Şəmistan Nəzirli
379
HƏRBÇİ VƏKİLOVLAR
Zatından bir hünər görünsə səndə,
Səni yaşadacaq özün ölsən də.
Əmir Xosrov Dəhləvi,
məşhur hind şairi
İstər imperiya dövründə, istər 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan
Demokratik Cümhuriyyətinin Milli Ordusunda və Aprel çevri-
lişindən sonra da Vəkilovlar nəslinin silah tutan cəsur övladları
hərbi sahədə layiqincə qulluq etmişlər.
Azərbaycanın Rusiya işğalından sonra sevimli şairimiz Səməd
Vurğunun mənsub olduğu Vəkilovlar nəslindən imperiya ordu-
sunun sıralarında igidlik göstərən hərbçi oğullar olmuşdur.
1855-ci il sentyabrın 12-də Qafqaz Əlahiddə Ordusunun koman-
danı general N.N.Muravyovun verdiyi əmrdə oxuyuruq:
“Üçüncü müsəlman-süvari (Azərbaycan – Ş.N.) alayındakı qa-
zaxlılardan ibarət bölüyün komandiri, kapitan Mənsur ağa Və-
ki lova “İgidliyinə görə” və üstü yazılı dördüncü dərəcəli “Mü-
qəddəs Anna” ordeni, Qazax bəy polusotniyasından olan milis
praporşiki Mir Mirzə Məhəmməd Şərif oğluna podporuçik
rütbəsi, Borçalı bəy polusotniyasının vəkili Məmməd şah Ağa-
sultanova gümüş temlyak gəzdirmək hüququ və yunker rütbəsi,
Qazax bəy polusotniyasından Mustafa ağa Mirzə Əli ağa oğlu
Vəkilova gümüş temlyak gəzdirmək hüququnda yunkerlik rüt-
bəsi verilsin” (Bax: “Kavkaz” qəzeti, № 85, 24 sentyabr 1855-ci il).
1889-cu ildə Tiflisdə nəşr olunmuş Qafqaz Hərbi-Tarix Muze-
yinin “Soraq kitabçası”nda belə bir məlumata rast gəldim: “Pol-
kovnik Mirzə Xudadat bəy Vəkilov 1822-ci ildə Salahlı kəndində
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları
380
anadan olub. İlk zabit rütbəsini 1847-ci il iyunun 2-də, polkovnik
rütbəsini 1879-cu il dekabrın 14-də alıb. Hazırda Qafqaz Əlahiddə
ordusunda xidmətdədir. İgidliyə görə təltif olunduğu ordenlər:
dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Anna” (1847), üçüncü dərəcəli
“Müqəddəs Anna” bantla birgə (1851), “Müqəddəs Stanislav”
(1858), İmperatorun tacqoyma mərasimi münasibətilə orden
(1860), ikinci dərəcəli “Müqəddəs Anna” qılıncla birgə (1861),
dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Vladimir” bantla birgə (1875),
üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Vladimir” (1883) və 1862-ci ildə İra-
nın üçüncü dərəcəli “Şire-Xorşid” ordeni.
Polkovnik Mirzə Xudadat bəy Vəkilov Tiflisdəki hərbi gimna-
ziyanı bitirib. Qafqaz Əlahiddə Ordusunda Şərq dilləri üzrə
tərcüməçi işləyib. O, məşhur tibb alimi doktor Məmmədrza ağa
Vəkilovun əmisi oğlu, müsavat lideri Əlimərdan bəy Topçuba-
şovun isə dayısıdır.
“Tiflisski listok” qəzeti 1889-cu il 3 iyun sayında yazır ki, bu
günlərdə vəfat etmiş polkovnik Mirzə Xudadat bəy Vəkilov Qaf-
qaz Əlahiddə ordusunun ümumi siyahısından çıxarılır.
* * *
Allahın mərhəməti ilə biz ümumrusiya imperatoru və
hökmdarı birinci Aleksandr Bizə sədaqətli qazax xalqına
1
Bizim gürcü çarlığının Baş rəisi general A.P.Tormasovun
2
məlumatına görə, keçən 1809-cu ildə çoxsaylı İran qoşunlarının
Bizim sərhədlərə basqını zamanı Gürcüstanda yaşayan
3
Qazax
camaatı misilsiz şücaət göstərmiş. Bizim taxt-taca sədaqətli ol-
muşlar.
1
Gürcüstanla qonşu olan yazılmalıdır. Qazax sultanlığı 1801-ci ildə
Şərqi Gürcüstanla birgə Rusiyaya ilhaq
olunmuşdu. Şübhəsiz ki, bu səhv
ordan yaranıb –
Ş.N.
2
A.R.Tormasov 1809-cu ildən 1811-ci ilə kimi rus qoşunlarının Qaf-
qazda Baş komandanı olub –
Ş.N.
3
Səhvdir. Qazax xalqı yox, Qazax camaatı olmalıdır. – Ş.N.
Şəmistan Nəzirli
381
Qazax süvarilərinin bu şücaətini və Bizə göstərilən sədaqətini
nəzərə alaraq (Qazax camaatına) Bizim hökmdarın təşəkkür və
ehtiramını bu Fərmanla bildirməyinizi lazım hesab edirik.
Sankt-Peterburq
Bizim Çarlığımızın onuncu ili.
İmperator Birinci Aleksandr.
Daxili işlər naziri: Kozodoyev.
7 may 1810-cu il.
* * *
Allahın mərhəməti ilə biz Ümumrusiya imperatoru
və çarı İkinci Aleksandr
Qoy, hər kəsə aydın və məlum olsun ki, hamımızın sevimlisi
imperator Nikolay Pavloviç, Ümumrusiya padşahı, bizim çar
atamız, kornet Kazım Hüseynqulu oğluna, onun xidmətdə gös-
tərdiyi çalışqanlıq və səylərə görə, ən mərhəmətlimiz, min səkkiz
yüz əlli birinci il, avqustun otuzuncu günü ona podporuçik
rütbəsi vermişdir. Ona görə də biz bütün təbəələrimizə bildirərək
əmr edirik ki, Kazım Hüseynqulu oğluna podporuçik rütbəsi
təsis edib bağışlayırıq və onu Bizim Podporuçik kimi lazım olan
qaydada tanıyıb hörmət edin. Biz inanırıq ki, O, ən mərhəmətli
tərəfindən ona verilmiş rütbəyə layiq, sadiq və mehriban, zabitə
yaraşan kimi hərəkət edəcək. Buna əsasən, Biz Hərbi Nazirliyin
Müfəttişlik Departamentinə imzalayıb Bizim dövlət möhürü ilə
təsdiq etməyi tapşırdıq.
Sankt-Peterburqda 1855-ci il dekabrın 26-cı günü verilmişdir.
İmperator Həzrətlərinin Baş Qərargahının
növbətçi generalının köməkçisi Əlahəzrətin
məiyyəti general-mayor ______
Vitse-direktor vəzifələrini yerinə yetirən
polkovnik ______
Hərbi Nazirliyin Müfəttişlik Departamentində
9218 sayla təsvir edilmişdir.
Xarici İşlər Nazirliyində 1519 sayla möhürlənmişdir.