148
Amerika prezidentləri
bu istiqamətdə Latın Amerikası ölkələrinə dəstək vermək.
Lakin, Ruzvelt ümumdünya siyasətində ABŞ-ın söz sahibi
olması xəttini yeridir.
XX əsrdə Birləşmiş Ştatların xarici siyasətində üç əsas
müddəa Ruzveltin hakimiyyəti dövründə müəyyənləşib:
1) Latın Amerikası – Avropa dövlətlərinin buradan sıxış-
dırılıb çıxarılması; 2) Asiya – xüsusilə Çin və digər Asiya
ölkələrində ABŞ-ın mövqeyinin möhkəmlədilməsi, buna
mane olan Yaponiyanın zərərsizləşdirilməsi, 3) Avropa –
ümumdünya ağalığının qarantına çevrilə biləcək mövqe
döyüşü.
Qarşıya qoyduğu strateji məqsədlərə çatmaq üçün Ruz-
velt bütün diqqəti hərbi-dəniz qüvvələrini gücləndirməyə
yönəldir. Artıq onun prezidentlik müddətinin sonuna yaxın
ABŞ dünyada ikinci dəniz dövləti olur.
Radikal-pasifi stləri reallıqdan uzaq romantiklər ad-
landırsa da, dünyada sülhün qorunub saxlanması tərəfdarı
kimi çıxış edir. Rus-Əfqan müharibəsinə son qoyulmasın-
da vasitəçiliyi 1906-cı ildə ona Nobel Sülh mükafatının
verilməsilə nəticələnir.
İstefaya çıxdıqdan sonra ümumdünya səyahətinə çı-
xır. Afrikanı, Avropanı dolaşır, vətənə qayıtdıqdan sonra
yenidən aktiv siyasi fəaliyyətə başlayır. Prezident Taftın
yeritdiyi siyasətlə razılaşmayaraq 1912-ci ildə yenidən
prezident seçilməyə cəhd göstərir. Lakin onun bu istəyi
partiya daxilində narazılıqla qarşılanır. Nəticədə Ruzvel-
tin tərəfdarları partiyadan çıxaraq Tərəqqi partiyasını ya-
radırlar və Ruzvelt onların namizədi olur. Respublikaçı-
ların seçkilərə vahid namizədlə gedə bilməmələri onların
məğlubiyyətilə nəticələnir. Demokrat Vilson qalib gələrək
prezident seçilir.
Ruzvelt bu məğlubiyyətdən sonra da siyasi fəaliyyətini
davam etdirir. 1914-cü ilin payızında ABŞ ictimaiyyətinin
149
Amerika prezidentləri
Avropada Almaniyanın özbaşınalığına etirazını dəstəkləyir.
Britaniya sərnişin gəmisi «Luzitaniya» batırıldıqdan sonra
ABŞ-ın ittifaq qoşunları tərəfi ndə müharibəyə qatılmasının
vacibliyini bildirir.
1918-ci ildə Taftla barışması onu növbəti seçkilərə şanslı
namizəd edirdi. Lakin səhhətinin kəskin pisləşməsi onun bu
planlarını pozdu. Kiçik oğlu Kventinin Fransa cəbhəsində
həlak olması onun həyat eşqini daha da korşaldır. T.Ruzvelt
6 yanvar 1919-cu ildə Nyu-York yaxınlığındakı Saqemor-
Hil malikanəsində 60 yaşında vəfat edir.
150
Amerika prezidentləri
UİLYAM H.TAFT
(WILLIAM H. TAFT)
(1909-1913)
ABŞ-ın 27-ci prezidenti olmuş Uilyam Houard Taft 15
sentyabr 1857-ci ildə Ohayo ştatının Sinsinnati şəhərində
varlı vəkil Alfonso Taftın ailəsində dünyaya gəlmişdir. Taft-
151
Amerika prezidentləri
lar hələ 1678-ci ildə Amerikaya köçmüş ilk mühacirlərdən
idi və bu sülalədən iri torpaq sahibləri, vəkillər, dövlət
xadimləri çıxmışdı. Balaca Uilyam ibtidai təhsilini doğma
şəhərində aldıqdan sonra Yel Kollecində oxuyur. 1878-ci
ildə Kolleci bitirərək Sinsinnati hüquq məktəbində təhsilini
davam etdirir.
Hüquq fakültəsini bitirən Taft qəzetdə ona təklif olunan
yüksək məvacibli işdən imtina edərək, öz hüquq biliklərini
zənginləşdirmək məqsədilə məhkəmədə işləməyə başlayır.
23 yaşında ikən Hamilton qrafl ığının (Ohayo şt.) prokuror
köməkçisi təyin edilir. Bu təyinat Taftın 30 il sonra Ağ Evdə
bitəcək siyasi-ictimai karyerasının başlanğıcı idi.
Tezliklə o, atasının dostu Harlan P.Lloydla birgə şəxsi
vəkillər kontoru açsa da, iki il sonra vəkillik fəaliyyətinə son
qoyur. Maddi cəhətdən heç bir çətinliyi olmayan Uilyam
sırf siyasətlə məşğul olmağa qərar verir. Şöhrətpərəst ol-
masına baxmayaraq, ambisiyaları ABŞ Ali Məhkəməsinin
sədri olmaqdan uzağa getmirdi. Ona Ali Məhkəmənin üzvü
olmaq təklif edilsə də, sədr olmaq məqsədilə bu təklifdən
imtina etmişdi.
1896-cı ildə nüfuzlu ailədən olan Ellen Herronla ailə
qurmuş və bu nikahdan onların üç övladı dünyaya gəlmişdir.
1887-ci ildə Ohayo Ali Məhkəməsinin sədri seçilir. Üç
il sonra isə prezident Harrison onu Birləşmiş Ştatların Baş
prokuroru təyin edir. İki il bu vəzifədə çalışan Taft 1892-ci
ildə Sinsinnatiyə qayıdaraq səkkiz il yerli məhkəmədə ha-
kim kimi fəaliyyət göstərir. 1900-cü ildə prezident Mak-
Kinli onu iki il əvvəl ABŞ tərəfi ndən ilhaq edilmiş Filippin
arxipelaqının konstitusiyasını hazırlayacaq İkinci komis-
siyaya prezident təyin edir. Növbəti il Taft arxipelaqın ilk
qubernatoru olur.
1904-cü ildə ikinci müddətə prezident seçilmiş T.Ruz-
veltin qurduğu kabinetə hərbi nazir kimi daxil olan Taft
152
Amerika prezidentləri
dörd il bu vəzifədə çalışmışdır. Onun Ruzveltlə isti
münasibətləri karyerasına əhəmiyyətli təsir göstərmişdir.
Müxtəlif xarakterli insanlar olmasına baxmayaraq, onlar
istər siyasi, istərsə də gündəlik həyatda dost olmuşlar. Elə
Ruzveltin təklifi ilə də respublikaçılar Taftı 1908-ci il pre-
zident seçkilərinə namizəd göstərirlər. Ruzvelt başladığı si-
yasi-iqtisadi islahatları Taftın davam etdirəcəyinə inanırdı.
1908-ci ilin noyabrında keçirilən seçkilərdə Taft vitse-
prezidentliyə namizəd göstərilmiş Nyu-Yorklu senator
Ceyms Şermanla birgə demokratların namizədi Uilyam
Brayana qalib gəlir.
Gözlənildiyinin əksinə olaraq, yeni seçilmiş prezident
heç də Ruzveltin başladığı islahatları davam etdirməmiş,
partiyanın mühafi zəkar qanadının dəstəyinə arxalanaraq
islahatlar aparılmasına loyal yanaşmışdır. Taftın Ruzveltin
məsləhətlərinə laqeyd münasibəti, köhnə dostları bir-birinə
rəqib, sonda isə düşmən etdi.
Prezidentin belə daxili siyasi kurs götürməsi respub-
likaçılar partiyasında böyük narazılıqla qarşılanırdı. İs-
lahat tərəfdarlarının Konqresin hər iki palatasında güclü
fraksiya yaratdığını nəzərə alsaq, prezidentin mövqeyinin
zəifl əyəcəyini, konqres-prezident qarşıdurmasının labüdlü-
yünü əvvəlcədən xəbər vermək olardı. Taftın apardığı kadr
siyasəti də Ruzvelti məyus etmişdir. Yeni kabineti qurarkən
Taft əsasən yaxından tanıdığı və inandığı şəxslərə üstün-
lük vermişdir. İqtisadi məsələlər üzrə vəkil Filander Nok-
sun dövlət katibi, Riçard Bollingerın daxili işlər naziri təyin
olunmasını da bununla izah etmək olar.
Lakin, Taft heç də islahatların tam əleyhdarı olma-
mışdır. Sonradan o, nəinki Ruzveltin başladığı bəzi isla-
hatları həyata keçirmiş, bir çox sahələrdə islahatlar apa-
rılmasının təşəbbüskarı olmuşdur. Poçt xidməti sahəsində
islahatlar aparılması və poçt idarəsi nəzdində əmanət kas-
Dostları ilə paylaş: |