Qulu məHƏRRƏMLİ

 

194 

(kadr    pəncərəli) ibarətdir.    Lent    qınq-qmq   

həmin    novçadan 

keçir. 

      FİLM-TAMAŞA    (film-play)    -    kinonun   

ifadə vasitələrindən 

istifadə etməklə teatr tamaşasının 

ekranlaşdırılması. Çəkiliş zamanı 

hadisələr səhnədən kinostudiya pavilyonlanna və 

naturaya keçirilir. 

F.t.-lar montajla, planlara bölüşdürülməklə çəkilir. 

Bu da aktyor 

ifasımn    teatrdan    fərqli    texnikasını    tələb     

edir.    F.t.-lar    teatr 

incəsənətinin    nailiyyətlərini təbliğ    edir    və   

teatr    yaradıcıhğımn 

nümunələrini geniş tamaşaçı auditoriyalarına 

çatdınr. 

      FİLMDƏN KADR (frm/film frame) - çəkiliş   

zamanı edilən 

reklam fotolarından    fərqli olaraq birbaşa    filmin 

neqativindən 

çıxarılan foto. 

      FİLMİN DEFEKTLƏRİ    (film faults)    - saz 

vəziyyətdə    olan 

aparatda    nümayiş    etdirilən      zaman    ekranda   

alınan    təsvirlərin 

keyfiyyətini aşağı    salan    qüsurlar.    F.d.   

sırasma isti aşkarlayıcı 

vasitəsilə qısa müddətdə aşılama nəticəsində alınan 

azkontrastlı 

pozitivlər;    çox    miqdarda    bromidli    kontrast   

aşkarlayıcısında 

---

 

195 

aşkarlama nəticəsində alınan yüksəkkontrastlı 

pozitivlər; saxlanma- 

mühafizə qaydalarının    pozulmasına,    kasetin 

doldurulması, yaxud 

qaba doldurulma zamanı işıqlanmaya görə alınan 

həddən artıq hiss 

olunan pərdələr və s. daxildir. 

      FİLMİN GERİ FIRLADBLMASI (back 

oscillation/srroke/swing) 

- filmin axırdan əwələ hərlədilməsi prosesi; xüsusi 

sarıyıcıda, yaxud 

bilavasitə      kinoproyektorda    aşağıdakı    kasetdən     

yuxarıdakına 

sarımaqla yerinə yetirilir.    Lentin qüsurlannı 

aşkara    çıxarmaq, 

zədələri təmir etmək və təmizləmək məqsədi ilə 

hərlədilməni montaj 

stolunda apararaq, eyni zamanda filmə baxmaq 

məsləhət görülür. 

      FİLMİN (LENTİN) QABARMASI (convex   

tape surface)    - 

kinoproyeksiya    zamanı    həddindən      artıq   

qızma    nəticəsində 

kinolentin burulması. F.q. nəticəsində onun 

emulsiya    təbəqəsi    ilə 

obyektiv arasındakı məsafə vaxtaşın dəyişir. Bu da 

ekranda təsvirin 

fokusunun itməsinə,    necə deyərlər, təsvirin 

«boğulmasına» gətirib 

çıxanr.    Kiçik    kəskinlik dərinliyinə malik   

qısafokuslu proyeksiya 

---

 

196 

obyektivli,    ensiz lentli kinoproyektorlarla   

işləyərkən,    ekrandakı 

təsvirin    kəskinliyi    filmin      qabarmasmdan    və   

kadr pəncərəsi 

müstəvisində      lentin    obyektivin      optik     

oxuna    perpendikulyar 

vəziyyətinin pozulmasından asılıdır. 

      FİLMİN SƏS EFFEKTLƏRİ (film sound 

effect) - həyatdakı 

bütün    səslərin köməyi ilə ekranda zəngin və 

gerçək səs mühiti 

yaratmağa xidmət edən ifadə vasitəsi. F.s.e. obrazlı 

ümumiləşdirmə 

yaratmağa kömək edir, təsvirə geniş poetik məna 

verir. F.s.e. çox 

vaxt qəhrəmanlann    nitqi, musiqi ilə sıx əlaqədar 

olur və təsvirdən 

aynlmayan vahid səs    kütləsi    yaradır.    Filmlərdə   

səs    effektlərinə 

xüsusi    əhəmiyyət verilir. Səs effektləri obrazlı - 

ümumiləşdirilmiş, 

bəzən rəmzi mənada səslənir. Bəzən    F.s.e.    sanki 

aynca partiyaya 

çevrilərək özünün səs obrazlan vasitələri ilə filmin 

ümumi ideyasını 

ifadə edir. 

      FİLMİN YOXLAMA NÜSXƏSİ (test copy) - 

film nüsxələrinin 

kütləvi    çapı    üçün    kinostudiyada    neqativdən   

hazırlanan etalon. 

Filmin    yoxlama nüsxəsini,    bir    qayda    olaraq,   

nümunə    kimi, 

---

 

197 

kinooperator və səs operatoru təsdiq edir. 

      FİLMLƏRİN ÇOXAPARATLI ÜSUL İLƏ 

ÇƏKİLİŞLƏRİ 

(multicamera    shooting/shot)    -    əsasən, TV 

filmlərinin    və    teatr 

tamaşalannın    istehsalında    tətbiq olunan    üsul.   

Bu    çəkilişlərdə 

tərkibində təsvirə TV    nəzarət qurğusu olan    bir 

neçə kinoçəkiliş 

aparatının    TV    nəzarət    ekranları    rejissor   

pultunda      qurulur, 

kinoçəkiliş aparatlan pavilyonda dekorasiyanm 

daxilində müxtəlif 

nöqtələrdən müxtəlif miqyaslı təsvirlərin 

çəkilişlərini aparmaq üçün 

yerləşdirilir. 

      Rejissor öz    pultunun arxasında    əyləşib 

məşqlərdə əwəlcədən 

təsdiq    olunmuş    ardıcıllıqla,    çəkilişi   

dayandırmadan,      istənilən 

aparatı    işə salmaqla səhnələrin    ümmni, orta və   

iri planlannın 

çəkilişini apanr. Təcrübə göstərir ki, çoxaparatlı 

çəkiliş    üsulunun 

bacanqla      tətbiq    edilməsi    çəkiliş      qrupunun   

gündəlik    əmək 

məhsuldarlığını bir neçə dəfə artırmaq imkanı 

yaradır. 

  -    FİLMOQRAFİYA    (filmography)    -    arayış   

xarakterli işlərdə 

filmlərin siyahıya alınması üsullarını və 

prinsiplərini    öyrənən elm 

---

 

198 

sahəsi.    Annotasiya olunan, tematik, xronoloji F. 

növləri mövcud- 

dur. F.-lar sorğu-məlumat kitabçalan şəklində 

tərtib olunur. 

      FİLMOLOGİYA (filmology)    -    müxtəlif 

humanitar    və təbiət 

elmləri (ilk növbədə, fiziologiya və qavrayış 

psixologiyası, eləcə də 

sosiologiyanın) metodikalarınm    cəmlənməsi 

nəticəsində formalaş- 

mış elm sahəsi. F. müxtəlif fəlsəfi və estetik 

mövqedə olan dünya 

alimlərini birləşdirir. 

      FİLMOTEKA    (film      library)    -   

kinofılmlərin      toplanması, 

saxlanması, texniki    cəhətdən    işlənməsi, eləcə   

də    öyrənilməsi və 

yayılması ilə məşğul olan müəssisə. 

      FİLTR (füter) -      müəyyən qisim tezlikləri 

keçirən, digərlərinin 

isə keçməsinə mane olan elektrik şəbəkəsi (bax 

İşıq filtrləri). 

      FİLTR TƏBƏQƏSİ    (filter    layer)    -    rəngli   

kinolentin    iki 

işığahəssas təbəqəsi arasmda yerləşən, işıq filtri 

rolunu yerinə yetirən 

nazik təbəqə. 

      FİNAL (final/denounment) - musiqi, dram 

əsərinin və ya teatr 

tamaşasının sonuncu hissəsi. F.    sonluqla uyğun 

gəlməyə    də bilər, 

---