152
–Mən
ki müharibəyə getmirəm, Joan! Sadəcə olaraq, İsveçrəyə səyahətə gedirəm,
tez qayıdacağam. Elə bil ki, tacirəm, Millətlər İttifaqına pulemyot satmağa
gedirəm...
– Qayıdanda hər şey əvvəlki kimi olacaq? Mən qorxudan ölərəm...
– Axırıncı sözləri bir də təkrar elə...
– Düz sözümdür...– Onun səsində yanğı var idi. – Mənə hamıdan sonra deyirsən.
Veber sənin yanına gedə bilər, mən yox! Morozova zəng vurursan, mənə yox! İndi
də çıxıb gedirsən...
– Aman Allah! Gəl söz güləşdirməyək, Joan!
–
Söz güləşdirmirəm, həqiqəti deyirəm.
– Yaxşı, vaxtdır... Salamat qal, Joan!
– Ravik! – O, telefonda qışqırdı. – Ravik!
– Hə...
– Qayıt! Qayıt! Sənsiz mənim nə günüm?!
– Qayıdacağam...
– Mütləq! Mütləq!
– Hələlik, Joan! Tezliklə qayıdacağam...
Ravik dar, bürkülü köşkdə bir az da dayandı. Gördü ki, dəstək hələ də əlindədir.
Qapını açdı. Məmur geri döndü, mehribanlıqla gülümsədi.
– Qurtardınız?
– Bəli.
Qayıdıb bayaqkı yerdə oturdular. Ravik qədəhini axıra kimi içdi. «Gərək, zəng
vurmayaydım, – deyə fikirləşdi. – Zəngdən qabaq rahat idim, indisə dəli kimi
olmuşam. Gərək, əvvəlcədən biləydim ki, bu
telefon söhbəti bizə heç nə
verməyəcək. Nə mənə, nə də Joana...» İstədi durub təzədən zəng vursun, əslində,
bayaq demək istədiyinin hamısını desin. Desin ki, niyə onunla görüşmək istəmədi.
Desin ki, həbsxananın çirk-pasını ona göstərmək istəmədi... Ancaq yenə də bir yol
tapacaq, hər şey əvvəlki kimi olacaq...
– Zənnimcə, durmaq vaxtıdır,–məmur dilləndi.
– Elədir...
Ravik xidmətçiyə əl elədi:
– İki balaca şüşə konyak, nə qədər qəzetiniz varsa, hamısını,
bir də on qutu
«Kaporal» siqareti gətirin. Hesabımızı da deyin. – Məmura tərəf baxdı: – Olar?
– İnsan insanlığında qalır! – Məmur cavab verdi.
Xidmətçi onun dediklərini gətirdi.
– Tıxaclarını çıxarın, – deyə Ravik qəzetləri bölüb, səliqə ilə hər cibinə bir-ikisini
qoydu, sonra tıxacları yarıyacan şüşələrə elə taxdı ki, orada burğusuz çıxara bilsin
və paltosunun hər qoltuq cibinə birini qoydu.
– Siz lap usta imişsiniz. – Məmur dilləndi.
– Neyləyim, adətkar olmuşam. Uşaq vaxtı ağlıma gətirməzdim ki, böyüyəndə də
«hindu-hindu» oyunu oynayacağam...
Yazıçı ilə polyak konyakı görəndə bilmədilər, neyləsinlər! Ustanınsa
spirtli
içkilərdən xoşu gəlmirdi. Onunku pivə idi və deyirdi ki, ən yaxşısı Berlin pivəsidir.
Ravik quru taxtın üstündə uzanıb qəzet oxuyurdu. Polyak fransızca bilmədiyi üçün
əlinə qəzet almırdı. O, çoxlu siqaret çəkdi, kefi kökəldi. Gecə usta ağlamağa
153
başladı. Ravik oyaq idi. Ustanın boğuq hıçqırtılarına qulaq asa-asa, balaca
pəncərədən çölə baxdı. Yata bilmirdi... Usta sakitləşəndən
sonra da gözünə yuxu
getmədi. Fikirləşdi ki, usta yaxşı dolanırmış. O qədər yaxşı yaşayıb ki, onu
itirdiyinə yanır...
XVIII
Ravik vağzaldan gəlirdi. Pal-paltarı çirkli, özü isə yorğun idi. On üç saat üst-başı
sarımsaq iyi verən adamlarla, yanı tulalı ovçularla, zənbillərdə toyuq-cücə,
göyərçin aparan qadınlarla bürkülü vaqonda yol gəlmişdi. Bundan əvvəl isə üç ay
sərhəddə qalmışdı...
Axşamın yenicə düşən toranlığında nəsə parıldadı. Ravik başını qaldırdı. Sanki,
Ron-Puenin ətrafına piramidaşəkilli güzgülər düzülmüşdü və indicə qürub etmiş
may günəşinin son şəfəqləri onlara ilişib qalmışdı...
Dayanıb bir xeyli onlara baxdı.
Doğrudan da, piramidaşəkilli güzgülər idi və
zanbaq ləklərinin kənarına sıra ilə düzülmüşdü.
– Bunlar nədir? – deyə o, yenicə düzəldilmiş ləki dırmıqlayan bağbandan soruşdu.
– Güzgüdür, – bağban başını qaldırmadan cavab verdi.
– Güzgü olduğunu görürəm, ancaq mən axırıncı dəfə burada olanda yox idi.
– Çoxdan buralara gəlmirsiniz?
– Üç aydır.
– Vah, üç ay! Bunları iki həftədir qoyublar. İngilis padşahı üçündür... Qonaq
gələcək! Sir-sifətini görər...
– Adamın tükü ürpəşir...
– Elədir...–Bağban heç təəccüblənmədi.
Ravik yoluna davam etdi. Üç ay... Üç il... Üç gün... Görəsən, vaxt, zaman nə olan
şeydir?! Həm heç nə, həm də hər şey... Şabalıd ağacları indi çiçək açır... Ancaq
Almaniya yenə də müqavilələri pozub Çexoslovakiyanı büsbütün tutanda heç
puçurlamamışdı... Bu vaxt ərzində mühacir Yozef Blumental çılğın gülüşlərlə
özünü Cenevrədəki «Millətlər İttifaqı»nın sarayı önündə güllələmişdi... Belforda
Qünter adı ilə yaşayarkən keçirdiyi sətəlcəmin izləri köksünün harasındasa gizlənib
qalmışdı... İndi isə qadın sinəsi kimi yumşaq bir gecədə yenə bura gəlmişdi....
Sanki, bunların hamısı məhz belə də olmalı imiş...
Hər şeyi necə qəbul edirsənsə,
bunlara da eləcə «qismətdir» deyib, ümidsizliyin yeganə silahı olan təmkinlə
dözürsən. Səma hər yerdə eynidir, yer üzündəki qətllərin, nifrətin, məhəbbətin,
qurbanların üstünə çadır kimi çəkilib... Heç nədən xəbəri olmayan gözəl güllər isə
hər il açır, mavi toranlıq gündüzlə gizlənqaç oynayır,
nə pasport dərdi çəkirlər, nə
də satqınlıqdan, tənhalıqdan, ümidsizlikdən qorxurlar... Nə yaxşı ki yenə
Parisdədir! Onun gümüşü rəngə boyanmış küçələrində heç nəyi düşünmədən,
yavaş-yavaş gəzişmək nə gözəl imiş! Belə saatları yaşamaq nə yaxşı imiş! Sanki,
həyatdan möhlət almışdı, uzaq keçmişdə qalmış qüssə-kədərlə, sadəcə olaraq, hələ
ölməyib yaşadığına görə keçirdiyi ülvi səadət hisslərinin qovuşduğu üfüqlərdə
asta-asta süzürdü... Bu saat elə saat idi ki, Parisə yenicə çatmışdı, ürəyinin başı
hələ neştərlənməmişdi... Bir də bu qəribə həqarət hissi... Sinədolusu nəfəs almaq...
Bu nəfəs, sanki, xəfif bir meh idi, haradansa lap uzaqlardan,
ürəyin damar-damar