin müştərilərin müvafıq 
hesablarma köçürülməsi üçün əməliyyatçılara göndərilir.
 
 
 
 
KitabYurdu.az 
215
 

---