Sonuncu ensiklopediya Layout qxd

birinci Raşidi xəlifəsidir.
Məhəmməd
peyğəmbər onu Abdulla, Ətiq və Sıddiq (Ona
Bağlı Olan) adlandırmışdır. O, Təym qəbiləs-
inə məxsus idi. Atasının adı Əbu Hüləfə
Osman, anasının adı isə Ummül-Xeyr Səlma
olmuşdur. 
Əbu Bəkr İslamı ilk qəbul edənlərdən biri
olub, bütün həyatını İslama həsr etmişdir. O,
Fil ilinə (572-ci il) iki il qalmış dünyaya
gəlmişdir. Geyim və parça ticarəti ilə məşğul
olan Əbu Bəkr bu yolla çoxlu sərvət qazan-
mışdır. Əbu Bəkr Məhəmməd peyğəmbərin
yaxın dostu olaraq peyğəmbərin ölümünə
qədər ondan ayrılmamışdır. Məhəmməd
peyğəmbər bir-çox əhəmiyyətli problemlərin
həll olunmasında Əbu Bəkrlə məs-
ləhətləşirdi. Ərəblər onu hətta “peyğəmbərin
vəziri” belə adlandırmışlar. Onlar təxminən
eyni yaşda idilər. 
Əbu Bəkr Məhəmmədin peyğəmbərliyi
əsnasında onun hər bir sözünə inanmış və
onun yanında yer almışdır. Məsələn,
peyğəmbər bir gecə Məkkədən Qüdsə, bu-
radan da göylərə yüksəlməsini (İsra və
merac olayı) bəyan edəndə, Əbu Bəkr
Məhəmməd peyğəmbərin sözlərinə ilk inan-
mış şəxs olduğundan peyğəmbər onu “Sid-
diq” (Sadiq olan) adlandırmışdır. 
Məkkədə olarkən Əbu Bəkr müsəlman ic-
masının inkişafı üçün böyük işlər görmüşdür.
O, yoxsullara yardım edib bütpərəstlər
tərəfindən işgəncələrə məruz qalan Bilal,
Həbbab, Lübeynə, Əbu Fükeyhə, Əmir kimi
kölələri pulla alıb azad etmişdir.
Məkkədə müsəlmanlara qarşı təqiblər
başlayanda Məhəmməd peyğəmbər Əbu
Bəkri  Həbəşistana hicrət edən bir qrup
müsəlmanlarla o ölkəyə göndərmək
istəmişdir. Əbu Bəkr getmək istəsə də, nüfu-
zlu qəbilə başçılarından biri İbn Dükunnə
onu himayəsinə götürdüyünə görə o, bu
fikrindən yayınmışdır.
Məhəmmədin peyğəmbərliyindən 13 il
keçdikdən sonra müsəlmanların Məkkədən
Mədinəyə hicrəti başlanmışdır. Məkkəni so-
nuncu tərk edənlərdən biri də, Əbu Bəkr ol-
muşdur. O, Məhəmməd peyğəmbər ilə
birlikdə Mədinəyə hicrət etmişdir. Onları
izləyən bütpərəstlərdən qorunmaq üçün onlar
yol üzərində yerləşən Saur mağarasına sığın-
mışlar (Quran, 9: 40). 
Məhəmməd peyğəmbər Mədinəyə hicrət
etdikdən sonra Əbu Bəkrin qızı Aişə ilə
evlənmiş və onunla qohum olmuşdur. Eyni
zamanda o, başqa müsəlmanlarla birlikdə ilk
İslam dövlətinin qurulmasında fəal iştirak et-
mişdir. O, Bədr, Uhud, Xəndək, Xeybər,
Hüneyn və digər döyüşlərdə iştirak etmişdir. 
Məhəmməd peyğəmbərin həyatının son-
larında xəstələndiyinə görə, camaat na-
mazına başçılıq etmə işini Əbu Bəkrə
tapşırmışdır. Bu da, Əbu Bəkrin birinci
Raşidi xəlifə seçilməsində həlledici rol oy-
namışdır. Müsəlmanların çoxu onun na-
mazda öndərliyini, dünyəvi işlərdə də öndər
olması kimi başa düşmüşdürlər. 
11/632-ci ildə Məhəmməd peyğəmbərin
vəfatından dərhal sonra Ənsarlar əslən
məkkəli olan Səid oğullarının (Bəni Səid)
yığıncaq yerində səqifədə yığışmışlar. Orada
olanların çoxu xəzrəclilərdən olmuşdurlar.
Onlar öz aralarında böyük nüfuza malik olan
Səd ibn Übeydəni xəlifə seçmək istəsələr də,
bütün bunlardan xəbər tutan Əbu Bəkr Sid-
diq, Ömər ibn Xəttab və Əbu Übeydə Əmir
ibn Cərrah oraya gələrək müzakirələrdə işti-
rak etmişdirlər. Onlar xəlifənin qureyş-
lilərdən
olmasının vacibliyini qeyd
etmişdirlər. Onların səyi nəticəsində orada
yığışan müsəlmanlar Səd ibn Übeydənin
namizədliyini geri götürmüşdürlər. Onlar ən
uyğun namizədin Əbu Bəkr olduğunu qeyd
edərək onu xəlifə seçmişdirlər. Əli ibn Əbu
Talib isə o zaman Məhəmməd peyğəmbərin
dəfn edilməsi işləri ilə məşğul idi.
Beləliklə Əbu Bəkr, 11-ci hicri ilinin 12
Rəbiül-əvvəl ayında ilk Raşidi xəlifə
seçilmişdir. Seçildiyindən iki gün sonra Məd-
55
ƏBU BƏKR 

---

inə  məscidində xalq onun xəlifəliyini
tanımışdır. Əbu Bəkrin xəlifəliyi yalnız 2 il,
3 ay və 10 gün sürmüşdür. Bu müddətdə o,
Xilafətinin möhkəmlənməsi üçün önəmli ad-
dımlar atmışdır. 
Əbu Bəkr xəlifə seçildikdən sonra Xi-
lafətin dağılmasını istəyən güclər hərəkətə
keçmişdirlər. Onlar Ərəbistanı İslamdan
əvvəlki vəziyyətə qaytarmaq, qəbilə
savaşlarını dirçəltmək niyyətində idilər. Bu
qüvvələr xəlifəyə beyət etməmiş, ölkəyə
zəkat verməkdən imtina etmişlər. Zəkat isə
İslam inancına görə dinin əsaslarından biridir
və mal varlığı olan hər bir müsəlman zəkat
verməkdən məsul idi. Buna görə də bəzi ərəb
qəbilələrinin vergilərdən yayınması RIDD”T
(II) kimi dəyərləndirilmişdir. Bundan başqa
Ərəbistanın müxtəlif bölgələrində
Müseylimə, Tüleyhə, Əsvəd və Səccah kimi
yalançı peyğəmbərlər ortaya çıxmışdır. 
Ölkədəki çətin siyasi duruma baxma-
yaraq, Əbu Bəkr xəlifəliyinin ilk günlərindən
ona qarşı üsyan edənlərlə mübarizəyə
başlamışdır. Onlara kiçik güzəştlərə belə get-
məmişdir. Onun qətiyyətli addımlarının
nəticəsində bütün üsyançılar darmadağın
edilmişdir. Üsyançılara qarşı aparılan uğurlu
siyasətin nəticəsində, Xilafət yenə də xarici
qüvvələrin hücumlarının qarşısını ala biləcək
güclü ölkəyə çevrilmişdir. Düşmənlər
üzərində əldə edilən zəfərlər Xilafətin gü-
clənməsini istəməyən Ərəbistanda üsyan-
çılara yardım edən İran və Bizans
qoşunlarına qarşı İraq və Suriya ərazilərində
savaşa başlamaq imkanını vermişdir. Bu tar-
ixdən başlayaraq müsəlmanlar Xilafətin
genişlənməsi uğrunda savaşlara başlamışdır-
lar. İslam ordusu İraqda iranlıları darmadağın
etmişdirlər. Əbu Bəkrin xəlifəliyinin sonunda
Xilafət ordusu Suriyada irəliləmiş, Yərmuk
çayına yaxınlaşaraq burada Bizans im-
periyasının orduları ilə böyük və həlledici
savaşa başlamışdırlar. Yərmuk döyüşünün ən
qızmar zamanında İslam ordusu Əbu Bəkrin
ölümü xəbərini almışdır. O, Məhəmməd
peyğəmbərin  məzarının yanında torpağa
tapşırılmışdır. Ölümündən əvvəl Əbu Bəkr
ölkə başçılığını ikinci Raşidi xəlifə olmuş
Ömər ibn Xəttaba vəsiyyət etmişdir. Rə-
vayətlərə görə Əbu Bəkr Quranın bir kitabda
toplanması işinə də başlamışdır. O, bu işi
görməyi Məhəmməd peyğəmbərin kati-
blərindən biri olmuş Zeyd ibn Sabitə tapşır-
mışdır. Yığılmış yazılı Quran səhifələri
peyğəmbərin həyat yoldaşı Həfsəyə verilmiş
və bu səhifələr uzun müddət onda qalmışdır.
Xəlifə  Osmanın  dövründə bu səhifələrin
üzərində işləyən Zeyd ibn Sabitin başçılıq et-
diyi heyət, Quranın son variantının işlənib
hazırlanmasında iştirak etmişdirlər. Bu
fəaliyyətin nəticəsində Quran bizim
günümüzə qədər gəlib çata bilmişdir.
ƏBU CƏHL (2/624-cü ildə
öldürülmüşdür) – Məhəmməd peyğəmbərin
barışmaz düşməni olmuşdur. Qureyş qə-
biləsinin məxzumilər qoluna məxsus idi. O,
Əsl adı Əmr ibn Hişamül-Müğirə olmasına
baxmayaraq müsəlmanlar onu Əbu Cəhl
(cahillik atası) adlandırmışlar. Əbu Cəhl
Məhəmməd peyğəmbərlə eyni yaşda idilər.
O, Məhəmməd peyğəmbərə ilk günlərdən
qarşı çıxmış, Məkkənin ilk müsəlmanlarını
təqib etmişdir. O, İslam tarixində ilk
öldürülmüş müsəlman qadın olmuş Məhəm-
məd peyğəmbərin səhabəsi Əmmar ibn
Yasirin anası Sümeyyəni qətl etdirmişdir.
Əbu Cəhl Məkkədə müsəlmanların boykot
edilməsinin tərəfdarlarından və təşki-
latçılarından biri olmuşdur. O, Məhəmməd
peyğəmbərin Mədinəyə hicrətindən az əvvəl,
onun öldürülməsi üçün Məkkədən qatilin
seçilməsi təklifini də irəli sürmüşdür. Ancaq,
bu qəsd peyğəmbərin bundan az əvvəl evin-
dən çıxıb getməsinə görə nəticəsiz qalmışdır.
Müsəlmanlar Mədinəyə hicrət etdikdən sonra
Əbu Cəhl onlara qarşı düşmənçiliyini davam
etdirmişdir. O, Əbu Süfyanın karvanını qoru-
56
ƏBU CƏHL 

---