Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
145 Amerika prezidentləri ilə məşğul olan komissiyada işə qəbul edilir. 1895-97-ci illərdə isə Nyu-York polis komissarı vəzifəsini tutur. Növbəti seçkilərdə U.Mak-Kinlinin namizədliyini müdafi ə edən Ruzvelt, prezidentin administrasiyasında yer alacağına ümid bəsləyə bilərdi. Sələfl ərindən fərqli olaraq ekspansiya tərəfdarı olan Mak-Kinli kabinetə məhz ABŞ- ın ümumdünya siyasi məkanına inteqrasiyası tərəfdarlarını toplayırdı. Bu sırada artıq özünəməxsus siyasi baxışları ilə fərqlənən Ruzvelt diqqətdən yayınmır və o, hərbi-dəniz na- zirinin müavini təyin edilir. Nazir müavini olmasına baxmayaraq kabinetin digər üzvləri arasındakı nüfuzu, onun dövlətin xarici siyasət kur- sunun müəyyənləşməsinə təsir imkanını artırır. Bu haqda U.Taft prezident olarkən belə demişdi: «Əgər Ruzvelt ol- masaydı, çətin ki, İspaniyaya müharibə elan olunardı». Amerika-İspaniya müharibəsi başlayarkən Ruzvelt tut- duğu vəzifədən istefa verərək cəbhəyə yollanır. Nyu-York milli qvardiyasının kapitanı olan Ruzvelt podpolkovnik rütbəsində «Vəhşi atlılar» kavaleriya alayının komandiri təyin olunur. Müharibədə özünü bacarıqlı hərbçi kimi təsdiq edən Ruzvelt şan-şöhrət qazanmaqla yanaşı siyasi karyerasında yeni mərhələnin əsasını qoyur. Ordudan tərxis olunduqdan sonra 1898-ci ilin sonunda Nyu-York qubernatoru seçilir. 1900-cü il prezident seçkilərndə yenidən Mak-Kinlinin namizədliyi irəli sürüldü. Şöhrətpərəst Ruzveltin də nami- zəd olmaq istəyi vardı. Lakin M.Hann, T.Platt kimi qüdrətli partiya bossları buna razlaşmadılar və Ruzveltə növbəti seçkilərədək gözləməyi məsləhət bildlilər. Partiyadakı Ruz- velt tərəfdarlarının tələbi ilə o, vitse-prezidentliyə namizəd göstərilir. Uğurlu keçən seçkilərdən sonra vitse-prezident senat qarşısındakı ilk çıxışında öz məramını bu şəkildə açıqla- 146 Amerika prezidentləri mışdı: «Biz Qərb yarımkürəsində, bütün kontinentdə aparı- cı dövlətik. Şərq və Qərbdə, iki böyük okeandan o tərəfdə daha böyük dünyaların həyatını müşahidə etməkdəyik. İstəsək də, istəməsək də biz o həyatda iştirak etməyə borc- luyuq». 14 sentyabr 1901-ci ildə Mak-Kinli sui-qəsd nəticəsində aldığı ölümcül yaralardan vəfat etdi. Elə həmin gün Ruzvel- tin ABŞ-ın 26-cı prezidenti kimi andiçmə mərasimi keçirildi. Ruzveltin prezidentliyinin ilk illərində iqtisadiyyatın dövlət tərəfi ndən tənzimlənməsi istiqamətində ilk addımlar atıldı. Prezidentin təşəbbüsü ilə Konqres «trestlər əleyhinə» qanun layihəsini qəbul edir. Bu qanuna əsasən iri trestlər və digər inhisarçı qrupların fəaliyyəti dövlət nəzarəti altı- na keçirdi. Ruzvelt kapitalın həddən artıq mərkəzləşməsini «bədbəxtlik» adlandırırdı. Onun fi krincə bu, rəqabəti, fərdi sahibkarı, ümumiyyətlə xırda burjuaziyanı məhv edir, ölkənin sonrakı inkişafına əngəllər törədirdi. 1902-ci ildən başlayaraq Ruzvelt bu istiqamətdə konk- ret fəaliyyətə keçir. 1890-cı ildə qəbul edilmiş antitrest Şerman qanununa istinad edən baş prokuror Filander Noks nüfuzlu dəmiryol şirkəti «Şimal səhmdar kompaniyası»na qarşı prosesə başlayır və bu, 1904-cü ildə trestin buraxıl- ması ilə nəticələnir. Bunun ardınca trestlərə qraşı növbəti proseslərə start verilir. Bununla yanaşı Ruzvelt fəhlə təşkilatlarının yaranma- sında da maraqlı idi. 1902-ci ildə prezident Pensilvaniya şaxtaçılarının maaşların artırılması və əmək şəraitinin yax- şılaşdırılması tələbini dəstəkləyir. Arbitraj məhkəməsinin fəhlələrin mənafeyinə uyğun çıxardığı qərarı yerinə yetir- məkdən imtina edən sahibkarları regiona ordu gön dər- məklə, şaxtaları milliləşdirməklə hədələyir və bunun- la onların məhkəmə qərarına əməl etmələrinə nail olur. Əmək konfl iktlərinə dövlətin müdaxilə hüququnun etiraf 147 Amerika prezidentləri edilməsini Ruzvelt daxili siyasətdə özünün başlıca uğuru hesab edirdi. Fəaliyyətinin əhali tərəfi ndən dəstəklənməsinə baxma- yaraq, onun partiyadaxili mövqeyi müdafi əsiz olaraq qa- lırdı. Lakin 1904-cü ildə əsas rəqibi M.Hannın vəfatından sonra Ruzveltin partiyadaxili nüfuzu mübahisəsiz oldu. Respublikaçıların növbəti prezident seçkilərinə həsr olun- muş konventində Ruzveltin namizədliyi irəli sürüldü. 1904- cü il noyabrın 8-də keçirilən seçkilərdə Demokratların namizədi Olton B.Parkerə qalib gələrək prezident seçilən Ruzvelt, həmin günün axşamı növbəti seçkilərdə iştirak etməyəcəyini bəyan etdi. T.Ruzvelt ikinci prezidentlik müddətində də reformist fəaliyyət proqramını həyata keçirir. Onun prezidentliyi- nin əsas xüsusiyyətlərindən biri də ölkənin xarici siya- si kursunda önəmli dəyişikliklərin olmasıdır. XX əsrin əvvəllərinədək ABŞ-ın xarici siyasət kursunun əsasını təcridçilik prinsipləri təşkil edirdi. İki başlıca amil: ölkənin iqtisadi gücünün sürətli artımı və mərkəzi Avropa hesab edilən beynəlxalq sistemin tədricən tənəzzül etməsi ABŞ-ın ümumdünya siyasət məkanına inteqrasiyasını şərtləndirirdi. Buna subyektiv amillər də təsir göstərməmiş deyildi. Belə ki, Ruzvelti sələfl ərindən fərqləndirən ən başlıca xüsusiyyəti onun Avropa ilə six tellərlə bağlı, bəzi Avropa dövlət və mədəniyyət xadimləri ilə dostluq əlaqələrinin olması idi. Qeyd edək ki, icraedici hakimiyyətin bir əldə toplanma- sı, konkret olaraq prezidentlik institutunun tətbiqi, xarici və daxili siyasətdə prezidentin şəxsi əlaqələrindən istifadə etməsi üçün geniş imkanlar yaradır. Ruzvelt bu əlaqələrdən məharətlə istifadə edə bilmişdi. T.Ruzvelt ABŞ xarici siyasət kursunun ideya əsaslarında «sakit inqilab» edib. Ona qədər bu kurs C.Vaşinqtonun vida müraciəti ilə müəyyənləşirdi: Avropadan asılı olmamaq və Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|