Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
128 təbiət onun xarakterini böyük işlər üçün – tabe olmaq və əmr etmək üçün yaratmışdı. O, təhlükə anında gecə böyük cəsarət göstərirdisə, təhlükənin özündə böyük müdriklik nümayiş etdirirdi. Heç bir əzab-əziyyət onun bədənini yora, onun ruhuna qalib gələ bilmirdi. Eyni qaydada səbrliliklə o, istiyə və soyuğa dözürdü, özünün yeməyini və içməyini təbii ehtiyac qaydasında müəyyən edirdi, həzz almağa qətiyyən əhəmiyyət vermirdi. O, gecə və gündüzə fərq qoymadan oyaq qalmaq və yatmaq üçün vaxt seçirdi. İşdən artıq qalan vaxtını istirahətə sərf edirdi. Özü də nə yumşaq yorğan-döşəkdə, nə də sakitlikdə. Çox vaxt onun hərbi plaşına bürünüb torpağın üstündə əsgərlər arasında yatdığını, postda və qarovulda dayandığını görürdülər. Geyimindən heç nə onu öz həmyaşıdlarından fərqləndirmirdi. Onu yalnız silahına və atına görə tanımaq olardı. Onun bu çox sayda igidlikləri nəhəng qüsurları ilə tarazlanırdı. Bu qüsurlara insafsız qəddarlıq, puniyalınınkından da betər xəyanət, heç nəyin həqiqət və müqəddəs olmaması, Allahlar qarşısında heç bir qorxu hiss etməməsi, anda sədaqətin və heç bir vicdanlılığın olmaması daxil idi. Onun məkrliliyi hədd tanımırdı. Düşmən tərəfinə keçən əsgərlərinə münasibətdə xüsusi qəddarlıq və hiyləgərlik göstərirdi. O, yaxşı başa düşürdü ki, onun düşərgəsində Roma casusları vardır. Buna görə də o, elan edirdi ki, həmin fərarilər onun əmri ilə hərəkət etmişlər və düşmənin plan və niyyətlərini aşkara çıxarmalıdırlar. Romalılar fərarilərin qollarını kəsib onları Hannibala verirdilər. Hannibal çox tayfadan olan və çox dilə malik olan əsgərlərdən düzəldilmiş orduya başçılıq edirdi. Hətta çox dil bilən adamların qolunda tutuquşu şəkili çəkirdilər və həmin adamlar müxtəlif tayfaların nümayəndələri arasında tərcüməçilik edirdilər. O, həm də ədəbiyyatçı kimi tanınmışdı, yunan dilində bir neçə kitab yazmışdı. Bəzi tarixçilər onun şəxsi keyfiyyətlərini tərifləyərək göstərirdilər ki, qadın şirnikdirməsi qarşısında o, möhkəm dayana bilərdi. Bir belə əsir qadınların arasında – tarixçi Yüstin yazırdı ki, onun afrikalı mənşəyinə də şübhə etməyə başlayırsan. Özünü mülayim aparan Hannibal müxtəlif tayfalardan düzəlmiş orduya komandanlıq edərkən bir dəfə də olsun aldadılmanın və satqınlığın qurbanı olmamışdı. Tarixçi Polibi də onun hərb xadimi kimi 129 üstünlüklərinə xüsusi diqqət verir. Sərkərdə məharətinə, igidliyinə və döyüş həyatına bu adamın uyğunlaşmasına kim tərif deməyə bilər? Bu vaxtın uzunluğunu da nəzərə alsaq, böyük və kiçik döyüşlərə, mühasirəyə, şəhərlərin xəyanətinə, çətin şəraitlərə, bütün fikrin və əməlin nəhəngliyinə diqqət versək, bu tərif artacaqdır. İtaliyada Roma əleyhinə 16 il müharibə aparan Hannibal heç vaxt qoşununu döyüş səhnəsindən özü aparmamışdı. Lakin öz hakimiyyəti altında saxlayaraq, onları bir sükançı kimi özünə qarşı buntdan və öz aralarındakı toqquşmalardan çəkindirməli idi. Axı onun ordusu nəinki bir tayfadan, heç bir xalqdan da deyildi. Onlar muzdlu əsgərlər olmaqla o dövrün Aralıq dənizi ətrafında yaşayan xalqların nümayəndələrinin ağlasığmaz qarışığından ibarət idi. Onları nə qanunlar, nə adətlər, nə də dil birliyi birləşdirmirdi. Belə rəngarəng tərkibli və çoxsaylı ordunu bir komandanlıq altında birləşdirmək və bir iradəyə tabe etmək böyük müdriklik və məharət tələb edirdi. Bura şəraitin də tez-tez dəyişilməsini, müharibə teatrının bir- birinə bənzəməməsini də əlavə etsək, Hannibalın ordudan daha çox quldurları andıran belə çoxsaylı dəstəni idarə etməsi təəccüb doğurmaya bilməz. Axı Odisseyin dəstəsində və ya arqonavtlar arasında da mübahisələr başlayırdı və bu az qala bütün böyük planı böyük də təhlükə altında qoyurdu. Onun ordusu o qədər güclü və döyüşkən, özü isə təbiət tərəfindən elə möcüzəli sərkərdəlik qabiliyyəti ilə mükafatlanmışdı ki, o zamankı dünyanın istənilən yerində daha böyük və davamlı qələbələr çala bilərdi. Bədbəxtlikdən o, nəzərlərini Romaya tikdi, burada qələbə zirvələrini fəth etsə də, daha qüdrətli olan dövlətə nəhayət məğlub olmaq qismətini yaşadı. Lakin Polibi Kiçik Stsipionun dostu və pərəstişkarı olduğundan, Romanın düşməni olan Hannibalın eyiblərini də qeyd etməyi unutmur, ancaq başqalarından fərqli olaraq şişirtməyə getmir, özünü xeyli təmkinli aparır. O, göstərir ki, bəziləri Hannibalı qəddar, bəziləri tamahkar hesab edir. Çünki elə güman edirlər ki, bəzi adamlar özünü xoşbəxtlikdə və hakimiyyətdə biruzə verir, başqaları isə əksinə məhz bədbəxtlik anında öz ləyaqətlərini daha parlaq nümayiş etdirir. Ona görə də o, Hannibalın öz dostlarının, yaxud da siyasi zərurətin təsiri altında etdiyi əməllərinə “adi” ölçüdən yanaşmamağı tələb edir. Ona görə də Hannibalın 130 xarakteri barədə danışmağın çətin olduğunu göstərir. Onun əməllərinə həm ətrafının, həm də işlərin vəziyyətinin təsirini nəzərə almamaq olmaz. Elə buna görədir ki, vətənində Hannibalın pulpərəst, Romada isə qəddar olduğunu vurğulayırdılar. Ancaq həmin amillərin təsirini çox böyütmək, onun öz əməllərinə görə şəxsi məsuliyyətini kölgə altına salmaq təşəbbüsü kimi qiymətlənə bilər. Belə olan halda Hannibalı yalnız qüsurlar rəmzi kimi xarakterizə etmək də, düşmən təbliğatının o vaxtlar yaratdığı dəhşətli haləni “qızıl sikkə” kimi qəbul etmək səhvinə gətirib çıxara bilər. Bu qüsurlarında da o, öz dövrünün məhsulu idi, özündən əvvəl və sonra gəlmiş yunan və Roma kolleqalarından elə bir ciddi qaydada fərqlənmirdi. Axı elə müasir dövrlərdə olduğu kimi, qədim dövrlərdə də müharibə özünün məhdud qanunlarından kənara çıxıb soyğunçuluq, zorakılıq, viran qoymaq və xalqları əsarət altına almaq və cürbəcür vəhşilik vasitəsinə çevrilirdi. Məgər o dövrki dünyanın ən abad və gözəl şəhəri olan Karfageni oda vermək, xarabalığa çevirmək Hannibalın hansısa qəddarlığından az idimi? Bədbəxtlikdən Hannibal barədə danışılanda həmişə şişirtməyə yol verilir, Romaya nifrət edənlər onun istedadına vurğunluqla söhbət açır, bəziləri isə onu məğlub etmiş Romanın şərəfini yüksəltmək üçün onu heybətli rəqib kimi təqdim edir, digərləri isə onun üzərində qəti qələbə çalan – Zama yanındakı döyüşü udan Böyük Stsipionu göylərə qaldırmaq üçün Hannibalı məğlubedilməzlik haləsinə bürüyürlər. Bütün bu böyük fikirlər və qiymətlər amplitudasında bir həqiqət inkar edilə bilinmir ki, öz vətənindən kənarda və ondan heç bir kömək almayan Hannibal romalılar üzərində elə qələbələr çalmışdı ki, bunlara görə onun istedadını Aleksandr Makedoniyalının hərb dühası ilə müqayisə edirlər. Bir də onun bəxti onda gətirmişdir ki, onun qələbələri parlaqlığı ilə faciəli məğlubiyyətini də kölgədə qoyaraq, onu unutdura bilmişdir. Hannibalın adı daim çaldığı qələbələrlə yada salınır. Çox vaxt onun məğlubiyyəti diqqətdən yayınır. O dövrün bütün hadisələrinə, Roma tarixinə Hannibalın vurduğu damğa bu günə qədər öz rəngini və aydınlığını itirməmişdir. Axı böyük şəxsiyyətlər tarixi prosesin gedişinə təsir göstərməklə ona müəyyən düzəliş verirlər. Hannibal Romanın qapısını kəsəndə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|