O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti a. T. Mardonova pul va banklar

Giperinflyasiya. 
Mamlakatda o‗rtacha narx-navoning haddan tashqari 
oshgandagi holati bo‗lib, oyiga 50%, yiliga esa 50 baravardan ham ko‗proq oshishi 
mumkin.Bu inflyatsiya mamlakatlar iqtisodiy rivojlanishining inqirozli davriga 
mos keladi va u iqtisodiyot tarkibiy qismlarini o‗zgarishi bilan bog‘liq. 
Adabiyotlarda shu kabi stagflyatsiya (inflyasiyani iqtisodiy tanglik bilan 
birgalikda yuz berishi), lokal (bir mamlakat yoki jahon miqyosida), ichki (bir 
mamlakat ichida), ochiq (qachonki baholar o‗sishi sezilgan holda), yopiq (sekretiy 
– tovar va xizmatlar sifatini baho o‗zgarmagan holda yomonlashuvchi, tovar 
defiseti sodir bo‗lganda) inflyasiya tushunchalari mavjud. 
Inflyasiyadan farqliroq deflyasiya narx-navo pasayishini, pul qadrini 
ortishini bildiradi. U sababli inflyasiyadan yutqazishlar deflyasiya yordamida 
qoplanishlar sodir bo‗ladi. 
Inflyatsiyaning kelib chiqish sabablariga ko`ra uning ikki toifasini 
ko`rsatish mumkin: talab inflyatsiyasi va ishlab chiqarish bilan bog'liq inflyatsiya 
(taklif inflyatsiyasi). 
Talab inflyatsiyasi
. Inflyatsiyaning bu an`anaviy turi talab oshib ketganda 
yuzaga keladi. Ishlab chiqarish sohasi aholining talabini to`la qondira olmaydi, 
taklifga nisbatan talab oshib ketadi. Natijada tovarlar bahosi o`sadi. Kam 
miqdordagi tovarlarga ko`p pul massasi to`g'ri keladi. 
Talab inflyatsiyaning yuzaga kelish sabablari quyidagilardan iborat: 
a) harbiy xarajatlarning o`sishi va iqtisodiyotning militarlashuvi. 
Harbiy texnika sotib olish va boshqa harbiy xarajatlarni qoplash bilan 
bog'liq bo`lgan jarayonlar muomala uchun keragidan ortiqcha pul chiqarishning 
omili hisoblanadi. 
b) davlat qarzlarining o`sishi va byudjet taqchilligining mavjudligi. 
Byudjet taqchilligi, odatda, zayomlar chiqarish yoki banknotalarni emissiya 
qilish yo`li bilan qoplanadi. Bu, o`z navbatida, qo`shimcha muomala vositalari 
bo`lishiga, qo`shimcha talab yuzaga kelishiga olib keladi. 
g) chet el valyutasining mamlakatga kirib kelishi va uning milliy valyutaga
chet el valyutasining qadri oshadi; 
d) 
xalq 
xo`jaligining 
yetakchi 
tarmoqlarini 
keragidan 
ortiqcha 
investitsiyalash ham aylanmaga qo`shimcha pul ekvivalentlarini chiqarishga olib 
keladi.
Shunday qilib, talab inflyatsiyasi umumiy talabning o`sishi natijasida 
baholar o`sishi bilan namoyon bo`ladi.